Anlatacak bir hikayen olmalı

2 Punto TRT Senaryo Günleri’nin konuklarından birisi de usta yönetmen Oscar Ödüllü Asghar Farhadi idi. Elly Hakkında (2009), Bir Ayrılık (2011), Geçmiş (2013), Satıcı (2016), Herkes Biliyor (2018) filmleriyle büyük beğeni toplayan yönetmen ile yönetmen Faysal Soysal’ın moderatörlüğünde bir masterclass gerçekleştirildi ve katılımcıların sorularını cevaplandırdı. Bizi duygu dünyamızın merkezine çocukluğumuzun götüreceğine inandığını söyleyen Farhadi, “Bana göre yola çıkarken şunu bilmememiz aslında daha etkileyici, bu film nereye gidecek. Bir manifestosu ya da ideolojisi olan filmler kalıcı olmazlar, çünkü o filmler aslında yönetmenlerin kalbinden değil akıllarından çıkan eserlerdir. Farsçada bir mısramız var, eğer bir cümle kalpten gelirse ancak o zaman kalbe oturur” yorumunu yaptı. Sinema ve edebiyatı aşk ve şiddetin iki farklı noktadan beslediğine dikkat çeken Farhadi’ye göre, “Bütün duygular bu ikisinin birbirine saldırısı ya da kaynaşmasından ortaya çıkar. Dünyanın her tarafında aşk var ve ona saldıran şiddet. Yaşadığımız modern dönem bu iki duygunun anlatım şeklini, bunların anlatıldığı dilin formunu etkiliyor.”

***

İÇTEN YAZMAK ÖNEMLİ

Hem Türk hem İran kültürünün birbirine yakın olduğunu dile getiren Farhadi, şunları söylüyor: “Bu sebeple Türkiye’deyken kendimi yabancı bir yerdeymişim gibi hissetmiyorum. Senaryo yazarken Brezilya ya da başka bir yerdeki insanın benim filmimi anlayıp anlamayacağı üzerine düşünmem. Şunu soruyorum aslında kendime, bu yazdığım senaryo ya da diyalog benim tarafımdan anlaşıldı ve bundan memnun kaldıysam dünyanın başka yerindeki insan da bundan etkilenecektir. Yönetmen eğer kendi filminden mutmainse bu farklı kültürdeki insanları da etkileyecektir.Kültürü tanıtmak adına yapılan filmler genelde çok daha turistik olmakta. Siz bir ailede doğuyorsunuz ve okulda bir şeyler öğreniyorsunuz, tüm bunlar kültürün oluşumunda rol sahibi. Bütün bunlar senaryolarınıza, diyaloglarınıza yansır. Reklamını yapmak yerine gönülden, samimi bir biçimde içinizdekileri yazmak önemli.”

SOKAK MERAK EDİLİYORDU

İran sinemasının dünyada başarı yakalamasının sebepleri üzerinde de duran yönetmen Farhadi, “İlk olarak İran sineması başlangıçta bir tepki sinemasıydı, Avrupa ve Holluwood sinemasına karşı. Artık sinema seyircisi sokaktaki gerçek hayatı görmek istiyordu. İran filmlerinde gördüğünüz farklılık aslında hayata bakış açısıdır” diyor ve şöyle devam ediyor: “Benim zihnimde hayat ve gerçeklik arasındaki fark nedir? Örneğin bir öğrenci düşünün acelesi var, okula yetişmeye çalışıyor ama tam kapıdan çıkarken yaşlı babası ondan bir bardak su istiyor. Acelesi olduğu için suyu vermeden evden çıkıyor. Bu çocuk hızlıca ayakkabısını giyip okula gidiyor, gece yorgun argın eve geliyor. Sizce bu olay bu şekilde anlatıldığında ilgi çekici bir hadise mi? Bunu bu şekilde sinemaya aktarırsam ilgi çekici olmayan bir tekrardan ibaret olur. Ama o çocuk eve döndüğünde bir kalabalık ile karşılaşsa ve babası ölmüş olsa o zaman bu hikâye başka bir boyut kazanır. Artık o çocuk ömrünün kalan diğer yarısında hep şunu düşünecektir: O bir bardak suyu neden babama vermedim? Ya da şunu soracak: Neden eve geç geldim? Ne zaman bir bardak su içse babasını hatırlayacaktır.

Biz aslında sinema ile bunu yapıyoruz, gerçekliğe bir buhran, sorun, çatışma ekliyoruz”

Kötü karakterlere söz hakkı vermeliyiz

• Yazdığı senaryolarda önce hikayenin sonra karakterin ortaya çıktığını dile getiren Farhadi, yazdığı karakterlar arasında en çok Satıcı filmindeki yaşlı adam olduğunu belirterek şunları anlatıyor: Onu dostlarıma anlattığımda herkes ondan nefret ediyordu ve bu beni rahatsız ediyordu. Şunu yapmaya çalıştım, izleyici kendini onun da yerine koymalı, onunla da özdeşlik kurmalıydı. Onun için bazı detaylar koymaya çalıştım ki izleyici bu adamdan kolayca nefret etmesin, sevilebilecek taraflarını da görsün. Biz gri karakterler yazdığımızda onlara söz hakkı da vermiş oluyoruz. Eğer bu kötü karakterler dünyada karşımıza çıksa ve onları dinleseydik aslında onların kötü olmadığını düşünecektik. Bazı yönetmenler bu karakterleri çizerken onların kendini savunmasına izin vermezler ve onların derinliğini yakalamamıza engel olur bu.”
• İNSAN HEM İYİ HEM KÖTÜ OLABİLİR
• “Workshoplarda sık tekrarladığım bir söz var: Klasik trajedilerde bütün kavga iyi ve kötünün kavgasıdır ama modern trajedilerde bütün kavga iyi ile iyi arasındadır. “ diyen Farhadi, “Bu yüzden siz kimin haklı olduğuna dair karar vermekte zorlanırsınız. Her ne kadar ben buna modern trajedi diyorsam da Firdevsi okuduysanız oradaki savaşların da hep iyi ile iyi arasında geçtiğini biliyorsunuzdur. Şehnâme’de İsfendiyâr ile Rüstem’in kavgasında ikisinin de iyi olduğunu görürsünüz. Firdevsi bu iki karakteri anlatırken ikisinin de güçlü ve iyi yönlerini ortaya çıkarır, birini kötü ya da zayıf göstermez. Modern trajedi aslında Doğu’dan gelen bir yaklaşım.
• Bu anlamda bu topraklarda kök salmış bir anlayıştır bu. Ama İlyada ve Odysseia’da böyle bir durum söz konusu değildir. Benim için de bir senarist olarak en zoru, bir karakteri gri çizmek, karaktere kendisini savunma fırsatı vermektir” yorumunu yapıyor.