5 asırlık camideki döner taşlı deprem düzeneği görenleri şaşırtıyor
Gaziantep'te 16’ncı yüzyılda yapıldığı tahmin edilen Bostancı Camii’nin giriş kapısının iki tarafında bulunan sütunlardaki döner taşlarla oluşturulan deprem düzeneği görenleri şaşırtıyor. Biri halen günümüzde dönmeye devam ederken, diğeri ise geçmiş dönemlerde gördüğü hasar nedeniyle hareket ettirilemiyor. Diğer camilerde olmayan özelliğe sahip olan Bostancı Camii’ni bu nedenle çok sayıda meraklı ziyaret ederek düzeneğin nasıl çalıştığı konusunda bilgi alıyor.
Bostancı Mahallesi'nde bulunan Bostancı Camii; Ahizade Hacı Abdürrahim tarafından 16'ncı yüzyılda yaptırıldı. Caminin giriş kapısının iki tarafına yerleştirilen sütunlardaki döner taşlar ise yaşanan depremlerin ardından hasar oluşan bölgeyi işaret ediyor. Bu özelliği ile görenleri şaşırtan camideki sütunları inceleyen mimar Abdulkadir Evişen, 16'ncı yüzyılda bostan olan bölgenin zemini nedeniyle sütunların çökme belirtisine karşı bu şekilde yapıldığını söyledi.
Günümüzde cami girişinin solundaki sütunun dönmemesinin sebebini çökmeye bağlayan mimar Abdulkadir Evişen, Türkiye'de bu sistemle yapılan yalnızca 4 cami olduğunu dile getirdi.
'DÖNER TAŞLAR, CAMİDEKİ TERAZİ SİSTEMİDİR'
Abdulkadir Evişen, bu sütunların Manisa, Kütahya ve Bursa'daki 3 camide daha bulunduğunu ve sütunların caminin zemin yapısındaki çökmeyi ortaya çıkartmak için oluşturulduğunu ifade etti. Sütunların caminin terazi sistemi olduğunu anlatan Evişen, şöyle konuştu:
'Bostancı 'Camii tahminen 16'ncı yüzyılda yapılmıştır. Yapım tarihi net olarak belli değildir ancak onarım tarihi bellidir. Bu caminin etrafında özellikle de doğu tarafında bir çökme vardır. Sebebi de doğu tarafındaki yolda eskiden ağır tonajlı araçlar yoktu. Şimdi bu yolun aktif olarak kullanılması ve özellikle yüksek tonajlı araçların geçmesi ile zemine bir baskı uygulandı. Bu ağır araçlar yoldan geçtikçe caminin doğu kısmında çökmeler meydana gelmiş. Camide gördüğümüz iki tane sütun vardır. Bu sütunlardan birisinde dönme devam ederken diğerinde dönme yoktur. Dönmeyen sütunda düşey eksende bir kayma meydana gelmiş. Bu çökmelerin izlerini aslında caminin duvarlarında da görmek mümkün. Caminin duvarındaki taşların arasında açıklıklar oluşmuş.''
'DÖNMEYEN SÜTUN BİZİ İKAZ EDİYOR'
Evişen, dönmeyen sütunun ikaz niteliğinde olduğuna da dikkat çekerek, ''Bu sütunlar, yani terazi sistemi aslında yapı için bizi ikaz etmiştir. Anlamı bu caminin doğu tarafında bir çökme olmuştur ve cami hafif sola yatmıştır. Terazi sistemi olarak görev yapan bu sütunlar insan elinin gücüyle döndürülebilmektedir. Bostancı Camii’nin de sol sütunu olası çökmeden dolayı dönmezken sağ tarafındaki sütun ise halen aradan yüzyıllar geçmesine karşın elle döndürülmekte ve terazi görevini yerine getirebilmektedir'' diye konuştu.
'DÖNERLİ CAMİ DİYE BİLİYORUZ'
Her gün onlarca meraklının ziyaret ettiği Bostancı Camii’nin bulunduğu bölgenin sakinlerinden Mustafa Kaplanoğlu da çocukluk yıllarında büyüklerinin cami ile ilgili çeşitli hikayeler anlattıklarını söyledi. Bölgede caminin 'dönerli cami' olarak isimlendirildiğini belirten Kaplanoğlu, ''Bu caminin özelliği, sütunları dönerlidir. Sütunlarımızın birisi döner birisi dönmez durumda. O zamanların alimleri bunu camide herhangi bir basma olup olmadığını tespit etmek amaçlı bu sütunları yapmıştır. Sütunun dönmemesi deprem olduğuna ve binanın hasar gördüğüne işaret ediyor. Bu sütunlar caminin deprem sigortası gibidir'' ifadelerini kullandı.