Yelkovan kuşlarının peşi sıra…

Boğaz'dan geçerken, kanatları suya değecek kadar denize yakın uçan kuşlar her görenin dikkatini çekiyor.

Bir grup insan ise Rumeli Hisarı'nda oturmuş denizin üstünden uçan bu kuşları sayıyor. Görenler merakla “Bu insanlar ne yapıyor?” diye düşünse de bu faaliyet, İstanbul yelkovanları İzleme Projesi'nin parçası. Bir grup gönüllü, nesli tükenmek üzere olan Yelkovan kuşlarının mecburi geçiş noktası hisarda sayım yapıyor. Şubat ayının başında yapılan sayımlar, yelkovanların yumurta döneminden hemen öncesinde gerçekleşiyor. Böylelikle bilimsel araştırmaların yanı sıra basit bir yöntem ile de kuşların sayısı (popülasyon) hakkında fikir sahibi oluyorlar.

Proje koordinatörü Dilek Şahin, ilk sayımı Şubat 2011'de yumurta bırakma evresinden önce yaptıklarını anlatıyor. Şahin, İstanbul Boğazı'nda 4 saatte tek bir yöne 54 bin kuşun sayıldığını söylüyor. 2012 kışında ise 74 bin yelkovan sayıldığını belirtiyor. Şahin, izleme projesinin, yalnızca kuşların popülasyon tahminlerine destek olmadığını, türün yıllık ve mevsimsel hareketlerini de izlemeye imkan verdiğini anlatıyor.

Şubat ayında yelkovanlar çok büyük sürüler halinde genellikle daha çok Güney'e giderken sayılıyor. Ancak bu sene 1-7 Şubat arasındaki sayımlarda hem düşük sayılar hem de daha fazla ters yönlü hareket kaydedildi. İzleyenler kuşların bu davranışını ‘gizemli' diye niteliyor ve bu gizemin kolay kolay çözülemeyeceğini belirtiyor. Yelkovanların gizemi devam ededursun, siz Boğaz kıyısından veya vapurla Boğaz civarında seyahat ederken gözünüzü denizden ayırmayın, yelkovanlar hâlâ kalabalık gruplar halinde Boğaz'da!

Anne-babanın 5'er günlük kuluçka nöbeti

Tüpburunlular ailesinin bir üyesi olan yelkovanların gagalarının üzerinde deniz suyundaki fazla tuzu atmalarına yarayan tüpler bulunuyor. Böylelikle tatlı suya ihtiyaç duymadan açık deniz üzerinde uzunca süre kalabiliyor. Yaşamlarının büyük kısmını açık denizlerde geçiren bu türler yalnızca üremek için karaya geliyor. Senede sadece 1 kere yumurta bırakan yelkovanların, iki aylık bir kuluçka dönemleri var. Bu dönemde ise diğer kuş türlerinden farklı bir durum ortaya çıkıyor. Hem anne hem baba yelkovan, nöbet usulü kuluçkaya yatıyor. Ortalama 5 günlük bir sürede anne yumurtayla birlikte kalıyorsa baba deniz kenarında karnını doyuruyor, sırası geldiğinde de anne kuluçkadan ayrılıp yerini baba yelkovana bırakıyor. Sonrasında yavru yelkovanı beslemek de kolay olmuyor. Yaklaşık üç ay boyunca her gün açık denizde kursaklarına doldurdukları balıkları yuvaya taşımak durumunda kalıyorlar. Üreme dolgunluğuna ise ortalama 4-6 yılda erişebiliyorlar. Tüm bunlar tabii ki yumurtalarını koruyabildikleri sürede oluyor. Aksi takdirde yumurtalarını farelere kaptırma ihtimalleri de var. Bu da neslin tükenme tehlikesini artırıyor.