Ο ελληνικός αντισημιτισμός
Στα μέσα ενημέρωσης και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παρατηρούνται θερμές αντιπαραθέσεις για το αν υπάρχει αντισημιτισμός στην Ελλάδα. Πολλοί υποστηρίζουν ότι παρατηρείται αλλά σε μικρότερη δοσολογία από άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Οι συνήθεις, ποδοσφαιρικού χαρακτήρα, αντιπαραθέσεις έχουν συσκοτίσει ένα ζήτημα που αξίζει να ερευνηθεί με μεγαλύτερη ψυχραιμία.
Ας αρχίσουμε με τους αριθμούς. Σε ανύποπτο χρόνο, το 2014, η Anti-Defamation League (ADL) δημοσιοποίησε τα αποτελέσματα της έρευνας Global 100, όπου η Ελλάδα εμφανίζεται να είναι η πλέον αντισημιτική χώρα της Ευρώπης, με ποσοστό 69%, όταν οι ΗΠΑ έχουν 9% και η Σουηδία 4%.
Σύμφωνα με την ειδησεογραφία της εποχής, τα αποτελέσματα θορύβησαν τον τότε πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά που επικοινώνησε με το ADL προκειμένου να συζητήσουν μορφές αντιμετώπισης του φαινομένου.
Τρία χρόνια αργότερα, τον Μάιο του 2017, δημοσιοποιήθηκε έρευνα του γερμανικού Ινστιτούτου Χάινριχ-Μπελ, που κατέληξε σε παρόμοια συμπεράσματα αφού εντόπισε σαφείς αντισημιτικές τάσεις στην Ελλάδα, ειδικά δε στη γλώσσα και τη ρητορική πολιτικών, δημοσιογράφων αλλά και εκπροσώπων της Εκκλησίας.
Παράλληλα, σε επιστημονικό επίπεδο η κρατούσα αντίληψη είναι ότι αυτός ο αντισημιτισμός είναι υπαρκτός και έχει βαθιές ιστορικές ρίζες. Τόσο βαθιές, που ανιχνεύεται στα χρόνια συγκρότησης του νεοελληνικού κράτους, με τη σφαγή των Εβραίων στην Τριπολιτσά, τον Σεπτέμβριο του 1821, την αντίστοιχη και λιγότερο γνωστή δολοφονία Εβραίων στην Οδησσό από Ελληνες το 1821, που θεωρείται ως το πρώτο αντιεβραϊκό πογκρόμ της σύγχρονης Ρωσίας, το πογκρόμ του Κάμπελ στη Θεσσαλονίκη το 1931 και πολλά άλλα. Τα τελευταία χρόνια έχουν κυκλοφορήσει σημαντικά άρθρα και βιβλία για το θέμα αυτό. Ενδεικτικά αναφέρουμε συλλογικούς τόμους που επιμελήθηκαν η Βάνα Νικολαΐδου–Κυριανίδου, ο Γιώργος Αντωνίου και ο Ευάγγελος Χεκίμογλου.
Ο ελληνικός αντισημιτισμός έχει και δύο άλλες σημαντικές ιδιομορφίες. Πρώτον, δεν είναι βίαιος (τουλάχιστον μέχρι τώρα) σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Δεύτερον, υπάγεται στην κατηγορία του «αντισημιτισμού χωρίς Εβραίους», δεδομένου ότι ο Εβραίοι της Ελλάδας, ιδίως της Θεσσαλονίκης, εξοντώθηκαν με το Ολοκαύτωμα. Ο Εβραίος είναι η φαντασιακή ενσάρκωση του Κακού.
Εως πρόσφατα, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη ο αντισημιτισμός ήταν το προνομιακό πεδίο της Ακροδεξιάς. Εδώ και περίπου 30 χρόνια έχει αναδυθεί ένας νέος αντισημιτισμός, ακροαριστερής προέλευσης. Εδράζεται στη σταλινική παράδοση του αντισημιτισμού και αρδεύει από τις αντικαπιταλιστικές δοξασίες αυτού του χώρου.
Αυτός ο αριστερός αντισημιτισμός ταυτίζει όλους, συλλήβδην, τους Ισραηλινούς ως υπεύθυνους για τον πόλεμο στη Γάζα και υιοθετεί τη ρατσιστική και ναζιστική θεωρία της συλλογικής ευθύνης.
Αναζητά, επί ματαίω, το νέο επαναστατικό υποκείμενο που θα υποκαταστήσει το προλεταριάτο, στην επαγγελία της ουτοπικής Επανάστασης. Φαντασιώνεται ότι η Χαμάς και οι Παλαιστίνιοι θα θελήσουν να παίξουν αυτόν τον ρόλο. Πλανάται πλάνην οικτρά. Ακριβώς όπως η ιρανική Αριστερά προσέβλεπε στον Χομεϊνί ως εκσυγχρονιστή και όταν ανέλαβε την εξουσία τους απαγόρευσε να υπάρχουν και στη συνέχεια τους εκτέλεσε.
Υπάρχει κάτι που είναι προφανές, σε όλες τις πρακτικές του αριστερού αντισημιτισμού. Πρόκειται για την απέχθεια προς τη φιλελεύθερη δημοκρατία. Εδώ συναντάει τον αντισημιτισμό της Ακρας Δεξιάς και τις αντιδημοκρατικές ρίζες της. Η σύγκλιση των δύο άκρων είναι ιδεολογικά πολύ σοβαρότερη απ’ ό,τι κάποιοι θα νόμιζαν, προσπαθώντας να την εξορκίσουν.
Ο Πέτρος Παπασαραντόπουλος είναι διδάκτωρ Βαλκανικών Σπουδών, εκδότης και συγγραφέας