Hızlı adil ve güvenilir yargı
Türkiye, adalet hizmetlerinde kapsamlı reformları 2025 yılında da sürdürecek. Bu kapsamda, vatandaşların adalet hizmetlerine daha hızlı ve kolay erişmesini sağlamak, yargı süreçlerini hızlandırmak ve toplumsal uzlaşıyı güçlendirmek amacıyla bir dizi reform hayata geçirilecek. Adalet Bakanlığı, Türkiye’yi adalet hizmetlerinde örnek bir ülke haline getirecek dijitalleşme, eğitim ve sosyal projelerle yeni bir döneme hazırlanıyor. 2025 yılı yatırım planında, adalet hizmetlerinin geliştirilmesine yönelik 280 milyar liralık bir bütçe ayrıldı. Bu bütçeyle yeni adliyeler, cezaevleri, adli tıp merkezleri ve eğitim tesisleri inşa edilecek.
İNSAN KAYNAĞI VE FİZİKİ ALTYAPI
Son 22 yılda yargı alanında önemli gelişmeler kaydedildi. 2002’de 9 bin 349 olan hakim ve savcı sayısı 2024 itibarıyla 24 bin 691’e ulaştı. Yeni sistemlerle, hukuk mesleklerinde liyakat artırılarak hakim ve savcı yardımcılığı sistemi devreye alındı. Bu yılın sonunda düzenlenecek sınavla bin yeni hakim ve savcı yardımcısı daha atanacak. Ayrıca, 2002’de 78 olan müstakil adalet sarayı sayısı, yapılan yatırımlarla 379’a çıkarıldı. 76 yeni inşaat projesi yatırım planına alındı. Türkiye genelinde 798 adalet binasında hizmet sunulurken, 2 bin 449 yeni mahkeme ile yargıda ihtisaslaşma sağlandı. 2024 itibarıyla Türkiye’de 24 bin 742 hakim ve savcı, 96 bin 53 adalet personeli görev yapıyor. İstinaf mahkemelerindeki daire sayısı ise 743’e çıkarıldı. Bu reformlarla birlikte vatandaşların makul sürede yargılanma hakkı güçlendirildi. Adalet hizmetlerinin sunumunda fiziki kapasite artırılarak toplam 5 milyon 792 bin metrekare kapalı alan sağlandı. Özellikle deprem bölgelerinde yeni adalet binaları ve mahkemeler faaliyete geçirildi. Adalet Bakanlığının yürüttüğü çalışmalar, dijitalleşmeden insan hakları eğitimlerine, uzmanlaşmadan altyapı yatırımlarına kadar birçok alanda dönüşümü hedefliyor. Yeni reformlarla adalet sistemine erişim kolaylaşıyor, vatandaş odaklı çözümlerle daha şeffaf ve etkin bir yargı sistemi oluşturuluyor.
E-ADALET DEVREDE
Adalet hizmetlerinin dijitalleşmesiyle vatandaşların yargıya erişimi kolaylaştı. Bakanlık, dijitalleşme çalışmalarını 2025 hedeflerinin merkezine koyarak e-Adalet sistemini güçlendirecek. Elektronik tebligat sistemi yaygınlaştırılarak hem süreçler hızlandırıldı hem de maliyetler düşürüldü. Vatandaşların çevrimiçi erişebileceği yeni arayüzlerle dava ve icra bilgilerine ulaşması kolaylaştırıldı. Yargı sistemine modern bilişim imkanları kazandırılarak, teknolojik altyapı güçlendirildi. Elektronik tebligat (e-Tebligat) uygulaması sayesinde 2019’dan bu yana 247 milyondan fazla elektronik tebligat gönderimi yapıldı ve bu sayede 13 milyar liranın üzerinde tasarruf sağlandı. Ayrıca, SEGBİS ve e-Duruşma sistemleri üzerinden milyonlarca görüşme gerçekleştirilerek süreçler hızlandırıldı.
DİJİTAL DÖNÜŞÜME 5 MİLYAR TL
Elektronik dava dosyası kullanım oranı yüzde 85’e çıkarılacak. Kamu kurumlarının dijital altyapı yatırımları için toplamda 5 milyar TL’lik bütçe ayrıldı. E -Devlet Kapısı üzerinden UYAP hizmetleri yenilendi ve Ses ve Görüntü Bilişim Sistemi (SEGBİS) 4 bin 650 farklı noktada aktif hale getirildi. Bu sistemle duruşmaların video kaydı alınması ve uzaktan ifade alma süreçleri daha etkin hale getirildi. UYAP entegrasyon çalışmaları kapsamında, 2024 yılında 3 kurumla 12 entegrasyon daha sağlayarak, sistemin 57 kurumla 185 farklı entegrasyonunu tamamlandı.
YARGIDA YAPISAL REFORMLAR
Adalet sisteminde köklü değişiklikler getiren yeni Yargı Paketi, vatandaşların adil, hızlı ve öngörülebilir bir yargı hizmeti almasını sağlamak için önemli düzenlemeler içeriyor. Temyiz ve itiraz süreleri iki hafta olarak düzenlenirken, adli para cezalarında caydırıcılığı artıracak yeni uygulamalar devreye alındı. Suç örgütleriyle mücadele kapsamında Türk Ceza Kanunu’nda yapılan değişikliklerle örgüt adına suç işleme fiiline ağır cezalar öngörüldü. Vatandaşların adalete erişimini güçlendiren adli yardım kapsamında, Ocak-Ekim 2024 döneminde yaklaşık 3 milyar 200 bin TL ödeme yapılırken, zorunlu müdafi ve beraat eden sanıklar için önemli finansal destekler sağlandı.
CEZA SİSTEMİNDE CAYDIRICILIK
Toplumsal huzuru ve güvenliği artırmak adına, bazı suçların cezaları artırıldı. Kasten öldürme, cinsel saldırı, uyuşturucu madde imalatı gibi suçlarda yaptırımlar sıkılaştırıldı. Ayrıca, tutuklama tedbirlerinin etkinliği ve cezaların caydırıcılığını artırma çalışmaları sürüyor. Özellikle trafikte yol kesme, alkol etkisinde araç kullanma gibi suçların cezalarında artış planlanıyor.
KADIN VE ÇOCUĞA ÖZEL KORUMA
Adalet sistemi içinde onarıcı adalet ilkesiyle çocuklara yönelik düzenlemeler geliştirildi. Çocuk teslimine dair işlemler artık icra daireleri yerine çocuk görüşme merkezlerinde gerçekleştiriliyor. Adli destek ve mağdur hizmetleri müdürlükleri aracılığıyla mağdurlara yönelik hizmetler artırılarak, 2024’te 336 binden fazla kişiye destek sağlandı. Kadın ve çocuklara yönelik destek birimlerinin sayısı artırılarak 2025 yılında 200’e çıkarılacak. Aile içi şiddet davalarının çözüm süresi, hızlı yargılama mekanizmalarıyla ortalama 60 güne düşürülecek. Bu projelere ayrılan bütçe ise 2024’e kıyasla yüzde 35 artırıldı.
HIZLI VE ŞEFFAF YARGI
Adalet Bakanlığı, yargı süreçlerini hızlandırmak için arabuluculuk ve uzlaştırma mekanizmalarını yaygınlaştıracak. Bu sayede, mahkemelere intikal eden dava sayısı azaltılarak karar süreleri kısaltılacak. Mahkeme karar süresinin 2024’te ortalama 180 gün olduğu belirtilirken, bu sürenin 2025’te 120 güne indirilmesi hedefleniyor.
Yargıda yükü hafifleten açılımlar
- Yargının iş yükünü hafifletmek ve uyuşmazlıkların kısa sürede çözülmesini sağlamak amacıyla arabuluculuk ve uzlaştırma uygulamaları yaygınlaştırıldı. Uzlaştırma ve arabuluculuk yöntemleri, yargının iş yükünü hafifletirken vatandaşların daha hızlı çözümler bulmasını sağlıyor. 2024 yılı itibarıyla arabuluculukla çözülen dosya sayısı 4 milyon 110 bin 433’e ulaştı ve uzlaştırma bürolarında incelenen 3 milyon 571 bin 853 dosyadan 1 milyon 784 bininde uzlaşma sağlandı. Özellikle kira uyuşmazlıklarında anlaşma oranının yüzde 50’ye ulaşması, mahkemelerdeki dava yükünü önemli ölçüde azalttı. Arabuluculuk ve uzlaştırma mekanizmalarıyla 2025 yılında 600 bin dosyanın mahkemelere taşınmadan çözülmesi planlanıyor. Ayrıca, adli yardımlaşma kapsamında işbirliği yapılan ülke sayısı 2025 yılı itibarıyla 150’ye çıkarılacak.
Temelden hukuk eğitimi
- Adalet Bakanlığı ve YÖK işbirliği ile hukuk eğitiminde önemli reformlar hayata geçirildi. Hukuk fakültelerine girişte başarı sıralaması şartı yükseltilirken, “hukuki dayanak oluşturma” ve “hukuk yöntem bilimi” dersleri zorunlu hale getirildi. Ayrıca, temel eğitimde hukuk ve adalet dersleri seçmeli olarak sunulmaya devam etti. Bu kapsamda 2013 yılından bu yana toplam 1 milyon 147 bin 799 öğrenci bu dersi seçti.