Վյաչեսլավ Նիկոնով. Հայ-թուրքական սահմանին մեր դիրքերի ամրապնդումը վաղուց արդեն անհրաժեշտություն է դարձել
Սիրիայում հակաահաբեկչական գործողության ընթացքում Սու-24-ի հետ կապված միջադեպն զգալիորեն վատթարացրեց ռուս-թուրքական հարաբերությունները: Կարծիքներ են հնչում, որ Անկարան կարող է նույնիսկ փակել ռուսական նավերի համար Բոսֆորի և Դարդանելի նեղուցները: Ձեր կարծիքով, արդյո՞ք այդ դիմակայությունում կարմիր գիծ գոյություն ունի:
Ռուսական ինքնաթիռի նկատմամբ ահաբեկչական հարձակումն անշեղորեն կվատացնի Ռուսաստանի և Թուրքիայի հարաբերությունները: Դրանում ոչ մի կասկած չկա: Ըստ էության, այդ վատթարացումն արդեն տեղի է ունենում և բավականին տևական կլինի: Մոսկվայում արդեն կայացվել են և կայացվում են ռազմաքաղաքական բնույթի որոշումներ, որոնք Անկարային ակնհայտորեն դուր չեն գա: Արդեն դադարեցվել է դեպի Թուրքիա տուրիստական ուղեգրերի վաճառքը, իսկ Ռուսաստանի հետ սահմանին գոյացել են թուրքական ֆուրերի շարաններ: Եվ ինչ-որ բան ինձ հուշում է, որ սա ամենևին վերջը չէ:
Ավելին, Ռուսաստանի հրապարակային դաշտում արդեն մտքեր և խոսակցություններ են հնչում նեղուցների, Արարատի, Քուրդիստանի և այլ բաների մասին, ինչը վկայում է այն մասին, որ ռուս-թուրքական հարաբերություններում խնդրիների ողջ ավանդական փունջը դարձյալ հայտնվել է մակերևույթին: Սակայն, կանխատեսել, թե մինչև ուր կհասնի այդ դիմակայությունը, առայժմ բարդ է:
Ռուսաստանի ռազմավարական դաշնակից Հայաստանը Թուրքիայի անմիջական հարևանն է: Այս առումով արդեն խոսակցություններ կան Գյումրիի 102-րդ ռուսական ռազմակայանի ուժեղացման վերաբերյալ…
Կարծում եմ՝ թուրքական ՌՕՈՒ կողմից խոցված ռուսական ինքնաթիռը հայ-ռուսական հարաբերությունների ամրապնդման նոր ալիք է ստեղծել: Ես վերջերս Երևանում էի, և այն ամենն, ինչ այնտեղ լսեցի, ընդհանուր առմամբ, հանգում էր` «իսկ դուք թուրքերից ուրիշ ի՟նչ էիք սպասում» հարցին: Եվ այդ իմաստով` Թուրքիայի հետ հարաբերությունների վատթարացումը, որքան էլ դա ցինիկ հնչի, մեր հայ գործընկերներին և բարեկամներին կտրամադրի Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների ավելի դրական բնույթի, որոնք, առանց որևէ կասկածի, միայն կամրապնդվեն: Կարծում եմ, որ առաջին հերթին դա կարտահայտվի հայ-թուրքական սահմանին մեր դիրքերի ամրապնդմամբ, և եթե լինի Երևանի համաձայնությունը, ապա նաև Գյումրիի 102-րդ ռուսական ռազմակայանի ուժեղացմամբ: Նման ուժեղացումն արդեն բավականին վաղուց անհրաժեշտություն է դարձել:
Միանգամայն բնական է ՀԱՊԿ շրջանակում համատեղ քայլերի և ջանքերի ամրապնդումը` Հարավային Կովկասի համար ահաբեկչական սպառնալիքի դիտվող ակնհայտ աճի լույսի ներքո: Թուրքիան այդ սպառնալիքում քիչ դեր չի խաղում` իրապես հանդես գալով ՀՕՊ դերում ԻԼԻՊ պաշտպանության համար: Կարծում եմ, որ Մոսկվան պետք է համապատասխան հետևություններ անի նման որակապես նոր իրավիճակի ստեղծումից: Իսկ դա նշանկակում է, որ ռուս-հայկական համագործակցությունը պետք է ամրապնդվի, համենայն դեպս, ահաբեկչության դեմ պայքարում, ինչպես նաև` համագործակցությունը ԵՏՄ շրջանակում:
Ռուս-թուրքական հարաբերություններում լարվածությունն արդյո՞ք չի հանգեցնի Մոսկվայի դիրքորոշումների խստացման ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հարցում:
Չեմ կարծում, որ այդ իրավիճակն ինչ-որ կերպ կանդրադառնա ղարաբաղյան կարգավորման վրա: Թուրքիայի դիրքորոշումը Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության նկատմամբ կարող է միայն խստանալ, սակայն` ոչ ավելի: Ռուսաստանն, իր հերթին, հազիվ թե հրաժարվի ներկայիս իր հավասարակշռված դիրքորոշումից, որը թույլ չի տալիս Ղարաբաղի վերաճումը ինչ-որ ավելի վատ բանի:
Փարիզի ահաբեկչությունները և Սինայում ռուսական օդանավի խոցումը վկայում են ԻՊ ահաբեկիչների սպառնալիքների աշխարհագրության ընդլայնման մասին: Թուրքիայի վերջին գործողությունները ցույց տվեցին, որ ԻՊ-ն լիովին կարող է վտանգ ներկայացնել նաև Հայաստանի համար…
Այսպես կոչված, ՙԻսլամական պետության՚ ազդեցության մեծացումն ուղեկցվում է Հայաստանի ազգային անվտանգությանը սպառնալիքների աճով: ԻՊ ահաբեկիչների գործունեության շուրջ իրավիճակի վատթարացումը նոր սպառնալիքներ և մարտահրավերներ է ստեղծում Հայաստանի և պատերազմով համակված տարածաշրջանի սահմանակից այլ երկրների համար՝ նկատի ունենալով, որ դրանք ոչ միայն աշխարհաքաղաքական և քաղաքական, այլ նաև կրոնական ու նույնիսկ քաղաքակրթական բնույթ են կրում՝ հաշվի առնելով բոլոր քրիստոնյաների ոչնչացումը՝ անկախ ազգային պատկանելիությունից:
Տարածաշրջանի գրեթե բոլոր երկրների համար անվտանգության սպառնալիքի կտրուկ լուրջ մարտահրավեր է պարունակում նաև Հայաստանի համար՝ հաշվի առնելով Թուրքիայի հետ սահմանակցությունը: Այդ երկրի տարածքում գրեթե բացահայտ կերպով գործում են ահաբեկչական խմբավորումներ: Եվ ոչ ոք այսօր չի կարող բացառել հետագայում վերջիններիս ուշադրության կենտրոնում Հայաստանի հայտնվելը:
Այս առումով անհրաժեշտ է Ռուսաստանի կողմից ռազմավարական դաշնակից Հայաստանի անվտանգության ապահովման հարցերի նկատմամբ ավելի մեծ ուշադրություն և գոյություն ունեցող դաշնակցային հարաբերությունների ամրապնդման գործընթացի շարունակում:
Իհարկե, Եվրասիական տնտեսական միությանը Հայաստանի անդամակցությունը հերթական անգամ հաստատեց Մոսկվայի և Երևանի միջև հարաբերությունների մակարադակը: Կարծում եմ՝ Հայաստանի ղեկավարության այդ քայլը տնտեսական և, անշուշտ, աշխարհաքաղաքական մեծ նշանակություն ունի Ռուսաստանի համար: Այնուամենայնիվ, մենք պետք է Հայաստանի հետ համագործակցություն զարգացնենք՝ ամենից առաջ ինչպես տարածաշրջանի, այնպես էլ ՀԱՊԿ տարածության անվտանգության ապահովման անհրաժեշտությունից ելնելով:
Պե՞տք է արդյոք քարոզել և ամրապնդել ՙՌուսական աշխարհը՚ ՙփափուկ ուժի՚ միջոցով՝ հաշվի առնելով, որ, օրինակ, Հայաստանի հարևան Վրաստանում Ռուսաստանն արդեն հրաժարվել է կոշտ ուժից:
Ռուսաստանը Հայաստանում ՙփափուկ ուժի՚ կիրառման կարիք չունի: Մենք եղբայր ժողովուրդ ենք, հետևաբար՝ չեմ կարծում, որ եղբայրական ժողովրդի նկատմամբ ՙփափուկ ուժի՚ գործիքների կիրառման կարիք ունենք: Դրանում որևէ անհրաժեշտություն չկա, Հայաստանը բոլոր իմաստներով մեզանից հեռու երկիր չէ: Հայ և ռուս ժողովուրդները երկար ժամանակ համագոյակցել են ԽՍՀՄ շրջանակներում, ինչը չէր կարող դրական հետք չթողնել այդ հարաբերությունների վրա: Լավ կապեր են ստեղծվում Ռուսաստանում աշխարհում խոշորագույն հայ համայքի միջոցով: Միաժամանակ այդ ողջ ժառանգությունը և կապերը փորձում են գլխիվայր շրջել Ռուսաստանի հետ աշխարհաքաղաքական մրցակցության մեջ գտնվող բավական ազդեցիկ ուժերը: Այս առումով կարծում եմ, որ այդ կապերը հարկավոր է ավելի բարձր մակարդակի վրա դնել, սակայն ոչ ՙփափուկ՚ և, առավել ևս, ՙկոշտ՚ ուժի միջոցով. դրանք պետք է զարգացնել՝ ելնելով փոխադարձ շահից և ընդհանուր հետաքրքրություններից: Հայաստանը բավականին լավ հեղինակություն ունի Ռուսաստանում՝ թեկուզ այն պատճառով, որ մեր երկրում չկան ուժեր, որոնք աշխատում են այն փչացնելու ուղղությամբ: Ցավոք, նույնը չենք կարող ասել Հայաստանում Ռուսաստանի հեղինակության մասին, որը ոչ միշտ է դրական: Պերմյակովի հանցագործությունը, Ռուսաստանում կոնֆլիկտները, որոնք շատերը փորձում են որպես ազգամիջյան ներկայացնել, Հայաստանի տարածքում մեր բիզնեսի ոչ ամենաբարձր արդյունավետությունը և նմանօրինակ այլ բաներ միանգամայն արդարացի արձագանք են գտնում հանրապետությունում: Եվ մեզ պետք է համատեղ աշխատել այդ խնդիրները հաղթահարելու ուղղությամբ՝ հաշվի առնելով, որ դա բխում է եթե ոչ քաղաքական գործիչների, ապա հաստատ մեր ժողովուրդների շահերից: