«Σαν να βρίσκεις διαμάντι!»: Απολίθωμα ασύλληπτου μυρμηγικού 16 εκατομμυρίων ετών εκπλήσσει τους επιστήμονες

Τα μυρμήγκια παρατηρούνται, όπου υπάρχει έδαφος, αλλά αυτά του συγκεκριμένου είδους είναι τόσο καλά στο καμουφλάρισμα, που έχουν ονομαστεί «του χώματος» (Basiceros). Το νέο απολίθωμα, που εντοπίστηκε πρόσφατα, προσφέρει μια σημαντική ευκαιρία στην παρατήρηση της εξελικτικής πορείας αυτών των ασύλληπτων μυρμηγκιών.

Σε μελέτη, λοιπόν, που δημοσιεύτηκε στο «Εξελίξεις της Βασιλικής Κοινωνίας Β» (“Proceeding of the Royal Society B”), οι βιολόγοι του Ινστιτούτου Τεχνολογίας του Νιου Τζέρσεϊ έχουν ανακαλύψει το πρώτο απολιθωμένο μυρμήγκι του χώματος από το είδος Basiceros, που ανακαλύφθηκε στην Καραϊβική. Το συγκεκριμένο έντομο είναι ενήλικας εργάτης κι εντοπίστηκε σε κεχριμπάρι 16 εκατομμυρίων ετών από την Δομινικανή Δημοκρατία.

Μια σπουδαία ανακάλυψη

Σύμφωνα με τους ερευνητές, το απολίθωμα αυτό ανήκει σε ένα πρόσφατα ταυτοποιημένο είδος, το Besicarios enana, το οποίο είναι εμφανώς μικρότερο από τους ζωντανούς συγγενείς του. Αυτή η ανακάλυψη αποτελεί ξεκάθαρη απόδειξη της ύπαρξης αυτών των μυρμηγκιών στα νησιά γύρω από την Καραϊβική Θάλασσα, με τα έντομα αυτά να εξαφανίζονται τελικά από την περιοχή, την εποχή του Μειόκαινου (23 – 5,3 εκατομμύρια χρόνια πριν).

«Τα μυρμήγκια του χώματος είναι σπάνια στην φύση. Το να βρεις ένα, είναι κάτι το συναρπαστικό, λαμβάνοντας υπόψη πόσο καλά κρύβονται, αλλά πιάνονται στο κεχριμπάρι. Είναι σαν να βρίσκεις διαμάντι!» δήλωσε ο Τζιανπιέρο Φιορεντίνο, συγγραφέας της μελέτης και υποψήφιος διδακτορικού στο Εργαστήριο Μπάρντεν για τα έντομα του Ινστιτούτου Τεχνολογίας του Νιου Τζέρσεϊ.«Αυτό το απολίθωμα είναι μοναδικά διακριτό από όλους τους σύγχρονους συγγενείς κι αλλάζει τα όσα γνώριζαν οι επιστήμονες για την εξελικτική πορεία των μυρμηγκιών Basiceros».

Νωρίτερα, τα συγκεκριμένα μυρμήγκια είχαν καταγραφεί σε νεοτροπικά δάση βροχής από την Κόστα Ρίκα έως την νότια Βραζιλία, όπου είναι γνωστά για το επιδέξιο καμουφλάρισμά τους, με την χρήση ειδικών τριχών για το χώμα, που έχουν τα σώματά τους. Με εννιά γνωστά είδη αυτών των μυρμηγκιών, πλέον, εγείρονται νέα ερωτήματα, ύστερα από την πρόσφατη ανακάλυψη.

«Συχνά, οι γενεαλογικές σειρές έχουν σαφείς βιογεωγραφικές ιστορίες. Αν βρεις ένα είδος ζώων, που υπάρχει μόνο στην Λατινική Αμερική και στην Κόστα Ρίκα σήμερα, δεν έχεις κανένα λόγο να περιμένεις, ότι οι πρόγονοί τους ζούσαν στην Καραϊβική» είπε ο Φιλ Μπάρντεν, συγγραφέας κι αυτός της συγκεκριμένης μελέτης και βοηθός καθηγητή βιολογίας του Ινστιτούτου Τεχνολογίας του Νιου Τζέρσεϊ. «Ένα τέτοιο απολίθωμα αποδεικνύει, ότι η μέχρι τώρα γνώση για την γεωγραφική παρουσία των ειδών, που υπάρχουν ακόμα, μπορεί να μην είναι αξιόπιστη στην περίπλοκη εξελικτική πορεία της ζωής στον πλανήτη μας».

Η μεγέθυνση της εικόνας αποκαλύπτει νέες λεπτομέρειες

Για να εξερευνήσουν την άγνωστη πλευρά της ιστορίας των μυρμηγκιών Basiceros, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν εικόνες υψηλής ανάλυσης και 3D αναπαράσταση στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας του Νιου Τζέρσεϊ και στο Ινστιτούτο Επιστημών του Πανεπιστημίου Αποφοίτων Τεχνολογίας της Ιαπωνίας. «Η χρήση του σαρωτή Micro – CT έπαιξε πραγματικά καθοριστικό ρόλο, επιτρέποντάς μας να παρατηρήσουμε χαρακτηριστικά, που ήταν οπτικά αδύνατον να τα δούμε αλλιώς» είπε ο Φιορεντίνο.

Η ομάδα μελέτησε τα φυσικά χαρακτηριστικά του απολιθώματος και τα συνέδεσε με αυτά των υπόλοιπων ειδών μυρμηγκιών του χώματος, που υπάρχουν στην φύση. Επίσης, πραγματοποίησε μοριακή χρονολόγηση, ώστε να καθοριστεί η θέση του συγκεκριμένου μυρμηγκιού στην πορεία του χρόνου. «Επειδή το κεχριμπάρι διατηρεί ολόκληρους οργανισμούς σε τρεις διαστάσεις, μπορούμε να αντλήσουμε πολλά δεδομένα ακόμα κι από ένα μικροσκοπικό μυρμήγκι» εξήγησε ο Μπάρντεν.

Με μόλις 5,13 χιλιοστά μήκος, το Basiceros enana είναι σημαντικά μικρότερο από τα τωρινά είδη, με μερικά εξ αυτών να φτάνουν τα 9 χιλιοστά περίπου. Αυτό, μέχρι στιγμής, τα καθιστά το πιο μικρό σε μέγεθος γνωστό είδος των μυρμηγκιών του χώματος.

«Τα αποτελέσματά μας δείχνουν την ταχύτατη εξέλιξη αυτών των μυρμηγκιών» είπε ο Φιορεντίνο. «Διπλασιάστηκαν σε μέγεθος στο πέρασμα 20 εκατομμυρίων χρόνων. Οι προηγούμενες υποθέσεις μιλούσαν για μεγάλα μυρμήγκια, που συρρικνώθηκαν, με το πέρασμα του χρόνου. Οπότε, όλο αυτό ανατρέπει τα όσα γνωρίζαμε, αναδεικνύοντας το πόσο σημαντικά μπορεί να είναι τα απολιθώματα στην κατανόηση της γενεαλογικής εξέλιξης».

Η κρύψη στην αρχαιότητα

Ωστόσο, το Basiceros enana δείχνει, ότι είχε την ικανότητα του καμουφλαρίσματος τουλάχιστον 16 εκατομμύρια χρόνια πριν , ακριβώς όπως τα σημερινά μυρμήγκια του χώματος, που τα κάνει σχεδόν αόρατα στους θηρευτές, που βρίσκονται στο ίδιο περιβάλλον με εκείνα. Αυτή η ικανότητα οφείλεται σε δύο στρώσεις από ειδικές τρίχες, με τις οποίες μαζεύουν χώμα και κομματάκια από φύλλα, ώστε να καλύψουν τα σώματά τους: οι μεγαλύτερες, οι «τρίχες βουρτσίσματος», αλλά και οι μικρότερες, που«συγκρατούν τρίχες»για τον εξωσκελετό τους ή την επιδερμίδα τους.

«Αυτό δείχνει, ότι το να παριστάνεις τον νεκρό και να κρύβεσαι, μπορεί να βγει και σε καλό» είπε ο Φιορεντίνο. «Η ανακάλυψη ενός τέτοιου μοναδικού απολιθώματος μας βοηθά στο να καταλάβουμε για πόσο καιρό αξιοποιούσαν αυτήν την στρατηγική οι οργανισμοί, αν και, για του λόγου το αληθές, αυτά τα χαρακτηριστικά δεν εγγυώνται απαραίτητα μια τέτοια συμπεριφορά».

Το απολίθωμα του μυρμηγκιού αυτού έχει κι άλλα διακριτά χαρακτηριστικά, όπως τα σημερινά μυρμήγκια του χώματος, δηλαδή μια αναποδογυρισμένη προπόδεια σπονδυλική στήλη, μια τραπεζοειδής δομή κεφαλιού, αλλά και χαρακτηριστικά θηρευτή, όπως τα σαγόνια με 12 τριγωνικά δόντια.

Ο λόγος της εξαφάνισης του Basiceros enana

Παρά τις ιδιαίτερες προσαρμογές του, τα αρχαία μυρμήγκια του χώματος, που βρίσκονταν κοντά στην Καραϊβική Θάλασσα, εξαφανίστηκαν από την περιοχή, λόγω σημαντικών οικολογικών αλλαγών του Μειόκαινου.

«Η παρουσία του Basiceros στο κεχριμπάρι της Δομινικανής Δημοκρατίας υποδεικνύει αρχαίες εδαφικές γέφυρες, που είχαν στρώσει τον δρόμο, ώστε να μετακινούνται αυτά μυρμήγκια από τα ηπειρωτικά προς την Καραϊβική» τόνισε ο Μπάρντεν. «Αυτό το απολίθωμα είναι κομμάτι ενός μεγαλύτερου παζλ, που θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε το γιατί κάποιοι οργανισμοί χάνονται κι άλλοι παραμένουν για εκατομμύρια χρόνια».

«Η εξαφάνισή τους μπορεί να οφείλεται σε απώλεια διαθέσιμων οικοθέσεων ή ενδοειδικό ανταγωνισμό. Αυτά τα μυρμήγκια είναι θηρευτές και μια τάση, που παρατηρούμε, είναι η απώλεια των κυνηγών και της διαφορετικότητας» τόνισε ο Φιορεντίνο. «Πάνω από ένα τρίτο των μυρμηγκιών έχουν εξαφανιστεί στο νησί της σημερινής Δομινικανής Δημοκρατίας, από τον σχηματισμό του κεχριμπαριού σε αυτό». «Η κατανόηση του τι προκάλεσε αυτήν την τοπική εξαφάνιση είναι κρίσιμη στον περιορισμό της σημερινής, που γίνεται με ευθύνη του ανθρώπου, αλλά και στην προστασία της βιοποικιλότητας» καταλήγει.

Επιμέλεια: Σταύρος Μαρινόπουλος

Πηγή: SciTechDaily