Հայաստանի աշխարհաքաղաքական մեկուսացման գործընթացը շարունակվում է, մինչ Թուրքիան աշխատում է տարածաշրջանում իր ազդեցությունը մեծացնելու ուղղությամբ. Ռ. Սաֆրաստյան
Հայաստանի աշխարհաքաղաքական մեկուսացման գործընթացը շարունակվում է, հիմա շատ կարևոր է այդ գործընթացը կանգնեցնելը: Այս մասին Tert.am-ի հետ զրույցում ասաց ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտի տնօրեն, թուրքագետ Ռուբեն Սաֆրաստյանը՝ անդրադառնալով տարածաշրջանային զարգացումներին և դրանցում ՀՀ-ի դերակատարմանը:
Նրա խոսքով՝ միջազգային թատերաբեմում ՀՀ-ն սուբյեկտության կորուստ ունի, և մեծածավալ աշխատանքներ են անհրաժեշտ՝ դրա վերականգնման համար:
«Ամենակարևորը պետք է լինի մեր պետականության վերականգնման գործընթացը. այն մեծ հարված է ստացել, մեծ հարված է ստացել նաև մեր անվտանգության համակարգը, մենք պետք է գնալով սուբյեկտ դառնանք, մինչդեռ հիմա մեծապես կորցրել ենք մեր սուբյեկտությունը միջազգային հարաբերություններում: Սրանք այնպիսի խնդիրներ են, որ առաջիկա տարիներին մեզնից պահանջելու են շատ լուրջ ջանքեր: Այժմ պետք է կարողանանք մեր ներքին խնդիրները լուծել, որ տարածաշրջանում տեղի ունեցող աշխարհաքաղաքական գործընթացներում հաջողենք կոտրել մեր հանդեպ եղած բացասական միտումը»,-ասաց նա:
Ըստ Սաֆրաստյանի՝ մինչ ՀՀ-ն սուբյեկտության պահպանման խնդիր պետք է լուծի, այդ ընթացքում Թուրքիան փորձում է տարածաշրջանում իր ազդեցությունը մեծացնել, իր դերակատարումն ուժեղացնելու գործընթացները շարունակվում են:
«Թուրքիան Ղարաբաղյան պատերազմը հրահրելով, դրան մասնակցելով՝ այս տարածաշրջանում իր ներկայությունն ապահովելու հիմք ստեղծեց, իհարկե, որոշ չափով ավելի քիչ, քան ենթադրում էր, որովհետև ՌԴ-ն շատ թույլ չտվեց: Արդեն որոշ չափով իր ոտքը դրել է տարածաշրջանում, և հիմա ես համոզված եմ, որ ամեն ինչ կանի՝ այն ավելի ընդլայնելու համար»,-ասաց նա:
Ռուբեն Սաֆրաստյանի խոսքով՝ հաջորդ գործընթացը, որ Թուրքիան փորձեց տարածաշրջանում նախաձեռնել, Թուրքիա-ՌԴ-Իրան համագործակցության վերաբերյալ առաջարկն էր:
«Դա թուրքական ծրագրերի շարունակությունն է, որի առաջին ծիլերը կային դեռևս 20-րդ դարի վերջում: Նմանատիպ ծրագրերի տարբեր մոդիֆիկացիաներ են եղել, հիմա էլ այդ տարբերակն է: Նորությունն այն է, որ երբ 2008-ին նման առաջարկ եղավ, Իրանը ներառված չէր: Այս ձևաչափը նպատակ ունի ոչ թե համագործակցություն զարգացնել, այլ տարածաշրջանում Թուրքիայի դերը մեծացնել: Այն առաջին հերթին ուղղված է ՌԴ-ի՝ տարածաշրջանում ունեցած ազդեցության դեմ, և վերջինս չի օժանդակի այդ նախաձեռնությանը, և դրա վրա «փոշի կնստի»»,-մեկնաբանեց թուրքագետը:
Ինչ վերաբերում է Իրանին, Սաֆրաստյանը նշեց, թե իր կարծիքով՝ Իրանում որոշ չափով արդեն հասկանում են, որ տարածաշրջանում Թուրքիայի ազդեցության մեծացումը վտանգ է նաև Իրանի համար:
«Այն ծրագրերը, որ Թուրքիան ունի Մեղրիի միջանցքի հետ կապված, Իրանի համար շատ բացասական է ընկալվում՝ համաձայն իրենցից եկող հայտարարությունների: Բայց չպետք է նաև մոռանալ, որ Իրանը որոշ չափով կախվածություն ունի Թուրքիայից: Այնուամենայնիվ, վտանգում է նաև Իրանի դերը տարածաշրջանում, ինչը հակազդեցություն կառաջացնի՝ թեև ոչ շատ երևացող»,-ասաց նա:
Իսկ Ադրբեջանում, թուրքագետի խոսքով, շարունակվում են հետպատերազմյան էյֆորիկ տրամադրությունները, և իրենց թվում է՝ ամեն ինչի կարող են հասնել: «Դա, սակայն, ոչ միայն էյֆորիա է, այլև Թուրքիայի հետ համաձայնեցված քաղաքականություն, որի իմաստը հետևյալն է՝ Ադրբեջանը կփորձի օգտագործել իր հաղթանակը՝ իր դիրքերը Հայաստանի ու Արցախի նկատմամբ էլ ավելի ուժեղացնելու համար: Մասնավորապես, այն ագրեսիվ հայտարարությունները, որոնք իրեն թույլ է տալիս Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը, դրա վկայությունն են»,- ասաց Սաֆրաստյանը՝ ընդգծելով, որ Ալիևի՝ ՀՀ-ին վերաբերող հայտարարությունները ևս Թուրքիայից անկախ չեն.
«Դրանք, իհարկե, կապված են Թուրքիայի ծրագրերի հետ: Նաև հիշենք այն հանգամանքը, որ Թուրքիան սկսեց Հայաստանի ներքին քաղաքական իրադարձությունների մասին բարձր պաշտոնական մակարդակով հայտարարություններ անել: Ադրբեջանի և Թուրքիայի միջև նույնիսկ համաձայնագիր ստորագրվեց, որ ներքին փաստաթղթերով, առանց անձնագրերի, երկու երկրների քաղաքացիները կարող են երթևեկել այդ երկրներում: Մենք տեսնում ենք, որ Ադրբեջանը դառնում է պանթյուրքիստական ծրագրերի իրականացման կարևոր թիրախ»,-նկատեց Ռուբեն Սաֆրաստյանը: