İŞÇİNİN HAKLI FESİH SEBEPLERİ VE ŞARTLARI
Derhal fesih hakkı, işçi veya işverenin, belirli şartların varlığı halinde, iş sözleşmesini beklemeden ve hemen sonlandırma hakkıdır. İş Kanunu’nda tam olarak “haklı sebeple derhal fesih hakkı” olarak geçen bu hak, ilgili tarafa ihbar süresini beklemeden iş akdini sonlandırma yetkisi verir.
İşçinin haklı fesih sebeplerine dayanarak derhal fesih hakkı vardır. İşçinin haklı fesih sebepleri İş Kanunu’nun 24. maddesinde belirtilmiştir. İşçi, sağlık sebepleri, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller gibi durumlarda iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin derhal feshedebilir. İşveren açısından da benzer şekilde haklı sebepler mevcuttur. Ancak, bu hak kullanılırken karşı tarafa bir bildirim yapılması gereklidir. Bu, işçi ve işverenin haklarını korumak ve iş ilişkisini düzenlemek amacıyla düzenlenmiş bir haktır.
İŞÇİNİN HAKLI NEDENLE FESİH SEBEPLERİ
İşçinin haklı fesih sebeplerine dayanan iş akdini feshetme hakkı, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesinde düzenlenmiştir. Bu madde, işçinin iş sözleşmesini belirli şartlar altında sonlandırma hakkını içerir. İşçinin haklı fesih sebeplerine dayalı fesih hakkı, aşağıdaki başlıklar altında sıralanmıştır:
1. Sağlık Sebepleri İle Derhal Fesih Hakkı Oluşacak Haller:
· İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması, işin niteliğinden kaynaklanan bir nedenle işçinin sağlığı veya yaşamı için tehlike arz ederse.
· İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren veya başka bir işçi bulaşıcı veya iş ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa.
2. Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Haller:
· İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada yanlış vasıflar veya şartlar göstermek suretiyle işçiyi yanıltırsa.
· İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna saldırı niteliğinde davranışlar sergilerse veya cinsel tacizde bulunursa.
· İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse.
· İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa.
· İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse.
Yukarıda sayılan işçinin haklı fesih sebeplerine dayanan hak, işçi ve işveren arasındaki iş ilişkisinde, belirli şartların varlığı halinde iş sözleşmesinin aniden sonlandırılmasına olanak tanır. Ancak, bu hak kullanılırken yine de karşı tarafa bir bildirim yapılması gerekir. İşçinin haklı fesih sebeplerine dayanarak iş sözleşmesini derhal feshetme hakkı bulunur.
İŞÇİNİN HAKLI NEDENLE FESİH YAPARAK TAZMİNAT ALMA ŞARTLARI
İşçinin haklı fesih sebeplerine dayanarak iş akdini sonlandırması, işçinin kıdem tazminatı alma hakkını ortadan kaldırmaz. İşçiye her 1 yıllık çalışması için kıdem tazminatı ödenmelidir. İhbar tazminatında ise durum kıdem tazminatından farklıdır işçinin haklı fesih sebeplerine dayanarak iş akdini feshetmesi halinde diğer tarafa bildirimde bulunmak için belirlenmiş ihbar süreleri vardır. Bu sürelere uymayan durumlarda karşı tarafa ihbar tazminatı ödenir . İşçinin haklı fesih sebepleri ile iş akdini feshettiğinde kıdem tazminatını alabilir ve işverene ihbar tazminatı ödeme sorumluluğu olmaz .
HAKLI NEDENLE FESİHTE NELER TALEP EDİLİR?
İşçinin haklı fesih sebeplerine dayanarak iş akdini sonlandıran işçi veya işveren, bazı taleplerde bulunabilir:
1. Kıdem Tazminatı: İşçi veya işveren, haklı sebeple fesih sonucunda kıdem tazminatı talep edebilir. Kıdem tazminatı, işçinin işyerindeki hizmet süresine bağlı olarak hesaplanır.
2. İhbar Tazminatı: İş akdi feshedilirken diğer tarafa bildirimde bulunmak için ihbar süreleri vardır. Bu sürelere uymayan durumlarda diğer tarafa ihbar tazminatı ödenir.
3. Yıllık Ücretli İzin Alacağı: İşçi, yıllık ücretli izinlerini çalışırken kullanmamışsa, yıllık ücretli izin alacağı talep edebilir.
Haklı fesih sebepleri işçi ve işveren açısından farklılık gösterebilir. İşçi için haklı nedenle fesih sebepleri İş Kanunu’nun 24. maddesinde, işveren için ise 25. maddesinde düzenlenmiştir. İşçinin haklı fesih sebepleri olarak ileri sürdüğü hallerin haklılığı, dürüstlük kurallarına dayanır ve iyi niyetle değerlendirilir. İş sözleşmesi süresi belirli olsa bile haklı sebeple fesih hakkı kullanılabilir.
HAKLI NEDENLE FESİH KIDEM TAZMİNATI
Kıdem tazminatı, işçinin işyerinde çalıştığı süre boyunca biriken ve işten ayrıldığında toplu şekilde alacağı tazminattır. Kıdem tazminatı almak için, işçinin en az 1 yıllık kıdemi olması ve iş sözleşmesinin kendi istek ve kusuru dışında sona ermesi gerekir.
Haklı sebeple fesih, işçinin kıdem tazminatı almasını sağlayan bir fesih şeklidir. İşçi, haklı nedenle iş akdini feshetmesi halinde, kıdemi oranında kıdem tazminatını almaya hak kazanır. İşçinin haklı fesih sebeplerine dayanarak fesih yapabilmesi için, işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışlarını delillerle kanıtlaması ve fesih sebebini açıkça belirtmesi gerekir.
HAKLI NEDENLE FESİH İHBAR TAZMİNATI
İhbar tazminatı, iş akdinin feshedilmesi durumunda, tarafların birbirlerine önceden bildirimde bulunmaları gereken süreye uymaması halinde, bildirim süresine karşılık gelen ücretin ilgili tarafa ödenmesidir. İhbar tazminatı, işçinin kıdemiyle orantılı olarak değişkenlik gösterir. İhbar tazminatı, işçiye veya işverene ödenir.
İşçinin haklı fesih sebeplerinin haklılığının bulunması hali, iş sözleşmesini derhal sona erdirir. Bu nedenle, haklı sebeple fesih yapan taraf, ihbar tazminatı ödemekle yükümlü değildir. Ayrıca, haklı sebeple fesih yapılan taraf da ihbar tazminatı alamaz. Haklı sebeple fesih, ihbar tazminatını ortadan kaldıran bir fesih şeklidir. . Haklı fesih hakkınızı kullanmak istiyorsanız iş hukuku avukatına başvurabilirsiniz
FAZLA MESAİ ÖDENMEMESİ NEDENİYLE HAKLI NEDENLE FESİH HAKKI
Fazla mesai ücretinin ödenmemesi, işçinin haklı fesih sebeplerinden biridir.
Fazla mesai ve fazla sürelerle çalışma kavramlarını anlamak önemlidir:
· Fazla Çalışma: Haftalık 45 saati aşan çalışmalardır. İşveren, normal saatlerde çalıştırmak yerine haftalık 45 saatin üzerinde çalışma isterse bu “fazla çalışma” olarak nitelendirilebilir.
· Fazla Sürelerle Çalışma: Haftalık çalışma saati 45 saatten az olarak belirlenmişse, 45 saate kadar olan çalışma “fazla sürelerle çalışma”, 45 saati geçen çalışma süreleriyse “fazla çalışma” olarak nitelendirilir .
Fazla çalışmanın karşılığı olarak işçiye saatlik ücretinin %50’si oranında zamlı ücret ödenirken, fazla sürelerle çalışmada bu oran %25’tir . İşçi, fazla çalışma karşılığını zamlı ücret yerine serbest zaman olarak da talep edebilir .
6 ay içinde kullanılmayan serbest zaman, işçiye haklı sebeple fesih hakkı verir. İşveren, işçinin hak ettiği serbest zamanı 6 ay içinde kullanmasına izin vermezse, işçinin haklı fesih sebeplerine göre iş sözleşmesini haklı sebeplerle sonlandırabilir .
RESMİ TATİL VE HAFTA TATİLİ ÜCRETLERİNİN ÖDENMEMESİ NEDENİYLE HAKLI FESİH
Resmi tatil ve hafta tatili ücretlerinin ödenmemesi, işçinin haklı fesih sebeplerinin doğumuna sebep olan bir durumdur. İşçiye, iş sözleşmesini bu sebeple haklı nedenle sonlandırma imkanı tanınır .
Not: İşçinin ücretinin işverenin ödeme güçlüğü çekmesi nedeniyle ödenememiş olması sonucu değiştirmez. İşçinin, ücretinin bir kısmını yasada öngörülen ücret garanti fonundan alabilecek olması da işçinin fesih hakkını ortadan kaldırmaz .
Bu sebeple, işçinin resmi tatil ve hafta tatili ücretlerinin ödenmemesi durumunda haklı nedenle iş sözleşmesini feshetme hakkı bulunmaktadır.
ELDEN PARA ÖDENMESİ NEDENİYLE HAKLI NEDENLE FESİH
Elden para ödenmesi nedeniyle haklı sebeple fesih, işçinin iş sözleşmesini işverenin yasal yükümlülüklerine aykırı davrandığı için işçinin haklı fesih sebeplerine dayanarak iş akdini sonlandırmasına imkan verir. Bu durumda işçi, kıdem tazminatı ve diğer haklarını talep edebilir. Ancak, elden ödeme yapıldığını mahkemeye kanıtlamak gerekir.
Elden ödeme yapılması, işverenin sigorta primlerini eksik yatırmasına, işçinin emeklilik hakkını kaybetmesine veya azaltmasına, işsizlik ödeneği alamamasına ve vergi kaçırmasına yol açabilir. Bu sebeple, işçinin bu durumu kabul etmemesi ve haklarını araması gerekir.
İşçinin bu hakkını kullanmasından önce, işverene ihtarname göndermek, elden ödeme yapıldığına dair tanık veya belge bulmak, işyerindeki diğer işçilerle iş birliği yapmak gibi adımları atması önemlidir. Ayrıca, işçinin haklı fesih yapabilmesi için, elden ödemenin sürekli ve sistematik olması, işçinin bu duruma itiraz etmesi ve işverenin bu itirazı dikkate almaması gerekir.
SİGORTA PRİMLERİNİN EKSİK YATIRILMASI NEDENİYLE HAKLI FESİH
Sigorta primlerinin eksik yatırılması, İş Kanunu’na göre işçi için haklı fesih sebeplerine dayanarak derhal fesih hakkını kullanmasına sebep olur. Bu hallerde işçi, kıdem tazminatını ve varsa fazla mesai, ücret, yıllık izin, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil alacaklarını talep edebilir. İşverenin en önemli sorumluluğu, işçiyi sigorta başlangıç tarihinden önce işe giriş bildirgesi ile ilgili kuruma bildirmektir. İşveren, işçinin sigorta primini aldığı ücret üstünden tam olarak ödemek zorundadır. SGK primlerinin eksik yatması , ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı olarak değerlendirildiğinden haklı sebep olarak nitelendirilir. Bu durumda işçinin kıdem tazminatı hakkı doğacaktır ama işçi sözleşmeyi kendi feshettiği için ihbar tazminatı alamayacaktır.
SGK primleri hiç yatmayan ya da eksik yatan işçiler derhal bu durumu ALO 170 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bilgi Hattına bildirmelidir.
HARBİYE HUKUK BÜROSU OLARAK İŞ AVUKATI HİZMETLERİMİZ
İstanbul Avukat Harbiye Hukuk Bürosu, işçinin haklı sebeple fesih hakkı konusunda size profesyonel ve güvenilir bir hizmet sunmaktadır. Haklı sebeple fesih şartlarını varlığını araştırır, delillerinizi toplar, fesih bildiriminizi hazırlar ve işverenle görüşür. Haklı fesih sonucunda doğan kıdem, ihbar ve diğer tazminatlarınızı almanız için dava açar ve sizi mahkemede temsil eder. Haklı fesih hakkınızı kullanmak istiyorsanız, Harbiye Hukuk Bürosu’na başvurabilirsiniz. Size yardımcı olmaktan memnuniyet duyarız.