TESPİTLER  ( 9 /  52  )

Büyük  Çamlıca  Cami’i’nin  inşa  sırasında,  proje  müsabakasına  katılan, Prf.Dr. Yüksek  Mi’mar,  Vefik  Alp’in  “ Altın  Kubbeli  Cami  projesi  uygulanmış  olsaydı,  aşağıdaki  teknik  hususiyyetleriyle  şöyle  bir  manzara  arz’edecekti. Ana  namaz  mekanı,  havada  boşta  asılı  hissi  veren  ve  Kur’^$an’dan  altın  kaplama  surelerle  oluşturulmuş  bir  kürre’nin  içindedir. Kürre’nin  üst  ve  alt   tepe’lerine  yaklaştıkca  harfler  birleşerek  sağır  bir  düzleme  dönüşmektedir.  Arapça  harflerden  bu  dış  zarfın  et  kalınlığı  yaklaşık,80  cm’dir  ve  harflerin  arası  yüksek  vasıflı  cam  ile  işlenmiştir.  İç  mekanda  da  aynı  altın  harfler  algılanmaktadır.  Küre  kendi  kendini  taşımakta  hatta  çelik  ayaklar  yükü  temele  aktarmaktadır.  Küre’nin  altında  otopark  katları  seviyesinde  iki  kademeli  dairesel  bir  şelale  havuzu  bulunmaktadır.  Ana  küre,  minare  ve  kemerler şelalesi  renk  değiştirebilen  led  teknolojisiyle  aydınlatılacaktır.  Mevcüd  T.R.T.  Anten  direğinin   kaldırılyması   ve  çvrenin  çam  ağaçları  ve  seyir  teraslarıyla  tezyin  edilmesi   önerilmektedir.  Kudüs’teki  Kubbetü’s-Sahrâ’yı  anımnsatan,  “ Altın  Kubbeli  Cami,”  İstanbul  üzerinde  gece  ve  gündüz  ışıldayacaktır.  Bu  eser  Osmanlı  Türk  Cami  Mi’mârî’sinde  klasik  ve  çağdaş  hassas  bir  sentez  ile  yoğrulmuş  ve  yeniden  yorumlanmış,  zihinlerdren  asla  silinmeyecek,Âbidevî  Mi’mârî   bir  eserdir...Bu  proje  aynen  tatbik  edilseydi, belki  bugünkü  Muhteşem  Külliye  değil  ama, Çok  renmli  ve  cazip bir başka,  nisbeten  daha  küçük bir  külliye  ortaya  konulacaktı. 06  Mayıs  2013  tarihinde  bu  köşede  ve  busütunlarda  şu  çok  kısa  yorumu yapmıştım: “  Eminim,  Cihan  Mi’marı  Koca  Sinan,  Süleymaniye’yi,  Selimiye’yi  ve  başka  şaheserlerini  tasarladığı  zaman  da  proje’leri,  uçuk,  çılgın bulunmuştu.  Çılgın,  uçuk  proje’ler  tasarlanıp  uygulanmasaydı,  ne   Mi’mârî’de  ve  ne  de,başka  sahalarda  bir  geliişme  olurdu.

Büyük  Çamlıca  Cami’i’nin  projelendirilmesi  ve  inşaı  sırasında, 1913  yılında,  acizâne  bendiniz  de  müdahil  olmuş,   yol  gösterici  makaleler  yazmıştım; “ Mi’marlık, münhasıran  bir  hisap  işi,  taşı  taş  üzerine  koyma  san’atı  değildir;   gerçek   mi’marlar,  feze  kadar  geniş   muhayyileleriyle,  evveliyyetle  inşa  edeceği  mi’marî    eser’in  kondurulacağı  yeri  seçerler  sonra  da  bu  mekân’a  nasıl  bir  bina  oturtulması  gerektiğine  karar  verirler. Otorite’nin, “ Şuraya  şu  vasıfta  bir  cami  inşa  ediver,”le  demeklhe  olmaz. “  İstanbul’a,  Pây-i   Taht’a, Âsitâne’ye,  Şânı’mıza  lâyık,  bir  Cami  inşa  edile!” İrade-i  Seniyye  üzerine, Mi’mârân-ı  Cihan,  Koca  Siunan,  Süleymaniye  Cami’i’nin  kondurulacağı  Tepe’yi  de  kendisi  seçmiş  ve  bu  Tepe’ye  konduracağı  Külliyeyi  de  bizzat  kendisi  tasarlamıştır.  Boğaz’dan, Marmara’dan, Haliç’ten  rahatlıkla  görülen  bu  Tepe’nin8  en  yüksek  noktasına  Cami’i’n  Ana  Mekânı’nı  kod  farkından  faydalanarak,  Külliye’ye  dahil  diğer  binaları,  Ana  Meikânı  zerre  miktarı  gölgelemeyecek  bir  tarz’da,  SIBYAN  Mektebi, İmârret,  Dâru’ş-Şifa  ve  medreseleri  en  az, Cami’i’n  Ana  Mekânı’na,  sağdan- soldan, yukarıdan-  aşağı’dan, önden-arkadan,  300   metre   mesafelerden  daha  geri  mekân’lara  kondurulmuştur.

Mi’mar  Koca  Sinan, Süleymaniye’nin  Ana  Mekânı’nı  Yedi  Tepeli  İstanbul’un  bu  üçüncü  Tepesi’nin  zirvesine  eteklerinde  doğup  büyüdüğü,  Erciyes  Dağı’nı    yerinden  söküp  getirmiş,  Secdeye  varmış  bir  mü’min  suretinde  bu  Tepe’ye  oturtturmuştur.8 Karaköy  Sahilindeki,  Mi’mar  Sinan  Anıtının  bulunduğu  yerden  bakıldığında,  Süleymaniye Secdeye  varmış  bir  mü’min  suretinde  görünür.)

Rivayet  edilir,  ki,  Cami’i’n  duvarları  yükseldikce.  Haliç  Kenarınhda,  Perşembe  Pazarı  civarında  bir  yerde,  Sülleymaniye   Cami’i’ni,  Süleymaniye,   Cami’i’nin   oturduğu   Tepe’yi,  saatler  b.oyu  seyrederdi.  Cihan  Mi’marı, Koca  Sinan’ın,  “  Ustalık  Eserim,”  dediği  Edirne’deki  Selimiye  Cami’i’ni  Edirne’de  öyle  bir  tepe’ye  kondurmuştur,ki  Dörtbir  taraftan  Edirne’ye  yaklaşanrlar,  Kilometrelerce  mesafeden  Selimiye  Cami’i’ni  bir  Ulidağ  gibi  görürler.  Dâhî  Mi’mar  Kocça  Sinan’ın  bir  başka  dehâ    örneği, Selimiye  Cami’i’nin  minareleridir;  Minarelerdekmi  her  üç  şerefiye’ye  ayrı  ayrı merdivenlerden  çıkılır,  buna  rağmen,  herbir  minare  kalem  kadar  ince,  zarif  ve  yüksek. Dört  minare, hangi  istikametten  bakılırsa bakılsın, iki  minare  olarak  görünür. Tâki,  çok  yakından  ve  çaprazdan  bakınca,  ancak  dört  miunareyi  görebilirsbiniz.Bütün  bu  günümüzün  ilerlemiş  Teknolojisine  rağmen,  ulaşılamaz,  imkânsız,  hususiyyetler,  Mi’marlığın  bir   hendese  ve  taş  üstüne  taş  koymak,  duvar  örmek  olmadığını  gösterir...

Cihan  Mi’marı,  Koca  Sinan’ın  feza  kadar  fgeniş  muhayyilesinin  bir  başka  örneği,  Cihan  Pâdişah’ı,  Kânûnî’nin  Kızı,  Mihr-u  Mah  Sultan  için  İstanbul’n  iki  ayrı  yakasında  inşa  ettirdiği  iki  Cami’i’dir. Birinci  Cami,  Üsküdar  Meydanında  sol  tarafta,  Halkımızın  kısaca  İskele  Cami’i,  dediği,  Cami’i’dir,ki, Güneş  Saati,  Muvakkithane  gibi  emsalinde  görülmeyen,  ba’zı  yeniliklerin  uygulandığı  bu  Cami,  aslında,  Mi’mar  Koca  Sinan’ın  Mihr-u  Mah  Sultan  adına  inşa  ettiği,  ilk  Cami’i’dir. İkincisi  ise  yine, Mihr-u  Mah  Sultan  adına  inşa  ettiği,  İstanbul’un  yedi  tepesinden  altıncı  Tepe’ye,  Edirne  Kapısındaki,  Kâriye  Cami’i’nin,  Bizans’ın  Tekfur  Sarayı’nın  bulunduğu  Tepe’ye  kondurduğu,  Mihr-u  Mah  Sultan  Cami’i’dir. Cami’i’lerin  inşa  iradesi  her  ne  kadar  Mihr-u  Mah  Sultan’a  aid  ise  de,  yer  seçimi  elbette  Mi’mar  Sinan’a  aittir.

Cihan  Mi’marı  Koca  Sinan’ın  bu  iki  Cami  üzerindeki  emsalsiz,  dâhiyâne  projesi,  bu  Belde-i  Tayyibe,  İslâmbol,  Âsitâne,  Şehr-i  İstanbul  üzerinde,  günüş  ile  ay’ın  birleştirilmesi  projesidir. Kânûnî’NİN  Kızı  Mihr-u Mah  Sultan’ın  ismi,  Güneş-ay  demektir, İsminde  güneş  ile ayı  birleştiren, Mihr-u  Mah  için  yaptırılan   iki   Cami’i’  de,  güneş  ile  ay’ın  birleştirilmesi...

Sene’de  iki  def’a  olmak  üzere, Ekinoks’de(  gün  döndü),  gece  ile  gündüz’ün bir  müsavΠ olduğu,  21  Mart  ve  23  Eylül  tarih’lerinde,  İstanbul  Semasında,  Edirne  Kapısındaki,  Mihr-u  Mâh   Sultan  Cami’i’nin  iki  minaresi  arasında  güneş  batarken,  Üsküdar’daki  Mihr-u  Mâh  Sultan  Cami’i’nin  iki  minaresi  arasında  ay  doğar.  Böylece,  senede  iki  def’a  bile  olsa  da  Mihr-u  Mâh  Sultan  isminde  birleşen  güneş  ile  ay,  İstanbul  Semalarında buluşuyorlar.

Sultanu’ş- Şuara,  Üstad  Necip  Fazıl,  “Canım  İstanbul,”  Şiir’inde, Ay  ile  güneş,  ezelden  beridir, İstanbul’lu’dur,” der.

Biz, günümüz  Mi’marlarında  böylesine   dâhiyâne  projeler  beklemiyoruz; ancak,  Çamlıca  Teipesi’ne, Marmara’dan,Boğaz’dan  ve  Haliç’ten,  Tarihî  Yarımada’dan,  herhangi  bir  perdeleme  ile  karşılaşmadan  çok  rahat  görünebilecek  bir  yere,   Anamekân,  zemine,  toprağa  oturtulmuş, yeryüzünün  derekelerine  kadar  inen  ve  Arş-ı  Âlâ’ya  kadar  uzanan  bir  ma’bed  istemek,  beklemek  hakkımızdır.

 Süleymaniye’nin revaklı  son  cemaat  giriş  kapısını, Taç  Kapı  ve  ana  mekân’ın  giriş  kapısının  manzarasını  kapatacak  hiçbir  yapı yoktur.Süleymaniye’nin  kıble  tkarafından  Haziresinden  bakıldığında,  sankri, Erciyes  Dağı’nın  eteklerinden  dağın  zirvesine  bakıyormuş  gibi  bir  hisse  kapılırsınız. Hazire’de  bu  Muhteşem  Manzarayı  kapatacak,  gölgeleyecek  hiçbir  yapı  yok. Hazire’deki  en yüksek  bina, Cihan  Pâdişah’ı, Kânûnî  için,  Mi’mar  Sinan’n  yyaptığı  Türbe  ile,  yanında  ondan biraz  daha  küçük, zarif, Hürrem  Sultan’ın  Türbesidir.  Bakıldığında,  her  iki  türbe,    Erciyes   Dağı   eteklerinde   Peri  baca’larına   benzerler,  ya  da,  yüzük  kaşı  kadar  zarif,  Kibrit-i  Ahmer’den  yapılmış  birer  biblo  gibidirler.

Demem  o’dur,ki, Ana  Mekân’ın  ihtişamına  gölge  düşürecek  ilâve’lerden  kaçınılmalıdır. Ne Anadolu’daki Selçuklu  ve  Osmanlı  Cami’i’lerinde  ve   ne   de,  İstanbul’daki   Selâtîn   Cami’i’lerinde  böyle  bir  uygulama  varıdr...