Azerbaycan-İran ilişkileri derinleşiyor
Şubat ayında resmi temaslar çerçevesinde İran'a ziyarette bulunan Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ile önemli bir görüşme gerçekleştirdi. Yapılan ziyaret sonucunda ise 11 anlaşma imzalandı.
Basına yaptığı açıklamada, Azerbaycan ve İran'ın ortak tarih, kültür ve din mirasına sahip olduğunu ve iki halkın tek ruh iki beden gibi olduğunu vurgulayan Ruhani, yaptırımların kalkmasından sonra bölgede daha aktif bir İran'ın olacağı mesajını verdi.
Ziyaretle ilgili yapılan resmi açıklamada, imzalanan anlaşmaların ekonomi, gümrük, tarım ve sağlık gibi alanları içerdiği belirtildi. İran'ın Azerbaycan'daki yatırımlarını artırma, Hazar Denizi'nde enerji kaynaklarını ortak arama girişimleri ve İran vatandaşlarına yönelik vize serbestisi gibi ele alınan önemli konular ilişkilerde yeni bir döneme girildiğini gösteriyor. Özellikle bir zamanlar Hazar'daki keşif çalışmaları sebebiyle savaşın eşiğine gelen ve Hazar'ın paylaşımı konusunda ihtilaflar yaşayan iki ülkenin bugün bu bölgede ortak çalışmalar yapma kararı alması önemlidir.
Vize rejiminin aşama aşama yumuşatılacağını belirten İranlı yetkililer, iki ülke arasındaki etkileşimin gittikçe arttığını ve bu konuda yeni adımlar atmak gerektiğini dile getiriyor. Bu süreçte İranlı vatandaşlara vizenin kaldırılması artık daha çok konuşulacaktır.
Yapılan görüşmede ele alınan bir diğer önemli konu ise Kuzey Güney Ulaştırma Koridoru bünyesinde Azerbaycan-İran demiryolu hattının tamamlanmasıyla ilgiliydi. Bakü, İran'ın Ermenistan üzerinden alternatif hat oluşturma girişiminden rahatsızlık duyuyor. Projede kendi sorumluluğuna düşenleri 2016 sonuna kadar tamamlayacağını belirten Azerbaycan, bu konuda da İran'la sıkı temaslarını sürdürecektir.
Bölgesel sorunlara karşı enerji politikası
İlişkilerin geliştirilmesine yönelik tüm bu konular bir yana, Azerbaycan uzun vadeli ve son derece stratejik bir başka adım atarak bölgedeki denklemleri değiştirmeyi hedefliyor. Özellikle işgal altındaki Dağlık Karabağ ve harici rayonlar konusunda Azerbaycan'ın elini güçlendirecek olan bu adım, İran'ın da bölgede baskın aktör olma konumunu güçlendirecektir.
Görüşmelerde iki ülke arasında enerji işbirliğini geliştirmeyi hedefleyen Khudaferin ve Gız Galası hidroelektrik kompleksinin yapımıyla ilgili karar alındı. Bahsi geçen ve Sovyetler döneminde de üzerine projeler çizilen Khudaferin su rezervuarı iki ülke arasında, Aras Nehri üzerinde bulunuyor. Azerbaycan'ın Ermenistan tarafından işgal edilmiş olan Cebrayıl bölgesi ile İran'ın Khomarlu şehri arasında yer alan bu rezervuar hem su kaynaklarının verimli idaresi hem de bunun enerjiye dönüştürülmesi için kullanılacak. Azerbaycan Ekonomi Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, bir kısmı Ermenistan işgalinde bulunan bölgenin İran kısmında Azerbaycan'ın yatırım yapacağı ve bölgeyle ilgili faaliyetlerin artırılacağı belirtildi. Yapılan açıklamaya göre anlaşma dâhilinde Azerbaycan'ın toprak bütünlüğünün vurgusu da yer alıyor. Bu bölgenin daha doğusunda yer alan İmişli-Parsabad elektrik hattının da tamamlandığını belirten bakanlık, nehir hattının yeni dönemde etkin biçimde kullanılacağını ve Azerbaycan'ın bölge için enerji üretim merkezi olacağını duyurdu.
Azerbaycan Ekonomi Bakanlığı sitesinde “tarihi anlaşma” olarak yer alan bu girişim stratejik açıdan büyük önem taşıyor. Azerbaycan işgal altındaki bölgelerde farklı biçimde hâkimiyet kurarak enerji ve ekonomi atılımlarıyla buralarda söz sahibi olabilir ve bunun uluslararası hukuk yönünden altyapısını şimdiden oluşturabilir. Bu aynı zamanda İran'ı Karabağ konusunda daha etkin bir aktör haline getirecektir. Bölgedeki su kaynaklarının yönlendirilmesi ve enerji projelerinde Ermenistan'ı saf dışı bırakma girişimleri Azerbaycan'ın artık savunma dışında yeni alanlara yöneldiğini gösteriyor. Bu gelişmelerin tam da Rusya'nın Ermenistan'a silahlanma için 200 milyon dolarlık kredi vermesinden sonra yaşanması oldukça manidar.
*Strategic Outlook Analisti