Հայաստանն ինչպես որ կա. Գերմանուհի Նորայի կամավորության մեկ տարին
Գերմանիայում դպրոցի շրջանավարտների շրջանում տարածված մշակույթ է նախքան համալսարան ընդունվելը մեկ տարի դադար վերցնել: Երիտասարդներն այդ ժամանակն օգտագործում են կամավորական աշխատանքի միջոցով իրենց հետաքրքրող ոլորտներին ծանոթանալու եւ նոր փորձառությունների համար: Որոշ շրջանավարտներ էլ գերադասում են կամավորական աշխատանքի համար արտերկիր մեկնել՝ միանգամայն նոր ու լիարժեք հասուն կյանք ապրելու: Այս ճամփորդությունում նրանց աջակցում են մի շարք համաշխարհային կազմակերպություններ:
19-ամյա գերմանուհի Նորա Կաուֆմանին հանդիպեցի Երեւանի Անգլիական այգում: Նա ինձ հետ զրուցելու եկել էր մանկապարտեզում իր կամավորական աշխատանքի եւ հայկական ազգային պարերի դասընթացի միջեւ կարճ ընդմիջմանը: Վերջինն ինձ հաճելիորեն զարմացրեց, սակայն մինչ դրան անդրադառնալը, եկեք ծանոթանանք Նորայի հետ:
Նորա Կաուֆմանը Պոտսդամից է, սակայն իր կյանքի առաջին երեք տարիները Վրաստանում է ապրել: Կամավորական աշխատանքի համար Նորան շատ էր ցանկանում Կովկաս մեկնել: Քանի որ Վրաստանին որոշակիորեն արդեն ծանոթ էր, Հայաստանը լավ տարբերակ էր նոր բացահայտումների համար:
Նորան ընտրեց Եվրոպական համերաշխության կորպուսի երիտասարդական փոխանակման ծրագիրը եւ 2023 թվականի օգոստոսին եկավ Հայաստան:
«Հայաստանի մասին գրեթե ոչինչ չգիտեի, ուստի այստեղ եկա առանց որեւէ ակնկալիքի: Դա ինձ օգնեց ճանաչել երկիրը ինչպես այն կա՝ առանց քննադատելու»,- ասում է Նորան:
Նախորդ տարվա ընթացքում նա կամավորական աշխատանքներ է իրականացրել երեք տարբեր վայրերում:
«Առաջին ամիսն աշխատել եմ երեխաների աջակցության կենտրոնում, որից հետո երեք ամիս շարունակել եմ կամավորությունս Երեւանի բուսաբանական այգում: Հունվարից մինչ օրս աշխատում եմ մանկապարտեզում, ուստի միանգամայն տարբեր փորձառություններ եմ ունեցել»,-պատմում է Նորան:
Ամենաբարդ շրջանը սկիզբն էր, երբ Նորան դեռ հայերեն չգիտեր: Բայց մի քանի ամիսների ընթացքում սովորեց հայոց այբուբենն ու փոքր-ինչ խոսել հայերեն:
«Մանկապարտեզում աշխատում եմ առավոտյան 10-ից մինչեւ երեկոյան 5-ը, իսկապես շատ եմ հոգնում: Շատ տարբեր պարտականություններ ունեմ փոքրիկների հետ աշխատելիս: Նաեւ նրանց անգլերենի դասեր եմ տալիս, մյուս կողմից էլ ինքս եմ նրանցից հայերեն սովորում»,- ասում է Նորան:
Երիտասարդ գերմանուհին բնակվում է միջազգային հանրակացարանում, որտեղ շատ այլ երիտասարդ կամավորներ են կան աշխարհի տարբեր ծայրերից: Նորայի առաջին տպավորությունը Հայաստանից դեռեւս թարմ ու պայծառ է նրա մտքում:
«Գիշերը Զվարթնոց օդանավակայանից գալիս մեքենայով շրջելը քաղաքով մեկ անչափ գեղեցիկ էր: Մենք անցանք Կասկադով, Հանրապետության հրապարակով եւ քաղաքի այլ կարեւոր վայրերով, ու չնայած որ շատ հոգնած էի, հիացա տեսարաններով»,- հիշում է Նորան:
Հայաստանում նրան հատկապես դուր է եկել մարդկանց սրտաբաց եւ մտերմիկ լինելը:
«Չգիտեմ, թե ինչ գիտեք Գերմանիայի մասին, բայց այնտեղ մարդիկ ավելի փակ են, ոչ այդքան սրտաբաց: Հայաստանում ինձ շատ դուր եկավ, օրինակ այն, թե ինչպես են մարդիկ ավտոբուսում զրուցում միմյանց հետ, պահում մեկը մյուսի պայուսակը, անգամ անծանոթի երեխային նստեցնում իրենց ծնկներին: Իսկապես կուռ համայնքի զգացողություն կա, որն ինձ համար շատ գեղեցիկ է»,-ասում է Նորան:
Հայաստանում ապրած մեկ տարվա ընթացքում Նորան եղել է մի շարք քաղաքներում՝ Դիլիջանում, Գյումրիում, Գորիսում, անգամ Մեղրիում: Եթե նրան հետագայում հարցնեն, թե ինչպիսի երկիր է Հայաստանը, նա միանշանակ կպատմի գեղեցիկ բնապատկերի մասին, որով հիացել է քայլարշավների ժամանակ, նաեւ ազգային խոհանոցի ու պարերի:
«Արդեն ծրագրել եմ, որ Գերմանիա վերադառնալուց հետո սկսելու եմ հայկական պարի դասեր անցկացնել, պարել ընկերներիս հետ ու պատրաստել հայկական կերակուրներ»,- ասում է Նորան, որից հետո զարմանքով հարցնում եմ, թե ինչպես է սկսել հետաքրքրվել հայկական պարերով ու խոհանոցով:
«Մի անգամ Կասկադում տեսա պարի բաց դասը, միացա շուրջպարին ու այդուհետ սկսեցի մասնակցել»,- ասում է նա՝ նկատի ունենալով յուրաքանչյուր ամսվա վերջին ուրբաթ օրը «Կարին» ավանդական երգի-պարի խմբի հայ ավանդական պարերի բաց դասերը:
«Պարերն իմ ամենասիրելին են այստեղ: Կարծում եմ՝ դրանք նաեւ միասնականություն ու մեծ համայնքի մասը լինելու զգացում են արտահայտում»,-ասում է Նորան: Հիմա նա իր հայ ընկերների հետ կանոնավոր հաճախում է ազգային պարի դասերի:
Ինչ վերաբերում է խոհանոցին, ապա մի քանի ավանդական ճաշատեսակներ փորձելուց հետո Նորան սկսել է ինքնուրույն պատրաստել:
«Ժենգյալով հաց, պասուց տոլմա եւ այլ հայկական ուտեստներ եմ պատրաստել: Տարիքով հայ հարեւան ունենք, երբ նրան հյուրասիրեցի իմ եփած պասուց տոլման, ասաց, որ իր տատիկի պատրաստածի համն է հիշեցում»,- պատմում է Նորան՝ ընդգծելով ուտեստի հնարավոր լավագույն գնահատականի փաստը:
Նորան կարծում է, որ արտերկրի տված փորձն օգնում է դուրս գալ սեփական «պղպջակից»: Այս տեսանկյունից եւս Հայաստանը օգտակար եղավ ոչ միայն իր գեղեցիկ, այլեւ պարզապես տարբեր լինելու շնորհիվ:
«Գերմանիայում ազգային պարեր պարելու մշակույթ չունենք: Գերմանական ազգային պարերն ավելի շատ կապված են աջական գաղափարների, պատրիոտ կամ երբեմն անգամ ազգայնական լինելու հետ: Ուստի ես դա բացասական կերպ եմ ընկալում: Սեփական մշակույթը սիրելու, սեփական մշակույթով հպարտանալու, երկրով հպարտանալու եւ քո երկիրը մյուսներից վեր դասելու միջեւ սահմանը շատ նուրբ է: Այստեղ գրեթե մեկ տարի ապրելուց հետո ես բոլորովին այլ կերպ եմ ընկալում, թե ինչպես կարող է խորը տրավման ազդել հասարակության վրա սերունդներ շարունակ, եւ թե ինչպես է մշտական սպառնալիքը բերում դրա կրկնությանը»,- ասում է Նորան:
Երբ տեղի հայերը Նորային զբոսաշրջիկի տեղ են դնում, ստանում են նրա հայերեն պատասխանն առ այն, որ նա այստեղ ապրում է: Դրանից հետո, սովորաբար, Նորային հրավիրում են իրենց տուն՝ միասին ընթրելու կամ սուրճի:
«Այս մշակույթն ինձ համար անակնկալ չէր, քան որ ինչպես նշեցի, ծանոթ էի կովկասյան հյուրընկալությանը Վրաստանի միջոցով: Այդուհանդերձ, սա եւս մի բան է, որ ցանկանում եմ պահպանել ու ինձ հետ տուն տանել: Գերմանիայում մենք շատ ջերմ ենք մեր մտերիմների հետ, սակայն անծանոթների հետ զգուշավոր ենք:
Ուզում եմ այս մշակույթը տանել Գերմանիա՝ անծանոթ մարդկանց տուն հրավիրելով եւ ասելով՝ արի ընթրենք միասին կամ գոնե սուրճ խմենք»:
Իհարկե, ամեն ինչ չէ, որ հիանալի է Հայաստանում: Նորան նկատել է կանանց նկատմամբ դրսեւորվող խտրականությունը եւ անձամբ էլ բախվել է դրա տարբեր դրսեւորումների:
Նորայի մեկ տարվա դադարը մոտենում է իր ավարտին: Նա շուտով կվերադառնա Գերմանիա: Չնայած դրան՝ նա դեռեւս չի որոշել, թե ինչ ապագա է ընտրելու, ուստի եւս մեկ տարի դադար կվերցնի՝ ճամփորդելու համար: Այդուհանդերձ, հստակ է, որ Հայաստանն իր համեստ դերն ունեցել է Նորայի աշխարհայացքի կազմավորման գործում:
«Այս տարին ինձ օգնեց դառնալ ավելի մարդամոտ եւ նոր փորձառությունների համար ավելի բաց»,-ասում է Նորան:
Շատ հայեր Նորայի կամավորական աշխատանքի մասին տեղեկանալուց հետո նրան շնորհակալություն են հայտում, մինչդեռ Նորան կարծում է, որ իր շնորհակալ լինելու առիթներն ավելի շատ են:
«Ամենամեծ զգացումը, որով վերադառնում եմ տուն երախտագիտությունն է այստեղ ստացածս ամբողջ փորձի համար: Շնորհակալություն, Հայաստան»,- ամփոփում է Նորան:
Գայանե Ենոքյան
Լուսանկարները՝ Ագապե Գրիգորյանի
Գերմանիայում դպրոցի շրջանավարտների շրջանում տարածված մշակույթ է նախքան համալսարան ընդունվելը մեկ տարի դադար վերցնել: Երիտասարդներն այդ ժամանակն օգտագործում են կամավորական աշխատանքի միջոցով իրենց հետաքրքրող ոլորտներին ծանոթանալու եւ նոր փորձառությունների համար: Որոշ շրջանավարտներ էլ գերադասում են կամավորական աշխատանքի համար արտերկիր մեկնել՝ միանգամայն նոր ու լիարժեք հասուն կյանք ապրելու: Այս ճամփորդությունում նրանց աջակցում են մի շարք համաշխարհային կազմակերպություններ:
19-ամյա գերմանուհի Նորա Կաուֆմանին հանդիպեցի Երեւանի Անգլիական այգում: Նա ինձ հետ զրուցելու եկել էր մանկապարտեզում իր կամավորական աշխատանքի եւ հայկական ազգային պարերի դասընթացի միջեւ կարճ ընդմիջմանը: Վերջինն ինձ հաճելիորեն զարմացրեց, սակայն մինչ դրան անդրադառնալը, եկեք ծանոթանանք Նորայի հետ:
Նորա Կաուֆմանը Պոտսդամից է, սակայն իր կյանքի առաջին երեք տարիները Վրաստանում է ապրել: Կամավորական աշխատանքի համար Նորան շատ էր ցանկանում Կովկաս մեկնել: Քանի որ Վրաստանին որոշակիորեն արդեն ծանոթ էր, Հայաստանը լավ տարբերակ էր նոր բացահայտումների համար:
Նորան ընտրեց Եվրոպական համերաշխության կորպուսի երիտասարդական փոխանակման ծրագիրը եւ 2023 թվականի օգոստոսին եկավ Հայաստան:
«Հայաստանի մասին գրեթե ոչինչ չգիտեի, ուստի այստեղ եկա առանց որեւէ ակնկալիքի: Դա ինձ օգնեց ճանաչել երկիրը ինչպես այն կա՝ առանց քննադատելու»,- ասում է Նորան:
Նախորդ տարվա ընթացքում նա կամավորական աշխատանքներ է իրականացրել երեք տարբեր վայրերում:
«Առաջին ամիսն աշխատել եմ երեխաների աջակցության կենտրոնում, որից հետո երեք ամիս շարունակել եմ կամավորությունս Երեւանի բուսաբանական այգում: Հունվարից մինչ օրս աշխատում եմ մանկապարտեզում, ուստի միանգամայն տարբեր փորձառություններ եմ ունեցել»,-պատմում է Նորան:
Ամենաբարդ շրջանը սկիզբն էր, երբ Նորան դեռ հայերեն չգիտեր: Բայց մի քանի ամիսների ընթացքում սովորեց հայոց այբուբենն ու փոքր-ինչ խոսել հայերեն:
«Մանկապարտեզում աշխատում եմ առավոտյան 10-ից մինչեւ երեկոյան 5-ը, իսկապես շատ եմ հոգնում: Շատ տարբեր պարտականություններ ունեմ փոքրիկների հետ աշխատելիս: Նաեւ նրանց անգլերենի դասեր եմ տալիս, մյուս կողմից էլ ինքս եմ նրանցից հայերեն սովորում»,- ասում է Նորան:
Երիտասարդ գերմանուհին բնակվում է միջազգային հանրակացարանում, որտեղ շատ այլ երիտասարդ կամավորներ են կան աշխարհի տարբեր ծայրերից: Նորայի առաջին տպավորությունը Հայաստանից դեռեւս թարմ ու պայծառ է նրա մտքում:
«Գիշերը Զվարթնոց օդանավակայանից գալիս մեքենայով շրջելը քաղաքով մեկ անչափ գեղեցիկ էր: Մենք անցանք Կասկադով, Հանրապետության հրապարակով եւ քաղաքի այլ կարեւոր վայրերով, ու չնայած որ շատ հոգնած էի, հիացա տեսարաններով»,- հիշում է Նորան:
Հայաստանում նրան հատկապես դուր է եկել մարդկանց սրտաբաց եւ մտերմիկ լինելը:
«Չգիտեմ, թե ինչ գիտեք Գերմանիայի մասին, բայց այնտեղ մարդիկ ավելի փակ են, ոչ այդքան սրտաբաց: Հայաստանում ինձ շատ դուր եկավ, օրինակ այն, թե ինչպես են մարդիկ ավտոբուսում զրուցում միմյանց հետ, պահում մեկը մյուսի պայուսակը, անգամ անծանոթի երեխային նստեցնում իրենց ծնկներին: Իսկապես կուռ համայնքի զգացողություն կա, որն ինձ համար շատ գեղեցիկ է»,-ասում է Նորան:
Հայաստանում ապրած մեկ տարվա ընթացքում Նորան եղել է մի շարք քաղաքներում՝ Դիլիջանում, Գյումրիում, Գորիսում, անգամ Մեղրիում: Եթե նրան հետագայում հարցնեն, թե ինչպիսի երկիր է Հայաստանը, նա միանշանակ կպատմի գեղեցիկ բնապատկերի մասին, որով հիացել է քայլարշավների ժամանակ, նաեւ ազգային խոհանոցի ու պարերի:
«Արդեն ծրագրել եմ, որ Գերմանիա վերադառնալուց հետո սկսելու եմ հայկական պարի դասեր անցկացնել, պարել ընկերներիս հետ ու պատրաստել հայկական կերակուրներ»,- ասում է Նորան, որից հետո զարմանքով հարցնում եմ, թե ինչպես է սկսել հետաքրքրվել հայկական պարերով ու խոհանոցով:
«Մի անգամ Կասկադում տեսա պարի բաց դասը, միացա շուրջպարին ու այդուհետ սկսեցի մասնակցել»,- ասում է նա՝ նկատի ունենալով յուրաքանչյուր ամսվա վերջին ուրբաթ օրը «Կարին» ավանդական երգի-պարի խմբի հայ ավանդական պարերի բաց դասերը:
«Պարերն իմ ամենասիրելին են այստեղ: Կարծում եմ՝ դրանք նաեւ միասնականություն ու մեծ համայնքի մասը լինելու զգացում են արտահայտում»,-ասում է Նորան: Հիմա նա իր հայ ընկերների հետ կանոնավոր հաճախում է ազգային պարի դասերի:
Ինչ վերաբերում է խոհանոցին, ապա մի քանի ավանդական ճաշատեսակներ փորձելուց հետո Նորան սկսել է ինքնուրույն պատրաստել:
«Ժենգյալով հաց, պասուց տոլմա եւ այլ հայկական ուտեստներ եմ պատրաստել: Տարիքով հայ հարեւան ունենք, երբ նրան հյուրասիրեցի իմ եփած պասուց տոլման, ասաց, որ իր տատիկի պատրաստածի համն է հիշեցում»,- պատմում է Նորան՝ ընդգծելով ուտեստի հնարավոր լավագույն գնահատականի փաստը:
Նորան կարծում է, որ արտերկրի տված փորձն օգնում է դուրս գալ սեփական «պղպջակից»: Այս տեսանկյունից եւս Հայաստանը օգտակար եղավ ոչ միայն իր գեղեցիկ, այլեւ պարզապես տարբեր լինելու շնորհիվ:
«Գերմանիայում ազգային պարեր պարելու մշակույթ չունենք: Գերմանական ազգային պարերն ավելի շատ կապված են աջական գաղափարների, պատրիոտ կամ երբեմն անգամ ազգայնական լինելու հետ: Ուստի ես դա բացասական կերպ եմ ընկալում: Սեփական մշակույթը սիրելու, սեփական մշակույթով հպարտանալու, երկրով հպարտանալու եւ քո երկիրը մյուսներից վեր դասելու միջեւ սահմանը շատ նուրբ է: Այստեղ գրեթե մեկ տարի ապրելուց հետո ես բոլորովին այլ կերպ եմ ընկալում, թե ինչպես կարող է խորը տրավման ազդել հասարակության վրա սերունդներ շարունակ, եւ թե ինչպես է մշտական սպառնալիքը բերում դրա կրկնությանը»,- ասում է Նորան:
Երբ տեղի հայերը Նորային զբոսաշրջիկի տեղ են դնում, ստանում են նրա հայերեն պատասխանն առ այն, որ նա այստեղ ապրում է: Դրանից հետո, սովորաբար, Նորային հրավիրում են իրենց տուն՝ միասին ընթրելու կամ սուրճի:
«Այս մշակույթն ինձ համար անակնկալ չէր, քան որ ինչպես նշեցի, ծանոթ էի կովկասյան հյուրընկալությանը Վրաստանի միջոցով: Այդուհանդերձ, սա եւս մի բան է, որ ցանկանում եմ պահպանել ու ինձ հետ տուն տանել: Գերմանիայում մենք շատ ջերմ ենք մեր մտերիմների հետ, սակայն անծանոթների հետ զգուշավոր ենք:
Ուզում եմ այս մշակույթը տանել Գերմանիա՝ անծանոթ մարդկանց տուն հրավիրելով եւ ասելով՝ արի ընթրենք միասին կամ գոնե սուրճ խմենք»:
Իհարկե, ամեն ինչ չէ, որ հիանալի է Հայաստանում: Նորան նկատել է կանանց նկատմամբ դրսեւորվող խտրականությունը եւ անձամբ էլ բախվել է դրա տարբեր դրսեւորումների:
Նորայի մեկ տարվա դադարը մոտենում է իր ավարտին: Նա շուտով կվերադառնա Գերմանիա: Չնայած դրան՝ նա դեռեւս չի որոշել, թե ինչ ապագա է ընտրելու, ուստի եւս մեկ տարի դադար կվերցնի՝ ճամփորդելու համար: Այդուհանդերձ, հստակ է, որ Հայաստանն իր համեստ դերն ունեցել է Նորայի աշխարհայացքի կազմավորման գործում:
«Այս տարին ինձ օգնեց դառնալ ավելի մարդամոտ եւ նոր փորձառությունների համար ավելի բաց»,-ասում է Նորան:
Շատ հայեր Նորայի կամավորական աշխատանքի մասին տեղեկանալուց հետո նրան շնորհակալություն են հայտում, մինչդեռ Նորան կարծում է, որ իր շնորհակալ լինելու առիթներն ավելի շատ են:
«Ամենամեծ զգացումը, որով վերադառնում եմ տուն երախտագիտությունն է այստեղ ստացածս ամբողջ փորձի համար: Շնորհակալություն, Հայաստան»,- ամփոփում է Նորան:
Գայանե Ենոքյան
Լուսանկարները՝ Ագապե Գրիգորյանի