«ОТА ЎҒИЛ»
***
Саҳоб ака ёлғиз ўғлига бу исмни беҳуда қўйган эмас. Сарвари олам бўлиб юрсин, давримда даврон сурсин, деб ният қилган. Худога шукр, давлати беҳисоб. Тошканда манаман деган пулдорни йиқитишга қурби етади… Майли, ўғли ёшликда ўйнаб-кулиб қолсин. Бутун авлод-аждоди ёруғ дунёда кайф-сафо қилиб ўтган. Ўшаларнинг бири-да!..
Саҳоб аканинг хаёли бўлинди. Кутилмаганда машинасини очиқ дарвозадан учириб ҳовлига олиб кирган Сарвар гўёки зарда билан шундоқ дадасининг оёғи остида тормоз берди. Ғилдирак зарбидан ҳатто мармар кафеллардан бири кўчиб чиқди.
— Ҳай-ҳай… Ота ўғил, секинроқ-да!.. — кулиб юборди Саҳоб ака машина эшигини очаётиб, — Кафел пулга келган, ахир!..
Сарвар ҳеч нарса демай рулга бошини қўйганча ўйга толди.
— Ие, нимага ётиб олдинг, тушмайсанми?..
— Дада, илтимос, дарвозани тамбалаб келинг, — ниҳоят бошини кўтариб деди Сарвар, — Мени қувиб келишяпти…
Саҳоб ака бу гапни эшитиб ҳайрон бўлди. «Қизиқ… Нимага қувиб келади?.. Ким қувиб келади?..» У индамай бориб дарвозага қулф солди-да, яна ўғлининг ёнига чопди. Аммо улгурмади. Кўча тарафда қандайдир бегона машина тўхтаб, кимларнингдир ғўнғир-ғўнғир қилиб сўкинган овози эшитилди. Бир неча сония ўтиб дарвозани тепа бошлашди.
— Оч!.. Шу ердасан, биламиз… Оч, ҳезалак!..
Саҳоб ака бундай ҳақоратларга, айниқса, қаёқдаги ўзи танимаган одамлар келиб дарвозасини тепишларига сира ўрганмаган. Яна саҳар мардонда-я!.. У жон-пони чиқиб шартта дарвозанинг бир қанотини очди. Остонада тўрт нафар бақувват-бақувват йигитлар тиш қайраб турарди. Кўринишидан биронтаси ҳам бойваччага ўхшамайди. Саҳоб ака бу нарсани бир қарашдаёқ сезди-ю, йигитларга дўқ аралаш ўшқирди:
— Кимсанлар?.. Дарвозани нимага тепасан?.. Ё қўлингга ришта чиққанми?..
Йигитлардан бири жавоб бериш ўрнига шартта Саҳоб аканинг ёқасидан олди.
— Сен отасимисан?.. Арзанда ўғлинг қани?..
— Ўғлим сенларга нима ёмонлик қилди?.. — хириллади Саҳоб ака зарб билан йигитнинг қўлидан ёқасини бўшатаркан. Шу пайт сал нарида ғазабдан кўкарганча қўлларини мушт қилиб турган иккинчи йигит Саҳоб аканинг орқасига тепди. Бу ҳам камлик қилгандай, учинчи шериги уни каллалаб юборди. Зарба кучлилигидан учиб бориб дарвозага қапишиб қолган Саҳоб ака сал бўлмаса ҳушидан кетаёзди.
— Ўғлинг менинг гулдай синглимни бахтсиз қип келди, тушундингми?! — бақирди ҳалиги каллалаган йигит Саҳоб акага яқин келиб, — Қани ўзи?.. Нимага қоққан қозиқдай серрайиб турибсан?.. Юр, топ!..
— Нима?.. Ўғлим… Ҳали йигирмагаям кирмаган-ку!.. — қорни аралаш икки-уч марта мушт келиб тушгач, Саҳоб ака ерга энгашган кўйи оёғи куйган товуқдай ичкарига чопқиллади.
— Сарвар!.. Ҳой ит, қаердасан?!
Афсуски, Сарвар уйда ҳам, томорқада ҳам, ҳеч қаерда йўқ эди.
***
Бу тўполоннинг бошланиши эди, холос. Ҳали умрида Худодан бошқага бош эгмаган Саҳоб аканинг қандайдир кўча супурувчига ҳисоб беришдан, ялиниб-ёлворишдан бўлак иложи йўқ. Қаёққа ҳам борарди қочиб?.. Бу қизнинг чапани акалари қочиб кетишга қўярмиди?! «Эссиз… Эссиз… Бу ўғил кимга ўхшади-а?.. Бир иш қилсанг этагингни ёпиб юрмайсанми, лақма?! Йўқ… Йўқ… Бу ўша лапашанг тоғаларига тортибди… Ойисиниям эпчил-чаққонгина қилиб йўлга солгунча она сути оғзига келганди…»
Саҳоб ака ярим тунда айвонга чиқиб хаёлга берилди. Ўйлаб ўйининг охирига етолмади. «Қани у?.. Келса экан, ҳаммасини очиқ-ойдин сўраб олсам… Ҳам… Адабини берсам…»
Шу пайт дарвоза оҳиста очилиб, Сарвар кирди ва худди ҳеч нарса бўлмагандек хонаси тарафга кета бошлади.
— Тўхта, қаҳрамон!..
Сарвар кутилмаган овоздан бир сесканиб таққа тўхтади. Тўхтади-ю, бирпаслик сукутдан сўнг яна йўлида давом этди.
— Ҳа, дада, ҳалиям ухламадингизми?..
— Буёққа кел, дедим!..
— Нима, менда ишингиз бормиди?.. — Сарвар истар-истамас айвонга яқин келди.
— Нима ишлар қип қўйдинг, ҳароми?..
— Нима қипман?.. Нега сўкасиз?..
— Нега эшик супурувчининг қизини… Ким ўзи у қиз?..
У айбдорона бош эгди. «Демак… Дадам ҳам билибди-да!.. — хаёлидан ўтказди Сарвар.
— Дада… Мен у қизни яхши кўраман… Исми… Гул… Гулнора… Шунга…
— Нима?.. Вей, томинг кетганми сени?.. — Саҳоб ака азбаройи асабийлашганидан қўлидаги чой тўла пиёлани ирғитиб юборди, — Яхшиям ойинг бувингникига кетган… Яхшиям йўқ… Бўлмаса, эшитадиганингни эшитардинг…
— Дада, нега ҳайрон бўласиз?.. Мен унга уйланмоқчиман, ахир!.. У жуда келишган қиз…
— Э, ўчир овозингни!.. Эшик супуриб, бир умр ахлат орасида ўсган қизни нимаси келишган бўлади?.. Сен ўзбошимчани деб қаёқдаги қаланғи-қасанғилардан калтаклар едим, тузукми?! Уйланар эмишлар… Бекорга қамалиб кетмасингдан… Қорангни ўчириб тур!.. Мен ўзим бир амаллаб тинчитворарман…
— Йўқ, дада, мен ўшанга уйланаман… — Сарвар шундай деди-ю, ҳаллослаганча ичкари уйга кириб кетди.
***
Эшматқул ака ҳеч қачон эшик супурувчиман, ўқимаганман деб ўзини ерга урмайди. Доимо қаддини ғоз тутиб юради. Худога шукр, тўртта Алпомишдай ўғли бор. Керак бўлганда, тоғни толқон қилади улар… Бироқ… Ёлғиз қизининг пешонаси нега бунақа шўр чиқди?.. Бойман деб учраган бегуноҳ қизнинг номусига тегиб қўяверса-я!.. Оталарнинг юрагини қон, бошини хам қилиб кетаверса-я!.. Йўқ… Эшматқул «боққан бало бордир» деб ўтирадиганлардан эмас… Нима, камбағал ердан чиқибдими?..
— Қўшмат, ҳов Қўшмат!.. — Эшматқул ака нариги хонани қаттиқ-қаттиқ тақиллатиб, тўнғич ўғлини чақирди.
— Ҳа, дада, нима гап яна?..
— Бор, укаларингни топ, анави ҳезалакникига борамиз… Гулнорниям ишхонасидан ола кетамиз.
— Дада, кечагина бориб келдик-ку!.. Нима фойда?.. Барибир, қочиб кетади у бола… Ундан кўра, тезроқ мелисага бериш керак, вақт ўтиб кетяпти, ахир!..
— Э, гапни кўпайтирмай тезроқ қимирласанг-чи!.. Олдин ўзим бир боплаб савалашим бор у қизиғарни…
Афсуски, Саҳоб ака анойилардан эмас. Аллақачон ўзини, ҳовлисини эҳтиёт қилиш чорасини кўриб қўйган, дарвозахонанинг икки четида икки нафар барзанги йигит тош қотиб турар, уларнинг ҳар бири Қўшматга ўхшаганларга тўртта келарди валлоҳи аълам. Гулнорни етаклаб тўрт ўғил қуршовида дарвозага яқинлашиб келган Эшматқул ака кутилмаган манзарадан ҳайрон бўлди. «Итга ўхшаб турса-тургандир-да!..» — деб ўйлаганча эндигина ичкарига кирмоқчи бўлган ҳам эдики, қўриқчи йигитлардан бири йўлига кўндаланг турди.
— Эй-й, қаёққа?.. Бу ерга кириш мумкин эмас…
Йигитнинг совуқ муомаласидан Эшматқул ака тутоқиб кетди.
— Вей, сен кимсан?.. Қўриқчимисан?.. Нима, хўжайининг шунчалик аёлсифатми?.. Бор, Гулнорни отаси кепти де!.. Шундаям чиқмаса, онасини Учқўрғондан кўрсатаман!..
Йигитлардан бири ичкарига кириб, бир неча дақиқада қайтиб чиқди.
— Фақат сиз ва қизингиз киради, — деди у буйруқ оҳангида тўнғиллаб, — Анавилар кетавериши мумкин…
— Йўқ… Сенлар шу ерда тур-чи!.. Бир гап бўлса, манавиларгаям қараб ўтирмай, ўзингни ҳовлига ур!.. — Эшматқул ака яна бир маротаба қўриқчи йигитларга ёвқараш қилиб олди-да, қизини ёнига олиб остона ҳатлади.
***
Саҳоб ака бўлганича бўлди. Бу Эшматқул деганлари қайсардан-қайсар экан. На қуда бўлишга кўнади, на пул олади. Саҳоб акага қолса, бу супурувчини ҳожатхонадаги чўлтоқ супургига ҳам олмасди-ку-я, ўғли қурғур қамалиб кетади-да!..
— Э, битта ювиндихўр қизинг боракан, — кўча томонга қараб тўнғиллаб қўйди у, — Бузилса-бузилибди-да энди!.. Менга келин бўлса, дўппингни осмонга отмайсанми, қуруқ?!..
Саҳоб ака нима қилишни билмай, қўл телефонини қўлига олди-ю, ўғлининг рақамини терди.
— Сарвар, сенмисан?.. — ҳовлиқиб сўради у трубкадан таниш овоз эшитилгач, — Тинчмисан, ишқилиб?.. Менга қара, тез кел!.. Йўқ… Келиб кетишди… Маслаҳатли гап бор…
Сарвар ҳаш-паш дегунча етиб келди. У бўйнигача қора терга ботган, кўз қарашларидан хурсандлигини ҳам, хафалигини ҳам билиб бўлмасди.
— Бу қуруқлар яхши гапга кўнмаяпти-ку, ўғлим, — оғир хўрсинди Саҳоб ака, — Нима қилсак экан-а?.. — Сарвар индамай ерга боқди.
— Ўзинг аҳмоқсан… — ўғлига олайиб тикилганча давом этди Саҳоб ака, — Қиз кўргинг келган экан… Қатортолгами, ё бошқа жойга бориб қўя қолсанг ўлармидинг?..
— Яхши кўраман, дедим-ку, ахир!.. — ғудранди Сарвар мушти билан уй деворига асабий уриб. — Шунча гапирганимминан тушунмас экансиз-да, барибир!..
— Ҳе, яхши кўрмай ўл!.. Келиб-келиб қаёқдаги ювиндихўрни яхши кўрасанми?.. Энди гап бундай… Отасини «тинчитиш» керак…
— Нима?.. — дадасининг кутилмаган гапидан сесканиб кетди Сарвар, — Бу нима деганингиз?..
— Бу… Отасини одам ёллаб ўлдириш керак, деганим… Шундай қилиш лозимки, мелисагача бу иш етиб бормасин… Бўлмаса, қамалиб қолишинг ҳеч гапмас…
Сарвар ўйланиб қолди.
— Нималар деяпсиз?! — кўзлари косасидан чиққудек бақирди Сарвар.
— Овозингни ўчир, тирранча!.. — ўшқирди Саҳоб ака, — Мен сен ярамасни деб ҳаракат қиляпман…
Юрагини беихтиёр ваҳм босган Сарвар бу гаплардан сўнг юрагини баттар ваҳм босиб, Гулнор ишлайдиган боғчага жўнади.
***
Гулнорнинг ҳусни, қадди қомати Сарвар айтганича бор. Ҳар қадам ташлаганда юзта йигит оёғи остига йиқилса арзийди. Ҳатто кимгадир оғзидан бол томиб сўзласа, ойисининг ҳам рашки келиб кетарди… Гулнор ана шунақанги ажойиб қиз бўлган… У Сарварга кўнгил қўйганди… Билмайди… Билмайди… Унинг абжирлиги, бир сўзлилиги ёқарди-да Гулнорга… Энди нима бўлади?.. Нималар қилиб қўйди отаси?.. Ахир у алдаб қочгани йўқ эди-ку!..
Гулнор боғча эшиги рўпарасига таниш машина келиб тўхтаганини кўриб ҳовлиққанча ташқарига чопди.
— Гулнор, нима қилиб қўйишди уйингдагилар?.. — қизни бағрига босаркан, хитоб қилди Сарвар, — Ахир, дадамнинг феълини улар қаёқдан билишсин?.. Мен… Сенга албатта уйланаман дегандим-ку!.. Наҳотки, сўзингдан қайтган бўлсанг?..
— Йўқ, йўқ… — бош эгиб деди Гулнор, — Сўзимдан қандай қилиб қайтай?.. Отам… Акаларим…
— Юр, юр, тез уйингга борайлик!.. Негадир юрагим ғаш… — Сарвар севгилисини қўрқитиб юбормаслик учун ортиқ ҳеч нарса демай машинага ўтқазди-ю, газни босди…
Аммо у кечиккан эди. Отаси ниятини ўғлига айтишдан олдин «югурдак»ларга керакли кўрсатма бериб улгурибди…
Пул нималар қилмайди. Кимларни қутуртирмайди, кимларни хонавайрон қилмайди. Минг бир хаёл билан Гулнорларнинг уйига етиб келган Сарвар кутилмаган манзарани кўриб ҳуши бошидан учди… Эшматқулнинг хонадони ўт ичида, нимадир юмуш баҳона кўчага чиққан Қўшматгина омон қолган, телбаларча дод солар, афтидан уй эгалари аллақачон куйиб кул бўлган эди. Сарвар Қўшмат кўриб қолмаслиги учун тинимсиз додлаб, ўзини ташқарига урмоқчи бўлаётган Гулнорни маҳкам қучоқлаб машинани четроққа оларкан, бир сўзни қайта-қайта такрорларди:
— Гулнор, йиғлама!.. Бу отамнинг иши… Қасос оламиз… Қасос оламиз!..
Сарвар отасидан пинҳона сотиб олган квартирасига Гулнорни олиб борди. Қиз ҳеч ўзига келолмас, бир дақиқа бўлсин, йиғидан ўзини тиёлмасди.
— Ҳаммасига мен айбдорман!.. Бутун бошли оиламга қирон келтирдим… Гўдаклигимдаёқ ўлиб кетганим яхши эмасмиди бундан кўра!.. — бўзларди у…
Сарвар эса хона ичида тинимсиз у ёқдан-бу ёққа юрар, хаёлан отасидан олинадиган қасос режасини тузарди.
Ниҳоят, миясига келган фикрдан юзи ёришиб кетди.
— Гули… Гулнор, ўзингни бос, жоним, сен айбдор эмассан. Мен… Менинг отам… Ҳар ким ўз қилмиши учун ўзи жавоб бериши керак.
Гулнор бир муддат йиғидан тўхтади. Сарварга узоқ тикилди. Унинг нигоҳида худди ўт, киши юрагини тешиб ўтувчи олов зоҳир эди.
— Акангни ҳозир чақирасан. «Қотилни топдим! Жазосини беришга фақат сизнинг кучингиз етади», — дейсан. Мен бўлсам, отамни телефон орқали чақираман. «Отажон! Тез етиб келмасангиз, мени ўлдиришади!.. Агар ҳаётим хавф остида қолмасин десангиз, ёлғиз ўзингиз келинг!..» — дейман. Кейин отам билан акангни дуч келтирамиз. У ёғини ўзлари билишади.
Соҳиб ака ўғлининг қўнғироғидан чўчиб тушди. Зумда бугунги қилган ишлари хаёлида жонланди. Кўз ўнгида Сарварнинг қонга беланиб ётган гавдаси намоён бўлди. «Дод!» деб юборишига бир баҳя қолди. Шоша-пиша машинасини ўт олдирди-ю, ўғли айтган манзил томон йўлга тушди. Фақат… Сарварнинг гапига чиппа-чин ишониб тузатилмас хатога йўл қўяётганлигини билмасди.
Гулнорнинг акаси Қўшмат тишларини ғижирлатиб, мушт бўлиб тугилган қўлларини деворга асабий урганча рақибини кутарди. Ўтаётган дақиқалар қасоскор назарида йилларга айланаётгандек эди гўё. Ниҳоят, ўзи кутган «Мерс» подъезд рўпарасига келиб тўхтади. Ундан Соҳиб ака деярли сакраб тушди-да, ўзини зим-зиё подъездга урди. Ва тўсатдан кўкрагига қадалган ўткир тиғ зарбидан ҳолсизланганча, орқа мияси билан зинага чалқанча йиқилди. У бир мартагина «Воҳ!» деган овоз чиқара олди, холос…
Олимжон ҲАЙИТ