Алда безне нинди һава торышы көтә: давыллар, өермәләр һәм иң эссе җәй

Алдагы ярты елда һава температурасы нормадан югарырак булачак

2024 елның июнендә үк килгән аномаль җылылык Татарстаннан китәргә һич тә теләми. Кыска һәм аз карлы кыштан соң иртә яз килде. Мартта температура биш тапкыр җылылык рекорды куйды, кар тиз эреде. Россия Гидрометеоүзәге фаразлавынча, алдагы алты айда «җылы тренд» сакланачак.

«Татарстанда вегетация чорында һава температурасы нормадан бер градуска югарырак, сентябрьдә бер градустан та күбрәккә булыр дип көтелә. Явым-төшем норма чикләрендә көтелә», - дип хәбәр итте «Татар-информ»га ТР Гидрометеорология үзәге башлыгы Феликс Гоголь.

Вегетация чоры республикада иртәрәк башланып, соңрак тәмамланачак. Аның дәвамлылыгы Татарстанда һәм бөтен Россиядә ел саен арта бара. Бу процесс дөньяда климатның глобаль җылынуы белән бәйле.

«Бу климат системасындагы үзгәрешләргә бәйле, температура бөтен дөньяда үсә. Кышкы чорның озынлыгы кими, ә үсемлекләрнең актив үсеше барган җылы чор ел саен арта бара», - дип аңлатты Гоголь.

Фото: © «Татар-информ», Владимир Васильев

Апрель һәм майда салкыннар кире кайтачак

Ел саен бакчачылар май аенда салкыннар кайтудан курка, чөнки кыраулар җылылык яратучы һәм актив чәчәк атучы бакча культураларына зыян сала. Аларның куркулары бу язгы сезон өчен дә искәрмә түгел.

«Бездә ел саен диярлек яз көне салкыннар кайту кебек күренеш күзәтелә. Бу бигрәк тә, быел булган кебек, җылы көннәр иртә килгән елларга хас. Республикага һәм [гомумән] Россиянең Европа өлешенә язгы җылылар иртә килде. Мондый процессларда еш кына апрельдә яки майда салкыннар кире кайта. Һәм бу тискәре, куркыныч күренеш», - дип кисәтте Феликс Гоголь.

Әмма безнең төбәктә кыраулар апрель һәм майда гына түгел, июньдә дә була. Яңа сезонда да мондый хәл булырга мөмкин, чөнки март аенда татарстанлылар апрель җылысына рәхәтләнде.

«Мартның соңгы ункөнлегендә төбәктә югары температура фоны хакимлек итте. Һава шартлары антициклональ характер белән билгеләнде. Тәүлеклек үзгәреш (көндезге һәм төнге температуралар аермасы) бик зур булды. Соңгы 35 елда мартның өченче декадасында мондый күренешнең теркәлгәне булмаган иде», - ди Гоголь.

Тулаем алганда, быелның март ае, аның сүзләренчә, температура режимы һәм һава торышы буенча 2023 елның мартына якын булган. Хәзерге вакытта республикада, Азнакай районыннан кала, бөтен җирдә кар эреп бетте инде. Язның беренче ае климатик нормадан 5 градуска җылырак булып чыкты. Шул ук вакытта Казанда айлык явым-төшем нормасының яртысы гына яуган, ә республика буенча - норманың 70 проценты.

Фото: © «Татар-информ»

Җылыту сезоны вакытыннан алда тәмамланачак

Аномаль язгы җылылык аркасында Татарстанда ягу сезоны, мөгаен, гадәттәгедән иртәрәк тәмамланыр.

«Җылыту сезоны уртача тәүлеклек температура 8 градуска җитеп, бу күрсәткеч биш тәүлек дәвамында торгач тәмамлана», - дип искә төшерде Феликс Гоголь.

Әмма кайчагында муниципаль хакимият, салкыннар кайтуын көтеп, мондый карар кабул итәргә ашыкмый. 2024 елда җылыту сезоны 2023 елның 12 сентябрендә башланып, 22 майда тәмамланды. Татарстанда агымдагы җылыту сезоны 19 сентябрьдә башланды.

Республика буенча уртача айлык температура апрельдә нормадан 1 градуска югарырак булыр дип көтелә.

Фото: © «Татар-информ»

Җәй көне туфракта корылык, давыллар һәм өермәләр булырга мөмкин

Шул ук вакытта температураның еллык үсеше авыл хуҗалыгы культураларына тискәре йогынты ясый, чөнки туфрак һәм атмосфера корылыклары, коры җилләр ешрак күзәтелә бара. Моннан тыш, җәй көне Татарстанда куркыныч метеорологик күренешләр – давыллар, өермәләр, боз, яшен һәм башкалар булырга мөмкин.

«Безнең төбәктә куркыныч метеорологик күренешләр булмый калган бер генә җәй дә булмады, һәм сүз агрометеорология турында гына бармый. Мондый күренешләргә көчле җил, мул явым-төшем, корылык керә. Туфракның артык дымлануы да мөмкин. Вегетация чорында куркыныч метеорологик күренешләрнең бөтен комплексы күзәтелгән еллар да була», – ди Феликс Гоголь.

Озак вакыт җил һәм явым-төшемнәр булмауга китергән антициклоннар һавада пычратучы матдәләр туплануына китерә. Мондый вакытта кешеләр сәламәтлеге өчен уңайсыз шартлар барлыкка килә.

«Безнең киңлекләрдә җәйге эсселек беренче чиратта антициклоннар белән билгеләнә. Әгәр антициклон өстенлек итсә һәм эссе, тотрыклы стратификация булса, атмосферада пычрак матдәләр җыелачак. Циклоннар булганда һава, киресенчә, чистарачак», - дип аңлатты ТР Гидрометеоүзәге башлыгы.

Фото: © «Татар-информ», Владимир Васильев

«2025 ел иң эссе еллар бишлегенә керергә мөмкин»

РФ Гидрометеоүзәгенең фәнни җитәкчесе Роман Вильфанд «Татар-информ»га хәбәр иткәнчә, белгечләр фаразлавынча, 2025 ел метеокүзәтүләр тарихында иң эссе еллар бишлегенә яки хәтта өчлегенә дә керергә мөмкин.

«Әгәр сүз глобаль температура турында бара икән, климатолог-белгечләрнең озак вакытлы фаразлар өлкәсендәге позициясе шундый: бөтен Җир шары буенча уртача итеп алынган глобаль температура иң җылы биш елга керәчәк. Безнең җир шары зур - кайдадыр бик эссе булачак, кайдадыр температура нормага якын булачак, ә кайдадыр нормадан түбәнрәк булачак», - дип сөйләде ул.

Әмма тагын да җентеклерәк фаразлар ел уртасында барлыкка киләчәк, диде Вильфанд. Синоптик мәгълүматлары буенча, киләсе җәйдә илебезнең күпчелек төбәкләрендә температура нормага якын һәм югарырак булыр дип фаразлана. Россиянең Европа өлеше көньягында явым-төшем кытлыгы булуы ихтимал. Шулай ук Россиянең Европа өлешенең төньягында һәм Якутиядә дә явым-төшем кытлыгы еш була. Идел буенда җәй көне температура нормадан югарырак булыр дип фаразлана, диде РФ Гидрометеорология үзәге җитәкчесе.

Фото: © «Татар-информ», Солтан Исхаков

«Беренче май алдыннан салкынайту ихтималы бар»

«Фобос» һава торышы үзәгенең әйдәп баручы белгече Евгений Тишковец хәбәр иткәнчә, агымдагы апрель ае җылы көннәргә саран һәм явым-төшемгә юмарт булачак.

«Һаваның уртача айлык температурасы тиешле нормадан артып китсә дә, тулаем алганда бер-ике градустан да күпкә түгел, әле анысы да 30 көнлекнең җылы икенче яртысы хисабына гына», - дип язган ул социаль челтәрләрдә.

Синоптик мәгълүматлары буенча, апрельнең беренче яртысы чагыштырмача салкын булачак.

«Явым-төшемнәр катнаш агрегат халәтендә булырга мөмкин. Җылы әйберләрегезне еракка алып куймагыз», - дип киңәш итә ул.

Апрельнең икенче яртысы температураны тиешле климат юлына кайтарып кына калмыйча, Россиянең үзәк өлешендә яшәүчеләрне уңайлы май җылысы ( +15-20 градуска кадәр) белән сөендерәчәк. Әмма Беренче май алдыннан, салкынайту ихтималы бар, дип ассызыклады Тишковец.

«Татар-информ»нан тәрҗемә.