Seyfettin Gürsel - Hükümet programında işgücü piyasası

AKP hükümetinin ekonomi programını tartışmaya işgücü piyasası ile devam etmek istiyorum.

Dün bu satırları yazarken Asgari Ücret Komisyonu toplantıdaydı. Net asgari ücretin vaat edildiği gibi yüzde 30 artışla 1.300 TL'ye yükseltileceği biliniyor. Bilinmeyen; bu ani ve yüksek artışın yol açacağı genel ücret şokunu hafifletmek için devletin ne kadar araya gireceği. 10 gün önceki “Asgari ücret artışının tahmini etkileri” yazımda ortalama ücret artışını en az yüzde 10 civarında beklediğimi, artışların asgari ücrete yakın ücretlerde yoğunlaşacağını, dolayısıyla küçük ve orta boy işletmeleri sarsacağını ve kayıt dışılığı teşvik edeceğini savunmuştum.

Hükümet programında işgücü piyasasına yönelik politikaları değerlendirmeye başlarken bu kadar önemli bir gelişmeden programda hiç söz edilmemesinin hayret verici olduğunu belirtmek isterim. Yüksek artış asgari ücreti ortalama ücrete daha da yakınlaştırarak kayıtlı işgücü piyasasındaki katılığı biraz daha artıracak. Oysa AKP temel amacını “işgücü piyasasını etkinleştirmek” (yani esnekleştirmek) olarak ilan ediyor.

Etkinleştirmeye yönelik politikalarla başlayalım. Ardından kayıt dışılıkla mücadele ve istihdama destekle devam ederiz. Ücretli çalışanların yaklaşık yüzde 80'ini kapsayan kayıtlı kesimde en önemli esneklik mevcut kıdem tazminatı sisteminin radikal bir şekilde reforme edilmesi. Bu reform hazırlanmıştı ama seçim döneminde rafa kaldırıldı. Programda yeniden gündeme getiriliyor ama oldukça yüzeysel bir şekilde: “Kıdem tazminatı sisteminde yaşanan sorunların çözümü amacıyla sosyal taraflarla diyalog içinde gerekli düzenlemeleri yapacağız”. Bu mahçup ifadeden hiçbir şey çıkmaz. Katılıklıklarla ilgili ikinci önemli konu kısmi zamanlı çalışmanın teşviki. Bu tür işlerin SGK bağlantılarının düzenleneceği ve teşvik edileceği belirtiliyor. Söylenenler yapılırsa, son yıllarda gerçekleşen hızlı artışlara rağmen halen çok düşük düzeyde bulunan kadın işgücü katılımı çok olumlu etkilenir.

Programda kayıt dışılıkla mücadele oldukça iddialı. “Kayıt dışı istihdam ve kayıt dışı ücretle (eksik ücret bildirimi kastediliyor olmalı) mücadele ederek, kayıtlı çalışan sayısını artıracak ve prim tabanını genişleteceğiz.” deniliyor. Havuç ve sopa bir arada düşünülüyor. Havuç babında mevcut prim teşviklerinin devam edeceği söyleniyor. Görebildiğim kadarıyla bir de sosyal destek alanlar istihdam edildikleri takdirde işveren sigorta primleri geçici bir süre devlet tarafından karşılanacak. Sopaya gelince. Kayıt dışılığın etkili şekilde ölçüleceği, eksik ücret bildirimi dahil tüm kayıt dışılık envanterinin çıkartılacağı ve denetim kapasitesinin güçlendirileceği belirtiliyor ve bir de uyarı ekleniyor: Ekonomik kriz, doğal afet gibi durumların dışında prim boçları affedilmeyecek. Geçmişte hep boş çıkan bu uyarı kayıt dışılığı teşvik eden bir ücret şokunun yaşanacağı ortamda bu kez etkili olur mu? Yanıtı size bırakıyorum.

Programda çeşitli istihdam destekleri yer alıyor. Projesini getiren gençlere 50 bin TL hibe, 100 bin TL faizsiz kredi verilecek, üç yıl boyunca da gelir vergisi muafiyeti sağlanacak. Eğitm verilmesi kaydıyla ilk kez işe giren gençlerin maaşları bir yıl süreyle devlet tarafından ödenecek. Kadın girişimcilere de kredi teşvikleri var. Bunlar olumlu ama bir ön değerlendirme yapılmış gibi durmuyor. Etkileri görmek için uygulamayı bekleyeceğiz. Programda “işgücü piyasasının daha etkin işlediği bir ortamda işsizliği kalıcı şekilde düşük oranlara indirmeyi hedefliyoruz.” deniliyor. Düşük oranlardan ne kastediliyor belli değil. Son Orta Vadeli Program'da işsizlik oranı hedefi 2018 için yüzde 9,9 olarak açıklanmıştı. Oran halen yüzde 10'un üzerinde. Ekonomik büyüme yüzde 5'e yaklaştırılır, hükümet programında yer alan önlemler de etkili şekilde uygulanırsa, 2018 hedefi tutturulabilir ama bu kadarı işsizlik sorununu hafifletmeye yetmez.