Turkmenia – Poznań: kilka słów o wspólnej inicjatywie kulturalno-naukowej
21 listopada 2024 roku, w Poznaniu odbyła się Międzynarodowa Konferencja Naukowa pt. Dziedzictwo literackie i filozoficzne wielkiego turkmeńskiego poety Magtymguly Pyragy, jako pomost kulturowy między Azją a Europą. Gospodarzem tego niezwykle interesującego wydarzenia była Wyższa Szkoła Komunikacji i Zarządzania w Poznaniu reprezentowana m.in. przez Rektora prof. Jerzego Olszewskiego, Kanclerza Okechukwu Nwafora i Dyrektora uczelni Michała Turkiewicza. Wśród współorganizatorów znaleźli się także: Ambasada Republiki Turkmenistanu w Republice Federalnej Niemiec, firma ProCarpet oraz Poznański Oddział Stowarzyszenia Współpracy Polska-Wschód. Wypada zaznaczyć, że konferencja nie mogła by się odbyć, gdyby nie osobiste starania i bezpośrednie zaangażowanie nowego członka naszego Stowarzyszenia, wyśmienitego znawcy Kaukazu i Azji Centralnej – dr Mariusza Marszewskiego. To dzięki jego osobistym kontaktom, udało się namówić aszchabadzkich uczonych do przyjazdu.
Stronę turkmeńską reprezentowali: Sekretarz Wykonawczy Komisji Krajowej Turkmenistanu ds. UNESCO – dr Rustamowa Çynar Täjiýewna; dr Kürenov Rahymmämmet (Departament Nauki, Edukacji, Sportu i Zdrowia Gabinetu Ministrów Turkmenistanu); Sekretarz Naukowy Instytutu Języka, Literatury i Rękopisów Magtymguly Narodowej Akademii Nauk Turkmenistanu – dr Kakajan Janbekov; starszy wykładowca Uniwersytetu Państwowego im. Magtymguly w Turkmenistanie – Tagandurdy Bekjäýew; Kierownik Zakładu Instytutu Języka, Literatury i Rękopisów Narodowych im. Magtymguly – Goçowa Ogulnabat oraz starszy pracownik naukowy Instytutu Języka, Literatury i Rękopisów Narodowych im. Magtymguly – Bayrabike Toylyeva. Wśród polskich prelegentów panelu byli m.in.: prof. Henryk Jankowski (UAM); dr Mariusz Marszewski (WSKiZ); Jakub Adamiak (SKNW); Stowarzyszenie Współpracy Polska-Wschód reprezentował zaś ambasador dr Władysław Sokołowski a także prezes Zdzisław Jacaszek, prof. Artur Kijas oraz dr Bartłomiej Garczyk.
Poeta narodowy Turkmenii – Machtumkuli Fragi (1733?- 1782?) – uznawany jest za klasycznego przedstawiciela literatury turkmeńskiej i jednego z najsłynniejszych „poetów Wschodu”. Jak zauważył w jednym ze swoich opracowań Jan Brzechwa: „Pieśni i wiersze poety, rozpowszechniane przez wędrownych bajarzy i pieśniarzy (…) znane były od Morza Kaspijskiego po brzegi Amu-Darii, od szczytów Kopet-Dagu po Morze Aralskie. Powtarzano je z ust do ust, ludzie wykształceni w uczelniach Buchary i Chiwy czytali je w odpisach (…)”. Fundamentem twórczości Machtumkuli była szeroko rozumiany problem patriotyzmu, w tym m.in. skomplikowane dzieje ludów i plemion zamieszkujących obszary dzisiejszej Turkmenii, hasła i idee zjednoczenia, w imię dobra i przezwyciężenia niedoli narodowej, czy kwestie niesprawiedliwości społecznej. Poezja ta zawierała głęboki przekaz filozoficzny, moralny i wychowawczo-moralizatorski. Wśród zawartych w wierszach myśli i przekazów poety, zauważalne były tak uniwersalne prawdy jakimi są: walka dobra ze złem, przemijanie, tęsknota, braterstwo, piękno natury oraz miłość, będąca kwintesencją ludzkiej duszy. Działalność pisarska Machtumkuli miała istotny wpływ na rozwój języka turkmeńskiego. W Polsce twórczość barda Turkmenii – nie licząc skromnego wydawnictwa wierszy Machtumkulego w przekładzie Jana Brzechwy (Warszawa 1954) – pozostaje właściwie nieznana. Tym bardziej interesujące było wystąpienie prof. H. Jankowskiego, podczas którego prelegent dokonał własnego, autorskiego przekładu jednego z wierszy turkmeńskiego poety.
Z pośród postsowieckich republik na obszarze Azji Centralnej, Turkmenistan pozostaje krajem najmniej znanym. Polska historiografia nie zawiera zbyt wielu tytułów które traktowałyby o problematyce turkmeńskiej w sposób wyczerpujący. Nie często się zdarza, by gościć w Polsce uczonych turkmeńskich, dlatego tym bardziej wypada podkreślić, że była to niepowtarzalna okazja do dyskusji z turkmeńskimi wykładowcami i przedstawicielami administracji państwowej. Konferencja była okazją do zapoznania się z kulturą i literaturą Turkmenii a także unikatową okazją do wymiany poglądów i rozmów.
Podczas pobytu w Poznaniu Goście turkmeńscy złożyli oficjalne wizyty w poznańskich instytucjach kulturalnych i akademickich tj. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Biblioteka Wydziału Historii i Biblioteka Uniwersytecka UAM, czy Archiwum Miejskie. Nie zabrakło też akcentów turystycznych i kulinarnych. Wykładowców zapoznano z architekturą Poznania i lokalnymi potrawami. Organizatorzy konferencji, w tym SWP-W planują wydanie tomu pokonferencyjnego. Co ciekawe, mimo upływu zaledwie tygodnia konferencja poznańska została odnotowana zarówno w prasie turkmeńskiej jak i na oficjalnym portalu Ministerstwa Spraw Zagranicznych Turkmenistanu (www.mfa.gov.tm/ru/articles/1392)
Rezonans ten niewątpliwie cieszy i pozwala żywić nadzieję, że pierwsze podwaliny pod tytułowy „pomost kulturowy” między Europą a Azją zostały położone właśnie w stolicy Wielkopolski – Poznaniu.