Filistinliler acılarını sanatla yansıtıyor
Bu yıl altıncısı düzenlenen 12 Punto Senaryo Geliştirme ve Ortak Yapım Platformu, pazar akşamı sona erdi. Filistin Sineması özel bölümüne “Akdeniz Ateşi” filmiyle konuk olan yönetmen Maha Haj’la Filistin sinemasını ve filmlerini konuştuk. Coğrafya dersinde karnı ağrıyan çocuk hikayesini değiştirilmiş gerçekliğe karşı metafor olarak kullandığını söyleyen Haj, “Filistin’de yönetmen ve yapımcıların çok olması, oradaki acıları sanatla ifade etme biçimi olabilir” dedi.
Film yönetmeni olmaya nasıl karar verdiniz, hikayeniz nereden başladı?
İlk kez 2008'de Elya Süleyman’nın “Geride Kalan” filminde set dekorasyonunda çalıştım ve ardından başka setlerde de sanat yönetmeni, yapım tasarımcısı gibi görevler almaya başladım. 2009 yılında ilk kez kısa film senaryosu yazıp yönettim. Çok zorlu bir süreçti benim için. Ama sonuç olarak filmim birçok festivale davet aldı, ödüller kazandı. Bu da bana cesaret verdi. 2014 yılında da ilk uzun metraj filmim olan “Personal Affairs”ı yazıp yönettim.
Arap dünyasında Filistinli yönetmen ve yapımcıların en yüksek yüzdeye sahip olduğunu biliyoruz. Bunun yaşanan acılarla bir ilgisi var mı sizce?
Sanat kendinizi ifade etmenin bir yoludur. Bir sıkıntınız veya depresyonunuz varsa bunu en iyi sanatla ortaya koyarsınız. Filistin’de yönetmen ve yapımcıların çok olması, oradaki acıları sanatla ifade etme biçimi olabilir.
COĞRAFYA KARIN AĞRISI MIDIR
Genel olarak filmografinize baktığımızda politik unsurları değil de aile ilişkilerini, bastırılmış kimlikleri, hayal kırıklıklarını görüyoruz. Bunun özel sebebi var mı?
Filmlerimde aslında siyasi bir duruş var, fakat çok belirgin değil. Çünkü propaganda kokan, tamamen siyasi söylemlerden oluşan filmler yapmayı sevmiyorum. Ama siyasi duruşumu her zaman koruyorum.
Akdeniz Ateşi filminizde coğrafya dersi sırasında karın ağrısı çeken bir çocuk var. Bunu metafor olarak kullandığınız belli. Biraz açabilir misiniz?
İşgal altında yaşayan Filistin’in bundan bir türlü kurtulamaması aynı şekilde çocuğun hastalıktan da bir türlü kurtulamaması ona yönelik bir metafor. Çocuk her coğrafya dersinde karın ağrısı yaşıyor. Çünkü coğrafya öğretmeni babasının anlattıklarından farklı şeyler söylüyor. Özellikle coğrafya ve tarih derslerinde gerçekliği değiştiriyorlar. Olmayan şeyleri varmış gibi, olan şeyleri de yokmuş gibi sunuyorlar. Bunlardan bir tanesi de o topraklardaki tarihi Filistin varlığı. Zaten Siyonist görüş her zaman oradaki toprakların tamamen boş olduğunu savunur. Hatta bu bölgelerin bataklık olduğunu iddia edenler de var. Çocuğu en çok etkileyen de öğretmeninin İsrail’in başkentinin Kudüs olduğunu söylemesi oluyor. Halbuki babasından Kudüs’ün Filistin’in başkenti olduğunu öğrenmişti.
FİLMİMİ İSRAİL’DE GÖSTEREMEDİM
2016 yılında ilk filminiz “Personal Affairs” için İsrail-Film Fonu (IFF) aracılığıyla kamu fonu aldınız. Fakat İsrail Filistin yapımı olarak sunmanıza izin vermediler. Sadece İsrail yapımı olarak sunmak zorunda kaldınız. Daha sonraki filmlerde buna yönelik önlemler aldınız mı?
İlk filmimdi ve İsrail vatandaşlığım olduğu için İsrail fonu dışında hiçbir şekilde para alma şansım yoktu. Avrupa ve Arap fonlarına da başvurmuştum ancak o zaman tanınmayan bir yönetmendim, bana kimse destek olmadı. Ya İsrail hükumetinden o parayı alıp filmimi yapacaktım ya da böyle bir kariyerim olmayacaktı. Gittiğim bütün festivallerde Filistin filmi olduğunu, kendimin de Filistinli olduğunu ve konuşulan dilin Arapça olduğunu hep anlattım. İkinci filmimde adımı duyurduğum için fon almam çok kolay oldu. Dolayısıyla ikinci ve hatta yapmakta olduğum üçüncü filmim için İsrail devletine başvurmadım.
Bu da bir kültürel abluka mıdır?
Sadece film için değil diğer sanat dallarında da ürününüzü İsrail ürünü diye çıkarttığınız zaman hiçbir sorun yok. Her türlü desteği alabiliyorsunuz. İsrail vatandaşı bir Filistinliyseniz, Filistin ürünü olarak çıkarmanız mümkün değil zaten, hatta bunu yasal olarak da yapamıyorsunuz. Mesela ben ikinci filmimde İsrail devletinden destek almadığım halde yine de engellendim. Üç dört gösterimim dışında filmimi İsrail’de gösteremedim.
12 PUNTO'DA ÖDÜLLER SAHİPLERİNİ BULDU
“TRT Ortak Yapım Ödülü”nü “Sineklerin Yasası”, “Toprağın Tuzu” ve “Bayram Resitali” projeleri, “TRT Ön Alım Ödülü”nü “Benim Mutlu Ailem”, “Kirpilerin Savaşı” ve “Merhaba” projeleri, “Proje Geliştirme Ödülleri”ni ise “Uykusuz, “Toz Baba Tekkesi”, “İt”, “Saçma”, “Taşkın Ovası” ve “Kör” projeleri aldı. “TRT Uluslararası Ortak Yapım” ödülüne, “Made in EU”, “The Looping” ve “Echo” projeleri layık görülürken, “Saraybosna Film Festivali Cinelink Yapımcı Ödülü” ise yönetmen Mehmet Bahadır Er’in “Toz Baba Tekkesi” projesinin oldu.
Özel Ödülün sahibi Mustafa Hassona: Gazze Mesajım dünyaya ulaştı