«Майдан пачаўся ў тым ліку з патрабаваньня студэнтаў аб кругласуткавым доступе ў інтэрнаты», — Дунаеў
На гэтыя ды іншыя пытаньні ў перадачы Віталя Цыганкова «Інтэрвію тыдня» адказвае прафэсар Уладзімер Дунаеў.
«Дастаткова было пачаць размаўляць са студэнтамі, патрабаваньні якіх падтрымліваюць тысячы»
— Ці можна назваць гэтую студэнцкую акцыю гістарычнай, улічваючы, што гэта першы публічны пратэст за апошняе дзесяцігодзьдзе?
— Так, безумоўна. Я думаю, гэта вельмі важная падзея ў жыцьці беларускай вышэйшай школы. Важна, што студэнты карыстаюцца магчымасьцю абазначыць тыя правы, якія прадугледжаныя ўступленьнем Беларусі ў Балёнскі працэс.
— Вы лічыце, што пратэст студэнтаў настолькі асэнсаваны, што яны сапраўды валодаюць такімі катэгорыямі, як Балёнскі працэс? Ці гэта проста чыста матэрыяльнае жаданьне не плаціць лішнія грошы?
— Магчыма, усё пачыналася з такіх чыста эканамічных патрабаваньняў. Але з таго, што я чытаю ў сацыяльных сетках, з таго, наколькі я знаёмы зь іхнімі патрабаваньнямі — студэнты выдатна разумеюць, што адбываецца, і патрабаваньні іхнія выходзяць за рамкі эканамічных.
— Рэктар БДУ Сяргей Абламейка напярэдадні акцыі заяўляў, што студэнтамі могуць кіраваць нейкія «трэція сілы». Ці сапраўды да іхняга пратэсту спрабавалі далучыцца больш сур’ёзныя людзі, каб накіраваць іх ці дапамагчы?
— Па-першае, я лічу студэнтаў цалкам сур’ёзнымі і адказнымі людзьмі. Яны сапраўды дыстанцыююцца ад пэўных палітычных сілаў, якія хацелі б інструмэнтаваць гэты пратэст, выкарыстаць яго ў сваіх мэтах. Студэнты дабіваюцца таго, каб чулі іх саміх і бачылі іхнія патрабаваньні, перш за ўсё патрабаваньні акадэмічныя. На мой погляд, студэнты паводзяць сябе вельмі ўзважана. Я думаю, яны могуць заяўляць пра сваё права ўдзельнічаць у фармаваньні палітыкі ў сфэры адукацыі.
— Як вы ацэніце дзеяньні ўладаў, кіраўніцтва БДУ ў гэтым канфлікце?
— Мне здаецца, што калі б іхняя палітыка была разумнай — канфлікту б не было зусім. Дастаткова было пачаць размаўляць са студэнтамі, патрабаваньні якіх падтрымліваюць тысячы. Яны ж не патрабуюць нейкай манаполіі на прыняцьцё рашэньняў, яны проста хацелі б, каб іхняе меркаваньне ўлічвалася. Што зь імі гатовыя весьці дыялёг, выслухаць іх меркаваньне, зрабіць іх удзельнікамі працэсу прыняцьця рашэньняў. І ў гэтым рэчышчы паводзіны студэнтаў цалкам адпавядаюць лёгіцы Балёнскага працэсу і тым абавязаньням, якія Беларусь узяла на сябе.
Самы пэўны і надзейны спосаб знайсьці са студэнтамі агульную мову — зрабіць бюджэт БДУ празрыстым
— Няўжо ў БДУ ўжо настолькі няма грошай, што яны не пажадалі проста закрыць гэтае пытаньне матэрыяльным чынам?
— Гэта таксама вельмі характэрна — бюджэт БДУ непразрысты. І гэта было адным з аргумэнтаў пратэстоўцаў. Студэнты былі ня супраць, каб грошы за гэтыя залікі пайшлі на аплату працы выкладчыкаў. Але ў студэнтаў ёсьць абгрунтаваныя сумневы, што яны будуць патрачаныя на гэта. Студэнты спрабавалі высьветліць, якія закупы робіць БДУ, — і выявілася, што некаторыя зь іх вельмі нясьціплыя. Я думаю, што самы пэўны і надзейны спосаб знайсьці са студэнтамі агульную мову — зрабіць бюджэт БДУ празрыстым. Тады б шмат якіх непаразуменьняў і канфліктаў не было.
— Магчыма, улады баяцца «эфэкту даміно»? Калі пойдзеш насустрач студэнтам БДУ, гэты прыклад падхопяць студэнты іншых ВНУ, а студэнцкі прыклад можа стаць спускавым кручком для пратэстаў у іншых сфэрах?
— Усё магчыма. Трэба сказаць, ёсьць нямала прыкладаў таго, як студэнцкія пратэсты мянялі палітыку і нават мянялі самую ўладу. Але трэба разумець, што разумная палітыка накіраваная на тое, каб стварыць легальныя спосабы выражэньня студэнцкай думкі, і такім чынам — зьняць пагрозы. Зараз было б вельмі правільна даць студэнтам магчымасьць легальна ўдзельнічаць у кіраваньні ВНУ.
— Гэта якраз прадугледжана Балёнскім працэсам, у які Беларусь уступіла 15 траўня сёлета. Беларусь туды ўзялі авансам, яна не была гатовая. Ці апраўдвае краіна выдадзены аванс, ці робіць рэформы ў сфэры адукацыі?
«Што тычыцца акадэмічных свабодаў, то тут, магчыма, улады думаюць, што ім удасца абмінуць гэтае пытаньне»
— Пакуль прайшло няшмат часу. Я ведаю, што беларускіх акадэмікаў і адміністратараў вучаць таму, як правільна ладзіць палітыку ў сфэры адукацыі, як вырашаць пытаньні акадэмічных свабодаў і ўнівэрсытэцкай аўтаноміі. Але пакуль нейкіх прыкметных пазытыўных пераменаў мы ня бачым, а нэгатыўныя — ёсьць.
Ёсьць яўныя парушэньні акадэмічнай свабоды, у прыватнасьці, зьнішчэньне накладу кнігі Сіліцкага. Ёсьць факты прымушэньня да датэрміновага галасаваньня студэнтаў, выкарыстаньне іх на сельскагаспадарчых працах у вучэбны час, прыцягненьне іх да розных палітычных масавых мерапрыемстваў. Падзеі апошняга часу сьведчаць, што беларускія ўлады пакуль не знайшлі правільнага падыходу да студэнцкіх правоў.
— Ці ёсьць у вас уражаньне, што беларускія ўлады, уступіўшы ў Балёнскі працэс, вырашылі для сябе, што гэта не прымушае іх нічога мяняць? Будуць пісаць адпаведныя справаздачы, і ўсё на гэтым?
— «Дарожная мапа» прадугледжвае 6 кірункаў рэфармаваньня. Яны ня ўсе тычацца акадэмічных свабодаў і студэнцкага ўдзелу. Па шэрагу кірункаў улады разумеюць, што адпіскамі не абысьціся. І яны нешта робяць. Што тычыцца акадэмічных свабодаў, то тут, магчыма, яны думаюць, што ім удасца абмінуць гэтае пытаньне. Я думаю, наўрад ці ім удасца праігнараваць гэтыя патрабаваньні — у тым ліку таму, што шмат якія эўрапейскія арганізацыі вельмі ўважліва сочаць за гэтым.
— А могуць Беларусь выключыць з Балёнскага працэсу?
— Такога мэханізму няма. Але і мэханізму «ўмоўнага прыняцьця», як гэта зрабілі зь Беларусьсю, таксама не было. Нейкія санкцыі магчымыя, але пакуль зь Менскам спрабуюць гаварыць «ня груба». Размова ідзе пра тое, каб дапамагчы. І часам гэта апраўдана, таму што беларускі бок часам ня ведае, як вырашаць тыя ці іншыя пытаньні, і раз-пораз інэрцыя — гэта проста вынік непісьменнасьці. Але выпадак са студэнтамі — гэта наўрад ці толькі вынік непісьменнасьці.
— Ці можна студэнцкі пратэст назваць першай ластаўкай больш масавых дзеяньняў, ці гэта застанецца асобным адзіночным выпадкам? Ці бачыце вы рост студэнцкай актыўнасьці?
— Мы назіраем апошнім часам якраз павелічэньне гэтай актыўнасьці. Проста зараз гэта выплеснулася такім чынам. што грамадзкасьць заўважыла. Але і да гэтага былі іншыя кампаніі, можа, больш сьціплыя і менш прыкметныя. Напрыклад, такая нібыта простая рэч, як кругласуткавы доступ у інтэрнаты. Хачу проста заўважыць, што ўкраінскі Майдан пачынаўся ў тым ліку з патрабаваньняў кругласуткавага доступу ў інтэрнаты.
— А беларускія студэнты гэтага дабіліся?
— Наагул — так. Так што нельга лічыць, што гэтая акцыя — нейкая выпадковая падзея, якая ня цягне за сабой нейкіх сур’ёзных наступстваў.