Լավրովի` ՀՀ-ին վաճառվող գազի գնի մասին հայտարարությունը հայ-ռուսական հարաբերությունների ինդիկատոր է․ Մոսկվան պատրաստ չէ Երևանի համար գնալ գազի գնի վերանայման. Վահե Դավթյան
Ռուսաստանի Դաշնության արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովի` Հայաստանին վաճառվող գազի գնի մասին հայտարարությունները կարելի է դիտարկել որպես հայ-ռուսական հարաբերությունների շատ կարևոր ինդիկատոր: Tert.am-ի հետ զրույցում նման կարծիք հայտնեց էներգետիկ անվտանգության փորձագետ, «Մեկ Հայաստան» կուսակցության խորհրդի անդամ Վահե Դավթյանը։
Ըստ նրա՝ հայտարարություններն այն մասին, որ ռուսական կապիտալով Հայաստանում գործող կազմակերպությունների նկատմամբ քրեական հետապնդում է իրականացվում և որ Հայաստանը տարիներ շարունակ Ռուսաստանից ձեռք է բերում շուկայականից ցածր գնով գազ, խոսում են այն մասին, որ չնայած երկու երկրների միջև գոյություն ունեցող ռազմավարական հարաբերություններին, Մոսկվան պատրաստ չէ Երևանի համար գնալ գազի գնի վերանայման:
«Սա իրականում պարզ էր դեռևս 2018 թվականի աշնանից, երբ «Գազպրոմ Արմենիա»-ն հայտարարում էր, որ ստեղծված իրավիճակում գործում է վնասով: Եւ 2019 թվականի հունվարից սահմանին գազի գնի բարձրացումը 150-ից 165 դոլարի ստեղծեց բավականին բարդ իրավիճակ «Գազպրոմ Արմենիա» ընկերության համար»,- ասաց նա:
Վահե Դավթյանը մատնանշեց, որ դրան զուգընթաց Հայաստանում տեղի ունեցան մի շարք ներքին գործընթացներ, որոնք ուղղված էին ռուսական երկու ընկերությունների՝ Հարավկովկասյան երկաթուղու և «Գազպրոմ Արմենիա»-ի օպերացիոն կայուն գործունեության դեմ:
Նրա դիտարկմամբ՝ փոխարենը այդ ընկերությունների գործունեության մասին օբյեկտիվ տեղեկատվությունը հատուկ ծառայությունների, դիվանագիտական խողովակների միջոցով հասցվեր ռուսական կողմին՝ համատեղ միջոցառումներ մշակելու և իրագործելու համար, դրանք վերածվեցին «փիար» ակցիայի․ «Սկսեցին թմբկահարել լրատվամիջոցներով, ինչը հանգեցրեց ռուսական կողմի և առանձին պետական ինստիտուտների բացասկան արձագանքին»։
Նա նաև հիշատակեց, որ անգամ 2018 թվականին Մոսկվայում ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ հանդիպումից հետո ՀՀ վարչապետՆիկոլ Փաշինյանը «Կոմերսանտ» թերթին տված հարցազրույցում առաջին անգամ խոսեց այն մասին, որ Հարավկովկասյան երկաթուղին թույլ է տվել խախտումներ:
«Այսինքն, այս հարցը չբերելով երկկողմանի օրակարգ՝ միանգամից բարձրացվեց լրատվամիջոցներում, ինչը դուր չեկավ Մոսկվային, քանի որ «Կոմերսանտ»-ին տված հարցազրույցն ի վերջո ուղղված էր նաև ռուսաստանյան հանրությանը, և արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովի այս հայտարարությունը վերաբերում էր Հայաստանի այս գործելաոճին»,- ասաց նա:
Վահե Դավթյանը նշեց, որ որևէ մեկն այսօր չի հերքում, որ ռուսական ընկերություններում կարող են գործել կոռուպցիոն սխեմաներ, պարզապես ՀՀ իշխանությունների գործելաոճը չի տեղավորվում դաշնակցային տրամաբանության մեջ․ «Դրա համար գազի գնի բարձրացումը դրա ածանցյալներից է»։
Ըստ նրա՝ միանշանակ կարելի է դիտարկել, որ խնդիրն առաջացել է քաղաքական պատճառներով: «Այլ դեպքում գազի գինը պետք է ընկներ, ինչպես Մոլդովայի կամ Բուլղարիայի դեպքում: Դրա համար փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանն ապրիլի սկզբին դիմեց «Գազպրոմ»-ի ղեկավար Միլերին: Ինչո՞ւ հենց Միլերին. փորձ է արվել իջեցնել քաղաքական լարվածության աստիճանը գազի գնի գոյացման հարցում: Գիտենք՝ եղել է պատասխան: Ըստ Մհեր Գրիգորյանի՝ հարցը գտնվում է ՌԴ կառավարության տիրույթում»,- ասաց նա:
Գազի գնի հնարավոր բարձրացումը Հայաստանում, ըստ էներգետիկ հարցերով փորձագետի, կբերի գնաճի, ինչպես նաև՝ աղքատության խորացման: «Թեև նոր սակագնային կարգավորման փաթեթով առաջարկվում է իջեցնել գազի սակագինը 2.3 տոկոսով, բայց առավեապես հարվածի տակ է հայտվում անապահով սեգմենտը, որովհետև եթե այն օգտվում էր լուրջ զեղչից՝ վճարելով 1 խմ-ի համար 100 դրամ, այժմ այդ զեղչը վերացվում է և փորձարկվում է հավասարեցման քաղաքականությունը. բոլորը վճարելու են նույն գինը՝ գնաճի պայմաններում»,- ասաց նա:
Ըստ Դավթյանի՝ մյուս խնդիրն այն է, որ էականորեն բարձացվելու է գազի սակագինը բիզնես սեգմենտի համար, և դա է պայմանավորելու հենց գնաճը: «Այս նոր սակագնային կարգավորումը, մի կողմից լինելով հայ-ռուսական հարաբերություններում ինչ-որ առումով քաղաքական ճգնաժամի հետևանք, իրականում տնտեսական ռումբ է Հայաստանի սոցիալ-տնտեսական անվտանգության համար»,- ասաց նա:
Պատասխանելով դիտարկմանը, թե ինչո՞ւ են անընդհատ վնասվում հայ-ռուսական հարաբերություններն այն դեպքում, երբ Նիկոլ Փաշինյանն անընդհատ խոսում է դրանց արտակարգ լինելու մասին, Վահե Դավթյանն առաջարկեց ուշադրություն դարձնել նրան, որ 2019 թվականի երկրորդ կեսից ի վեր Նիկոլ Փաշինյանը երբևէ չի խոսել հայ-ռուսական հարաբերությունների զարգացման աննախադեպ դինամիկայի մասին, ինչպես դա անում էր դրանից առաջ:
«Մենք տեսնում ենք, որ կառավարությունում բացակայում է տեխնոկրատական ռեսուրսը, որի առկայության դեպքում կիրականացվեր այդ ընկերություններում առկա խնդիրների գույքագրում ու, ինչպես ասացի, համապատասխան խողովակներով քննարկման կդրվեր Ռուսաստան հետ»,- ասաց նա՝ նշելով, որ դա ձեռնտու է նաև Ռուսաստանին, որովհետև ռուսական կապիտալով հայաստանյան ընկերություններում առկա կոռուպցիոն սխեմաները վնասում են Ռուսաստանի աշխարհատնտեսական և աշխարհաքաղաքական շահերին. «Այդ չարաշահումների, մսխումների շահառուները կարող են լինել մայր-ընկերությունների երկրորդ էշելոնների աշխատակիցները»:
Վահե Դավթյանը նշեց, որ երբ կառավարությունը ձևավորվեց բացառապես պոպուլիստական կարգախոսների ներքո, չհասկացավ, որ կիրառական դաշտում, հատկապես՝ արտաքին քաղաքականության մեջ պոպուլիստական կարգախոսները կարող են բացառապես բացասական արդյունքի հանգեցնել:
Հիմա, ըստ նրա, մեր առաջարկը՝ Մհեր Գրիգորյանի նամակում եղած ցանկությունը, որ գազի գինը իջնի՝ հաշվի առնելով համաշխարհային շուկայում եղած գնային կոնյուկտուրան, այնքան էլ արդյունավետ չէ: «Լավագույնը, ինչ կարող է Ռոսաստանը մեզ առաջարկել՝ Եվրոպայում գործող գազի սփոթային գներն են: Այո՛, եվրոպական շուկայում գազի գները հասել են 40-60 դոլարի: Մենք գնում ենք 165-ով: Բայց ակնհայտ է, որ սփոթային գները շատ արագ բարձրանալու են։ Ամենայն հավանականությամբ շուկան կկարգավորվի և գները կկարգավորվեն, և գազի սփոթային գները կբարձրանան, նորից կհասնեն 220 դոլարի»,- ասաց նա:
Ստեղծված իրավիճակում, Վահե Դավթյանի կարծիքով, դժվար թե Ռուսաստանը վերանայի գազի գինը: «Ռուսաստանին պետք է ընկալել որպես խոշոր աշխարհաքաղաքական խաղացողի, որը, ի հեճուկս տարբեր երկրներում (հատկապես իր ազդեցության ներքո գտնվողների դեպքում) տեղի ունեցող ներքաղաքական զարգացումների, շարունակելու է իրականացնել իր հստակ, երկարաժամկետ ռազմաքաղաքական գիծը: Այժմ ձևավորվում է մի նոր աշխարհակարգ, որի շրջանակներում հստակեցվելու են ազդեցության գոտիները: Սա նոր մարտահրավեր է, և ակնհայտ է, որ հետխորհրդային տարածքը, մասնավորապես՝ Հայաստանը շարունակելու է մնալ Ռուսաստանի ազդեցության գոտում։ Ըստ այդմ՝ չեմ կարծում, որ Ռուսաստանը իր գեոքաղաքականությունը Հայաստանի նկատմամբ փոխի»:
Հռիփսիմե Հովհաննիսյան