محمد ‌رضا شجریان، نماد مقاومت فرهنگ ایران، از امیر بیگلری

در حوزه‌های گوناگون مرتبط با جامعه، افرادی هستند که بنابر توانایی‌ های خود، ممتاز می ‌شوند و محبوبیت کسب می ‌کنند، اما از بین این افراد، انگشت ‌شمارند آنان که این بخت را می ‌یابند که از محدوده ‌های آن حوزه، فراتر روند و تبدیل به نماد شوند. برای قرار گرفتن در چنین جایگاهی، گرچه شخصیت و کنش ‌ها و واکنش‌ های فردی ضروری هستند، اما بدون وجود یک بستر اجتماعی-سیاسیِ ویژه، چنین امری تحقق نمی ‌یابد.

 

استاد محمد رضا شجریان این بخت را یافت تا علاوه بر جایگاهی بی‌ همتا در حوزهٔ تخصصی ‌اش،‌ بعنوان یکی از جدی‌ت رین نماد‌های فرهنگی دوران معاصر مطرح شود، چرا که در لحظات سخت تاریخی در کنار مردمش و در مقابل قدرت ‌های حاکمه ایستاد، صدای مردمش شد و جز از مردم و برای مردم نخواند. به همین دلیل است که علاقه به او مختص طرفداران پرشمار آوازهای او نیست، در میان کسانی که به لحاظ سلیقهٔ موسیقیایی، چندان طرفدار آوازهای او نیستند نیز بسیارند کسانی که دلبستگی فراوان به این شخصیت استثنایی دارند.

 

کارنامهٔ هنری او به نحوی است که با مرور‌ آن می ‌توان سیر تحولات اجتماعی-سیاسی نیم قرن اخیر از دریچهٔ نگاه مردم را ترسیم نمود. از «مرغ سحر ناله سر کن» (شعر از ملک‌الشعرای بهار) گرفته تا «از خون جوانان وطن لاله دمیده» (شعر از عارف قزوینی)، از «شب است و چهرهٔ میهن سیاهه» (شعر از اصلان اصلانیان) تا «ایران، ‌ای سرای امید» (شعر از هوشنگ ابتهاج)، از «همراه شو عزیز» (شعر از برزین آذرمهر - نام مستعار) تا «تفنگت را زمین بگذار» (شعر از فریدون مشیری).

 

او با بینشی دقیق، نقطهٔ ایده ‌آلی را که یک فرهنگ ‌ورز، در مرز بس مه ‌آلود و لغزندهٔ بین دنیای فرهنگ و دنیای سیاست، می ‌تواند روی آن بایستد را تشخیص داد و قاطعانه بر آن پای فشرد، و از این روی به هنر متعهد، عینیت بخشید، و الگویی شد برای سایر هنرمندان.

 

محمد رضا شجریان نماد مقاومت جامعهٔ مدنی، در برابر هجوم استبداد و نماد مقاومت فرهنگ اصیل ایرانی، در برابر دشمنان این فرهنگ بود. هرچند جسم او بیش از این تاب نیاورد و ما را تنها گذاشت، اما تلألوی وجود او، فراتر از صدای بی‌ بدیلش، برای همیشه در حافظهٔ تاریخی ایرانیان باقی خواهد ماند و ما را به پایداری برای محافظت از میراث ملی‌ مان و بازیافت حقوق انسانی‌ مان فرا خواهد خواند.