Χιροσίμα: «Σαν ένας οδοστρωτήρας να την έσβησε από το πρόσωπο της γης»

Μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και αφού η ατομική βόμβα είχε πέσει στην Ιαπωνία καταστρέφοντας τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, η κυβέρνηση των ΗΠΑ προσπάθησε να αποκρύψει την αλήθεια από τους αμερικανούς πολίτες για την έκταση της καταστροφής και τις συνέπειες από την έκλυση της ραδιενέργειας. Ωστόσο οι πρώτοι ανταποκριτές της Δύσης που έφτασαν στη Χιροσίμα περιέγραψαν τον ζόφο που βίωσαν. Τις μαρτυρίες τους συγκέντρωσε στο βιβλίο του ο ερευνητής δημοσιογράφος Γκάρετ Μ. Γκραφ “From the Devil Reached Toward the Sky: An Oral History of the Making and Unleashing of the Atomic Bomb” που κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο Simon & Schuster.

«Ούτε ένα κτίριο άθικτο»

Η πρώτη δημοσιογραφική αναφορά από το πεδίο της καταστροφής είναι το τηλεγράφημα του ιαπωνοαμερικανού ανταποκριτή Λέσλι Νακασίμα που στέλνει στις 27 Αυγούστου 1945 στην Ενωση Ανταποκριτών Αμερικής: «Μόλις επέστρεψα στο Τόκιο από τη Χιροσίμα, η οποία καταστράφηκε με μία μόνο ατομική βόμβα που ρίχτηκε από ένα ιπτάμενο υπερφρούριο το πρωί της 6ης Αυγούστου. Δεν υπάρχει ούτε ένα κτίριο που να έχει μείνει άθικτο στην πόλη, η οποία μέχρι πρόσφατα είχε 300.000 κατοίκους. Ο αριθμός των νεκρών αναμένεται να φτάσει τις 100.000, καθώς κάθε μέρα συνεχίζουν να πεθαίνουν άνθρωποι από εγκαύματα που υπέστησαν από τις υπεριώδεις ακτίνες της βόμβας».

Την Παρασκευή, 31 Αυγούστου 1945, μια σύντομη εκδοχή της ιστορίας του Νακασίμα δημοσιεύτηκε στους “New York Times” με μια σημείωση του εκδότη: «Αμερικανοί επιστήμονες ισχυρίζονται ότι η ατομική βόμβα δεν θα έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις στην κατεστραμμένη περιοχή». Παρακάτω, στη σελίδα 4 της εφημερίδας, στην ίδια στήλη, ένα σύντομο άρθρο με τίτλο «Αμφισβητούνται οι ιαπωνικές αναφορές» ανακοίνωνε: «Οι ιαπωνικές αναφορές για θανάτους από τις ραδιενεργές επιπτώσεις της ατομικής βόμβας είναι καθαρή προπαγάνδα, σύμφωνα με την άποψη του υποστράτηγου Leslie R. Groves, διοικητή του Προγράμματος Μανχάταν (σ.σ.: το αμερικανικό ερευνητικό πρόγραμμα για τη δημιουργία της ατομικής βόμβας). Οι μελέτες των επιστημόνων της χώρας δεν επιβεβαιώνουν τις αναφορές για θανάτους, δήλωσε ο στρατηγός Groves σε συνέντευξη Τύπου που έδωσε σήμερα εδώ. “Η ατομική βόμβα δεν είναι ένα απάνθρωπο όπλο”, δήλωσε χθες ο στρατηγός Groves σε εργαζόμενους και στρατιωτικό προσωπικό κατά τη διάρκεια μιας αιφνιδιαστικής επίσκεψης στα κεντρικά του Σχεδίου Μανχάταν. “Νομίζω ότι η καλύτερη απάντησή μας σε όσους αμφιβάλλουν για αυτό είναι ότι δεν ξεκινήσαμε εμείς τον πόλεμο. Και αν δεν τους αρέσει ο τρόπος με τον οποίο τον τερματίσαμε, να θυμηθούν ποιος τον ξεκίνησε”, είπε».

«Πεθαίνουν μυστηριωδώς»

Ο Γουίλφρεντ Μπέρτσετ, αυστραλιανός ανταποκριτής της “Daily Express”, γράφει στο άρθρο του «Η ατομική πανώλη» με ημερομηνία 5 Σεπτεμβρίου 1945: «Στη Χιροσίμα, 30 ημέρες μετά την πρώτη ατομική βόμβα που κατέστρεψε την πόλη και συγκλόνισε τον κόσμο, οι άνθρωποι εξακολουθούν να πεθαίνουν, μυστηριωδώς και με φρικτό τρόπο. Ανθρωποι που δεν τραυματίστηκαν από την καταστροφή, αλλά από κάτι άγνωστο που μπορώ να περιγράψω μόνο ως ατομική πανώλη. Η Χιροσίμα δεν μοιάζει με βομβαρδισμένη πόλη. Μοιάζει σαν να πέρασε από πάνω της ένας γιγάντιος οδοστρωτήρας και την έσβησε από το πρόσωπο της γης. Γράφω αυτά τα γεγονότα όσο πιο ψύχραιμα μπορώ, με την ελπίδα ότι θα λειτουργήσουν ως προειδοποίηση για τον κόσμο […] Η ζημιά είναι πολύ μεγαλύτερη από ό,τι μπορούν να δείξουν οι φωτογραφίες».

«Σαν ψημένο μήλο»

Τζορτζ Γουέλερ, ανταποκριτής “Chicago Daily News”: «Μπήκα στο Ναγκασάκι στις 6 Σεπτεμβρίου 1945, ως ο πρώτος ελεύθερος Δυτικός μετά το τέλος του πολέμου. Οταν βγήκα από τον σιδηροδρομικό σταθμό του Ναγκασάκι, που δεν είχε στέγη, είδα μια πόλη καψαλισμένη σαν ψημένο μήλο, με μαύρη κρούστα. Είδα τον μακρύ, τσακισμένο σκελετό του εργοστασίου ηλεκτρικών κινητήρων και ναυπηγικών εξαρτημάτων της Mitsubishi […] Και στους κατεστραμμένους διαδρόμους των νοσοκομείων, που είχαν ήδη διαβρωθεί από τα φυσιολογικά βάσανα του ανθρώπου, δεν υπήρχε καμία θλιβερή ορδή. Οι θάλαμοι ήταν γεμάτοι. Δεν υπήρχε κανένα ιδιωτικό μέρος για να πεθάνουν. Οι ετοιμοθάνατοι κάθονταν με σταυρωμένα πόδια ακουμπισμένοι στους τοίχους, σχηματίζοντας μικρές θλιβερές συγκεντρώσεις με τις οικογένειές τους, απαντώντας στις τρυφερές ερωτήσεις τους με την ήπια, συναινετική αδιαφορία εκείνων των οποίων το μέλλον έχει ακυρωθεί. Η περίεργη “ασθένεια” της ατομικής βόμβας, που δεν θεραπεύεται επειδή δεν αντιμετωπίζεται, και δεν αντιμετωπίζεται επειδή δεν έχει διαγνωστεί, εδώ εξακολουθεί να αρπάζει ζωές. Ανδρες, γυναίκες και παιδιά χωρίς εξωτερικά σημάδια τραυματισμού πεθαίνουν καθημερινά στα νοσοκομεία, μερικοί αφού περπάτησαν για τρεις ή τέσσερις εβδομάδες νομίζοντας ότι είχαν γλιτώσει. Οι γιατροί εδώ διαθέτουν όλα τα σύγχρονα φάρμακα, αλλά ομολογούν ειλικρινά ότι η απάντηση στην ασθένεια είναι πέρα από τις δυνατότητές τους. Οι ασθενείς τους, αν και το δέρμα τους είναι άθικτο, απλά πεθαίνουν μπροστά στα μάτια τους».

Η λογοκρισία

Η ανταπόκριση του Γουέλερ από το Ναγκασάκι κόπηκε στον έλεγχο της αμερικανικής λογοκρισίας και για δεκαετίες ήταν χαμένη. Ομως η ιστορία του Μπέρτσετ προκάλεσε σάλο και λίγες μέρες αργότερα, στην προσπάθεια να καταλαγιάσουν τις ανησυχητικές αναφορές, οι ηγέτες του αμερικανικού στρατού και του Προγράμματος Μανχάταν μίλησαν με τον δημοσιογράφο των “New York Times” Γουίλιαμ Λόρενς για να υποβαθμίσουν τους φόβους για τη ραδιενέργεια. Ο υποστράτηγος Λέσλι Γκρόουβς δηλώνει στις 12 Σεπτεμβρίου 1945: «Οι Ιάπωνες ισχυρίζονται ότι άνθρωποι πέθαναν από τις ακτινοβολίες. Αν αυτό είναι αλήθεια, ο αριθμός τους ήταν πολύ μικρός. Οποιοιδήποτε θάνατοι από ακτίνες γ οφείλονταν σε αυτές που εκπέμφθηκαν κατά τη διάρκεια της έκρηξης, όχι στις ακτινοβολίες που υπήρχαν μετά. Ενώ πολλοί άνθρωποι σκοτώθηκαν, σώθηκαν πολλές ζωές, ιδιαίτερα αμερικανικές. Ο πόλεμος τελείωσε νωρίτερα. Ηταν το τελικό χτύπημα που τους έριξε νοκάουτ».

Μέσα σε λίγες μέρες, η αμερικανική κυβέρνηση έστειλε μια ειδοποίηση στους αμερικανούς εκδότες ζητώντας τους να περιορίσουν την περαιτέρω κάλυψη της βόμβας και των επιπτώσεών της στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι και να υποβάλουν για έλεγχο τα επόμενα άρθρα τους στο υπουργείο Πολέμου επειδή ήταν ζήτημα «υψίστης εθνικής ασφάλειας», προκειμένου να αποφευχθεί η δημοσιοποίηση λεπτομερειών σχετικά με τη βόμβα. Στην Ιαπωνία, η αμερικανική κατοχή υπό την ηγεσία του ανώτατου διοικητή των Συμμαχικών Δυνάμεων, στρατηγού Ντάγκλας ΜακΑρθουρ, έθεσε ακόμη πιο αυστηρούς κανόνες. Για τους οποίους ο δόκτωρ Τατσουιτσίρο Ακιζούκι αναφέρει:

«Ως μία από τις σημαντικότερες πολιτικές κατοχής του στρατηγού Ντάγκλας ΜακΑρθουρ, ο Τύπος μπήκε σε περιορισμό για θέματα που αφορούν την Ιαπωνία. Οι λόγοι ήταν η διατήρηση της ειρήνης στο πλαίσιο της συμμαχικής κατοχής και η προστασία της στρατιωτικής ασφάλειας και των μυστικών της ατομικής βόμβας. Η κατοχή φοβόταν την κριτική που θα δεχόταν η Αμερική αν η ιστορία της τρομερής σκληρότητας της ατομικής βόμβας γινόταν γνωστή στην Ιαπωνία και σε όλο τον κόσμο».