Yetenek sınavlarına hazırlık olmaz: Her çocuk bir beceri kazanabilir
Çocuğu ilkokula giden hemen her velinin duyduğu bir kurum BİLSEM. Millî Eğitim Bakanlığı tarafından üstün yetenekli çocuklara eğitim vermek amacıyla kurulan BİLSEM’lere teveccüh çok. Peki nedir bu BİLSEM? Ne işe yarar? Olmazsa olmaz mıdır? Konu hakkında merak ettiklerimizi, hâlihazırda Halil İnalcık Bilim ve Sanat Merkezi’nde görev yapan Murat Doğan Bey ile konuştuk.
Bilim ve Sanat Merkezi kısa adıyla BİLSEM nedir? Ne için kurulmuştur?
BİLSEM’ler ilkokul, ortaokul ve lise çağındaki özel yetenekli öğrencilerin bireysel yeteneklerinin farkında olmaları ve kapasitelerini geliştirerek en üst düzeyde kullanmalarını sağlamak amacıyla yerleşim biriminin özellikleri, ulaşım imkânları ve hizmet alması öngörülen öğrenci sayısı gibi hususlar da dikkate alınarak valiliklerin teklifi üzerine Millî Eğitim Bakanlığı’nca açılan kurumlardır. 1995 yılında bu amaçla ilk Bilim ve Sanat Merkezi (BİLSEM) kuruluyor ve o tarihten itibaren seçilen özel yetenekli öğrencilere okul dışında yetenek geliştirme desteği sunmaya devam ediyor.
SINIF MEVCUDUNUN YÜZDE 20’Sİ ADAY GÖSTERİLEBİLİR
-BİLSEM’lere kayıt yaptırabilmek için öğrenciler sınıf öğretmenlerinin yönlendirmeleriyle ön tanılama sürecinden geçiyorlar. BİLSEM tanılamalarına kimler girebilir ve bu süreç nasıl işler?
Her okulda 1, 2 ve 3. sınıf düzeylerinden her bir yetenek alanı için belirtilen her bir sınıf düzeyindeki toplam öğrenci sayısının en fazla %20’si aday gösterilebilir ve bir öğrenci en fazla iki yetenek alanından aday gösterilebilir. Genel zihinsel, resim ve müzik yetenek alanı olmak üzere üç alan bulunur. Sınıf öğretmenleri gözlem formuna göre objektif olarak sınıfta farklı özellikleriyle öne çıkan çocukları tespit eder ve öğrenciler için gözlem formunu doldurduktan sonra okul yönlendirme komisyonuna teslim eder. Aday gösterilen öğrenciler daha sonra ön değerlendirme uygulamasına alınır. Bu uygulamadan sonra bireysel değerlendirmeye girmeye hak kazananlar ilan edilerek randevu verilir. Bireysel değerlendirme sonucunda kayıt hakkı kazanan çocuklar BİLSEM’e kayıt yaptırır. Bilsem öğrenci tanılama ve yerleştirme süreci uluslararası geçerliği olan testler ve uygulamalar kullanılır. Ancak tanılama sürecinde çocuğun motivasyonu, herhangi bir hastalığı süreci olumsuz etkileyebilir.
BİLSEM’E HAZIRLIK YAPMAK ANLAMSIZ
-Biliyorsunuz BİLSEM tanılamaları öğrenciler arasında değil ama veliler arasında bir statü belirleyicisi gibi kullanılıyor ve veliler birinci sınıftan itibaren BİLSEM’e hazırlık kaynakları temin etmeye başlıyorlar. BİLSEM tanılamaları, hazırlanılacak bir sınav mıdır ve bu “sınav” neyi ölçer?
Özel yetenekli öğrencilerin tanılama süreci var olan yeteneklerin açığa çıkarılması esasına dayalı olduğu için bakanlıkça merkezi sistemle yapılan Ön Değerlendirme Uygulaması ve ardından uygulanan zekâ testine (Bireysel Değerlendirme) öğrencinin hazırlık yapması anlamsızdır. Sahip olduğu yeteneğin ortaya çıkarılması bu tanılama sürecinde uzmanlarca sağlanmaktadır. Standart zekâ testlerinde 130 ve üstü (IQ) elde eden ya da görsel sanatlar, müzik gibi performans alanlarında aynı yaş, deneyim veya çevre şartlarına sahip akranlarına göre üstün performans gösteren öğrenciler özel yetenekli olarak kabul edilmekte ve BİLSEM’lere kabul edilmektedir.
BİLSEM TEK YOL DEĞİLDİR
-BİLSEM özel yetenekli çocukların eğitimi için tek alternatif midir? Çocuğu BİLSEM tanılamalarından geçemeyen velilere ne tavsiye edersiniz?
Tanılama bakanlıkça BİLSEM marifetiyle 1,2,3. sınıflarda yapılmaktayken; sınıf öğretmeni ve okul rehber öğretmeninin yönlendirmesiyle örgün eğitim sürecinde tüm sınıf düzeylerinde Rehberlik Araştırma Merkezleri tarafından tanılama yapılabilmektedir. Literatürde kabul edilen özel yetenekli birey oranı yüzde 2-3 gibi olduğu düşünüldüğünde her çocuğun BİLSEM’e yerleşmesi doğası gereği mümkün değildir. Ancak çocukların beceri sahibi olması, bilimsel süreç becerilerini kazanması için BİLSEM’ler tek yol değildir. Bunun yanında DENEYAP atölyeleri, tasarım beceri atölyeleri ya da dışardan ebeveynlerin imkânları ölçüsünde destekleyebileceği atölyeler ile çocuklar desteklenebilir. Özellikle şunu söylemeliyiz ki her çocuk özel yetenekli olmayabilir ama her çocuk bir beceri kazanabilir.
-BİLSEM’e kayıt yaptırmaya hak kazanan öğrencileri nasıl bir eğitim süreci bekliyor?
BİLSEM’de gerçekleştirilecek eğitim ve öğretim etkinlikleri öğrencinin örgün eğitim gördüğü saatler dışında hafta içi ve/veya hafta sonu olacak şekilde planlanır. BİLSEM’de özgün ürün proje ve üretimlerin gerçekleşmesi için öğrencilerin yeteneklerine uygun proje tabanlı, disiplinlerarası, zenginleştirilmiş, farklılaştırılmış eğitim programı uygulanır ve eğitim etkinlikleri düzenlenir. BİLSEM’de eğitim ve öğretim hizmetleri bireysel ve/veya grup eğitimi seklinde yürütülür. Eğitim ve öğretim etkinlikleri eğitim ve öğretim yılı içerisinde bakanlıkça hazırlanan ortak yıllık çalışma takvimine göre yürütülür. BİLSEM’e kayıtlı öğrenciler; uyum, destek eğitimi, bireysel yetenekleri fark ettirme, özel yetenekleri geliştirme, proje üretimi ve yönetimi programlarına alınırlar. BİLSEM’deki eğitim ve öğretim ortamları bireysel eğitim ve grup eğitimine uygun, özel yetenekli öğrencilerin gelişim ve öğrenme özelliklerini destekleyici nitelikte hazırlanır. Eğitim ve öğretim ortamları, farklı ilgi ve yetenek alanlarını tespit etmeye, üst düzey düşünme becerilerini geliştirmeye yönelik zengin araç gereç ve materyallerle donatılır. Destek eğitim programı, 2. ve 3. sınıfta BİLSEM’e girmeye hak kazanan öğrenciler için ilk yılı öncelikle sınıf öğretmenleri tarafından okutulmak üzere, uyum programı süresi dâhil 2 eğitim ve öğretim yılı olacak şekilde planlanır ve uygulanır. 4. sınıfta BİLSEM’e girmeye hak kazanan öğrenciler için sınıf/branş öğretmenleri tarafından okutulmak üzere uyum programı süresi dâhil en az 1 eğitim ve öğretim yılı olacak şekilde planlanır ve uygulanır.
ÇOCUKLAR DİSİPLİNLERARASI DÜŞÜNMEYİ ÖĞRENİR
-BİLSEM’ler hakkında merak edilen bir konu da şu: Çocuğum BİLSEM’de eğitim almaya hak kazanırsa bunun ona ne gibi bir faydası olacak?
Özel yetenekleri doğrultusunda bilimsel çalışma disiplini kazanmaları, disiplinlerarası düşünme, sorunları çözme, belirlenen ihtiyaçları karşılamaya yönelik projeler gerçekleştirmek gibi imkânlara sahip olacaktır. Ve en önemli kazanımlarından biri de özel yetenek tanısı almış çocukların kendisi gibi akranlarıyla birlikte eğitim görmesidir.
-BİLSEM’e girebilmek için ekstra çaba gösterenlerin yanında BİLSEM’lerin işlevlerini yitirdiğini düşünen, bu kurumlara karşı ön yargılı olan bir kesim de var. Bu konuda neler söylemek istersiniz?
Sayısı dört yüze yaklaşmış, ülkemizin her tarafında tanılanmış çocuklara hizmet veren, en çok yüksek lisans ve doktora yapan öğretmenlerin olduğu, bilimsel araştırma projelerinde başarılarıyla göz kamaştıran BİLSEM’lerin işlevini yitirdiğini söylemek en azından mevcut verilerle uyuşmuyor. Ancak BİLSEM’lerin mevcut başarılarının yanında mevcut şartların iyileştirilmesi için çaba da harcamak da gerekiyor.