Azerbaycan ekonomisi için alternatif arayışı
Azerbaycan, ekonomik sorunların sebep olduğu çok ciddi bir süreçten geçiyor.
Petrol fiyatlarındaki dengesiz düşüş ve para birimi manatın dolar ve Euro karşısında yaşadığı yüzde elli değer kaybı, ekonomisi enerjiye dayalı olan Azerbaycan'ı zor duruma soktu. Halk, bu ani krize tepki olarak sokaklara indi. Yönetim ise halkın tepkisini azaltmak ve kısa süreli önlem oluşturmak amacıyla kamu kurumlarında tasarruf hareketine başladı ve yeni eylem planları oluşturdu.
Bu kriz, yakın dönemde pek çok farklı soruna yol açabilir. Pasif durumdaki muhalif hareketler uyanabilir ve yakın zamanda yaşanan Nardaran olaylarına benzer gelişmeler iç siyasette tehdit oluşturabilir. İçerideki istikrarsızlık bölgesel olarak da Kafkasya'yı farklı bir mecraya itebilir. Bu yüzden ülkedeki gidişat Ermenistan ve Gürcistan tarafından da yakından takip ediliyor.
Gürcistan yetkilileri, Azerbaycan'dakine benzer gelişmelerin önlenmesi için tedbir alındığını açıkladı. Ermenistan'daki siyaset uzmanlarından Vartan Voskanyan ise yaptığı bir değerlendirmede, Azerbaycan ekonomisinin sadece enerjiye dayandığını ve bunun bir gün sona ereceğini belirtti. Bir diğer uzman Aleksander Iskandaryan da Azerbaycan ekonomisinin yüzde doksan oranında enerjiye dayalı olduğunu ve yaşanan isyanların normal karşılanması gerektiğini açıkladı. Ermenistan Devlet Ekonomi Üniversitesi'nden Atom Margaryan, bu görüşlere ek olarak, aynı vaziyetin Ermenistan'da da yaşanabileceği uyarısında bulunuyor ve alternatif ekonomi planlarının oluşturulması çağrısında bulunuyor.
Azerbaycan'ın karşılaştığı kriz, enerjiye dayalı ülke ekonomisiyle ilgili politikaları yeniden tartışılır hale getirdi. Azerbaycan'la ilgili yayınlanan raporlarda petrol ve doğalgazın sonsuz olmadığı ve bununla ilgili alternatif ekonomi ve enerji politikalarının oluşturulması gerektiği belirtiliyor. Bu durum bölgedeki diğer ülkeler için de geçerli. Gürcistan'ın dışa bağımlı enerji politikası ve Ermenistan'ın Rusya'ya bağımlı ekonomi politikası da alternatif üretilmediği sürece ileride büyük krizlere sebebiyet verebilir.
Bölgede enerji dışı kazanç kaynakları arayışında ulaştırma sahası çok önemli bir yere sahip. Var olan projelerin kısa sürede tamamlanması ve yeni projelerin üretilmesi için Bakü'nün acele etmesinde fayda var. Bu yüzden Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu (BTK) ve Kuzey-Güney Ulaşım Koridoru gibi son derece yavaş ilerleyen ancak bölgeyi parlayan yıldız haline getirebilecek projelere eğilmek gerekiyor.
Bölgede ticari akışın devamlılığı ve hızlılığını sağlamak, yolcu seyahatlerini kolaylaştırmak amacıyla Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye arasında 2007 yılında imzalanan anlaşmayla Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu projesinin yapımına başlanmıştı. Yılda 1 milyon yolcu, 6,5 milyon ton yük taşıma kapasitesindeki demiryolu projesinin hedefi 2034 yılında yılda 3 milyon yolcu ve 17 milyon ton yük taşımak. 2010 yılında bitirilmesi hedeflendiği halde bitirilemeyen ve yıllardır yapımı devam eden demiryolu ile Avrupa-Çin hattında kesintisiz ulaşım mümkün olacak.
Aynı şekilde Avrupa'yı Hindistan'a bağlayacak olan Kuzey-Güney Ulaşım Koridoru da Azerbaycan'ın önemini artırıyor. Azerbaycan'ın önemli bir istasyon haline geleceği projeyle milyonlarca ton yük ve milyonlarca yolcunun bu hat üzerinden taşınması hedefleniyor.
Sahip olduğu kanal ile sadece ulaşım üzerinden yılda milyarlarca dolar kazanan Panama gibi, Azerbaycan'ın da bu konuda demiryolu, karayolu ve Hazar Denizi üzerinden pek çok fırsatı bulunuyor. Ancak Azerbaycan'la ilişkileri zora sokma pahasına Rusya ile enerji konusunda görüşmeler yapan Gürcistan'ın alternatif bir politika olarak İran ile Rusya arasında koridor olma isteği gerçekleşirse ve aynı şekilde İran-Ermenistan arasında benzer projelere hız verilirse Azerbaycan, eldeki imkânları da kaybedebilir.
Geleceğe yatırım yapmak ve bir gün bitebilecek enerji kaynaklarına alternatifler üretmek için bu tür projelerin hızlandırılması ve yeni açılımların yapılması şarttır.
*Strategic Outlook Analisti