Грузија се соочува со можни санкции од ЕУ поради демократско назадување

По месеци на тлеење на тензии во земјата, Грузија полека повторно се искачува на агендата на ЕУ, поттикната од бран апсења на опозициски личности и нови рестриктивни закони како што се Законот за регистрација на странски агенти и промени во прописите за радиодифузија.

Во поголемиот дел од изминатата година, поради недостиг на едногласност, ЕУ се мачеше да формира јасна стратегија кон владејачката партија на власт-Грузиски сон, особено откако таа прогласи победа на минатогодишните спорни парламентарни избори поради обвинувања за нерегуларности.

Порано годинава, Брисел воведе визни барања за носителите на грузиски дипломатски пасоши и се воздржа од одржување состаноци на високо ниво, додека се обидуваше да пренасочи дел од средствата од владата кон граѓанското општество.

Сепак, построгите мерки - како што се санкциите на ЕУ врз лидерите на Грузиски сон беа блокирани, особено од Унгарија и Словачка, на почетокот на 2025 година.

Дали работите би можеле да бидат поинакви сега?

Министрите за надворешни работи на ЕУ накратко ја разгледаа ситуацијата во Грузија кога се собраа во Брисел на 23 јуни и се согласија повторно да се вратат на ова прашање кога ќе се состанат на 15 јули пред едномесечната пауза во Брисел, кога ќе се случи малку значајно во однос на креирањето политики во блокот.

Ситуацијата продолжува драстично да се влошува

Повод за неодамнешната јунска дискусија беше документ од една страница изготвен од Литванија, еден од поострите гласови на ЕУ во врска со сегашното раководство на Грузија.

Во документот до кој имаше увид Радио Слободна Европа се предлагаат неколку мерки што клубот може да ги донесе бидејќи ситуацијата во Грузија продолжува „драстично да се влошува“.

Иако дискусијата беше прилично кратка и се одржа на крајот од состанокот, неколку земји-членки се изјаснија и се чинеше дека се согласуваат дека Брисел треба да направи нешто повеќе.

Сепак, претставници на ЕУ со кои РСЕ разговараше под услов на анонимност сугерираа дека е многу индикативно што Унгарија тврдеше дека блокот треба да продолжи со поблиска соработка со Тбилиси.

Австрија, иако беше критична кон ситуацијата во јужнокавкаската република, исто така предупреди дека е важно да не се турка премногу во орбитата на Русија.

Па, што предлага Литванија?

Една од шесте точки е, секако, лични санкции врз раководството на „Грузиски сон“.

Ова нема да пропадне поради приговорите на Будимпешта, но шефицата за надворешна политика на ЕУ, Каја Калас, изнесе друга идеја за санкции кога зборуваше со медиумите по состанокот: да се таргетираат судиите кои се одговорни за изрекување казни за опозицијата и членовите на граѓанското општество.

Иако е тешко да се предвиди едногласност за ова, треба да се напомене дека санкциите на ЕУ врз Русија и Белорусија пред неколку години започнаа со замрзнување на средства и забрани за визи за луѓе со понизок профил, како што се судиите, наместо за добро познати политички играчи.

Други предлози во документот алудираат на суспендирање на целата финансиска помош на ЕУ за Тбилиси, вклучително и „големи инфраструктурни проекти“.

Овие видови инвестиции честопати е тешко едноставно да се запрат, особено затоа што другите земји во регионот би можеле да бидат вклучени, а проектите веќе се во тек.

Брисел, исто така, истражува насочување повеќе пари кон независни новинари, групи на граѓанско општество и отпуштени грузиски дипломати и државни службеници. Но, реалноста е дека ЕУ се обидува да им помогне на многу организации и земји ширум светот во последните месеци откако УСАИД ги намали своите операции.

Блокот ќе започне дискусии ова лето за нов долгорочен буџет по тековниот, кој истекува во 2027 година. Но, во моментов, нема премногу слободни пари на располагање.

Вреди да се обрне внимание

Можеби двете најинтересни теми опфатени во документот за дискусија се суспензијата на визната либерализација и договорот за асоцијација меѓу ЕУ и Грузија.

Ништо од ова нема да биде лесно да се направи, но има неколку работи на кои вреди да се обрне внимание овде.

Отстранувањето на визната либерализација за сите грузиски граѓани е нешто што малкумина го сакаат, бидејќи е насочено кон општата популација. Но, документот ја изнесе идејата за поставување конкретен рок за Тбилиси да ги реши недостатоците, особено околу основните права, како што е нагласено во извештајот на Европската комисија од 2024 година за визните политики за трети земји.

Можно е да се очекува суспензија на визите за одредени категории патници, особено затоа што за ова е потребно само квалификувано мнозинство од земјите-членки(55 проценти од земјите што претставуваат 65 проценти од вкупното население на ЕУ). Самата ЕУ, исто така, донесе правила што го олеснуваат издавањето суспензии.

Потоа, тука е и договорот за асоцијација меѓу ЕУ и Грузија, кој е во сила од 2016 година. Овој договор ги регулира политичките и трговските односи меѓу Брисел и Тбилиси преку таканаречениот договор за длабока и сеопфатна слободна трговска зона (DCFTA), кој е дел од општиот договор за асоцијација.

Литванскиот документ сугерира дека Европската Комисија треба да испита дали Грузија го крши договорот, особено член 2, кој ги опфаќа основните принципи како што е почитувањето на човековите права.

Сличен преглед неодамна беше спроведен и на договорот за асоцијација меѓу ЕУ и Израел, а Брисел пронајде неколку прекршувања.

Со оглед на овој тренд во надворешната политика на ЕУ, немојте да се изненадите ако некои земји-членки инсистираат Грузија „да биде прегледана“ уште во јули.

Понатаму, вреди да се напомене дека е потребна едногласност за суспендирање на целиот договор за асоцијација, но суспендирањето на некои области би можело да биде полесно. На пример, за да се замрзнат трговските аспекти на договорот, потребно е само квалификувано мнозинство.