Türkiye iyi yönetilemiyor

Türkiye hiç iyi yönetilemiyor; belki de “iyi yönetilemiyor” demek bile az, Türkiye çok kötü yönetiliyor.

“Türkiye çok kötü yönetiliyor” güçlü iddiam sadece parlamento ve bu parlamentonun içinden çıkan siyasi iktidar için de değil. Yasamanın performansı çok kötü, yürütme çok kötü, yargı muhtemelen yasama ve yürütmeden de kötü. Devletin tüm kurumları çok kötü bir performans sergiliyor. Tahir Elçi cinayetinde polisin durumunu ekranlarda defalarca izledik. TSK hâlâ, 1984 Eruh saldırısının üzerinden 31 sene geçti, bu yeni güvenlik konseptine kendini uyarlayamadı. Uyarlaması zaten beklenemez çünkü hukuki-anayasal-yasal statüsü ile TSK dış denetime kapalı. Uludere kepazeliğinde yaşadık, kendi kendini yargılıyor yani yargılamıyor, harcamaları büyük ölçüde saydam bir hukuki-siyasal denetime kapalı, vs. Üniversiteler çok başarısız, sistemi dönüştürecek bir refleksi kendi içlerinden gösteremiyorlar.

Mesele sadece devlet kurumlarıyla da sınırlı değil; tanım gereği devlet dışı diye tanımlanabilecek kurumların da durumu çok parlak değil. Ancak söz konusu devlet dışı kurumların da performanslarının çok parlak olmamasının altında yatan temel neden de muhtemelen bu sözde devlet dışı kurumların yaklaşık tümünün devletten bağımsız tavır alamamaları.

Belki tüm bu konuları tek tek yazmaya bile gerek olmayabilir. 2015 senesinde hâlâ bir darbe anayasası ile yönetiliyor olduğumuzu belirtmek, durumun vahametini göstermek için yetebilir.

‘Yeni Türkiye' insanî; kalkınmışlık sıralamasında kaçıncı olur?

14 Aralık 2015 Pazartesi günü “Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı” “İnsani Kalkınmışlık Raporu”nu yayınlayacak. Kişi başına gelir, ortalama eğitim yaşı ve sağlık verileri temelinde oluşturulacak sıralamada bakalım Türkiye yaklaşık 190 ülke arasında kaçıncı sırada olacak? Bu Yorum yazımı okuyanlardan istirhamım 14 Aralık Pazartesi günü undp.org sitesinden bu rapora ulaşmaları ve durumu çok iyi değerlendirmeleri. Acaba kaçımız Türkiye'nin içinde bulunduğu sıralamadan memnun kalacak? Türkiye daha fazla hukuk ve daha fazla demokrasi ile çok daha yukarı sıralara tırmanabilir ama bunun için yolsuzlukların olmadığı gerçek bir hukuk devleti gerekiyor. Yaklaşık yirmi senedir bu konuyu dikkatlerinize sunuyorum, en azından 1990'dan beri 2023 için bir hedef koyuyorum ve Cumhuriyet'in yüzüncü senesinde insanî; kalkınmışlık sıralamasında ilk kırka girme ihtirasımı belirtiyorum. Bu sıralama siyasi iktidarların en temel performans kriteri olduğunu biliyorum. Bakalım bu sene, AKP'nin on dördüncü senesine girerken durumumuz ne alemde?

Devletin neredeyse tüm kurumlarının çok kötü performans sergiliyor olmaları, temel sorumluluğun yasamadan türeyen yürütmede olduğu gerçeğini değiştirmiyor.

Yürütme erki ve AKP çok büyük ölçüde başarısız. Başarının somut kriterleri olması gerekiyor ve bu çerçevede AKP'yi bugün itibarıyla, üstelik yaklaşık on dört senelik kesintisiz bir iktidar döneminden sonra, başarılı addetmek hiç kolay değil. AKP'nin en başarılı olduğu alan hiç kuşkusuz demokrasi alanı, genel ve yerel seçimlerde elde ettiği başarılı sonuçlar. Bu siyasal başarı dışında ekonomik, hukuki kriterler arasında AKP'nin başarılı sayılabileceği yegane alan da muhtemelen kamu maliyesinin makro denge bölümü. Bu konu dışında, temel kriterlerde başarı görülmüyor artık; üstelik kamu maliyesinin mikro dengeleri de son derece bozuk.

Hukuki ve ekonomik alanda yaşanan bu başarısızlık tablosunun nasıl bir siyasal seçim başarısı ürettiği ise başka bir Yorum yazısında tartışmak isteyebileceğim bir konu ama şu çok net ki, siyasal-seçim başarısı AKP yönetiminde hukuki, ekonomik başarıların çok önünde gidiyor. Toplumun sosyolojik dönüşümünde de çok büyük bir ilerleme yok. Örneğin, bir kritere göre, toplam çalışanların hâlâ yüzde yirmisinden fazlası tarım çalışanı, işgücüne katılım yüzde elliyi geçemiyor. Anadolu kentlerinde gözlemlenen yaşam standardı yükselişi hem bir ölçüde yanıltıcı. Sadece mekânlara yatırım göze çarpıyor, gerçek iyileşme de büyük ölçüde TUSKON'un ürünü ve AKP bugün bu temel Anadolu aktörüne savaş açmış durumda.

Türkiye'nin mevcut durumu 80'lere benziyor

Yargı meselesini ve bu erkin performansını da Türkiye'de maalesef AKP'den bağımsız ele alamıyoruz çünkü güçlü TBMM ekseriyetlerine ve muhtemel mutabakatlara rağmen değişmeyen anayasa, üretilen sulh ceza hakimlikleri faciası, HSYK'nın çok büyük ölçüde siyasallaşması ortada. Yargı kararları dünya standartlarından büyük ölçüde kopmuş durumda. Yargıçlar Anayasa'nın 90. maddesine rağmen kararlarını Avrupa çizgisine çekmemekte ısrarlı davranıyor.

Merkez Bankası bile, iyi bir kurum görüntüsü veriyor, temel görev hedefi olan enflasyon konusunda başarısız. Türkiye yüzde sekizi aşan enflasyon oranı ile küresel ticaret partönerleri ile mukayese edilemeyecek bir enflasyon yaşıyor. İşin daha da vahim tarafı bu konuya gerçekçi bir teşhis eksikliği nedeni ile kronik bir enflasyon biber, patlıcana bağlanıyor, yakın vadede bir çözüm de pek görünmüyor.

Gelelim AKP'nin doğrudan sorumlu olması gereken alanlara; hukuki çöküşle birlikte 2010 sonrası iktisadi büyüme oranları kabul edilemez ölçüde düşük seyrediyor. 2004-2008 arası başarı artık iktisat tarihinin bir parçası olmuş gibi duruyor çünkü bu döneme, 2004-2008, damgasını vuran AB atılımları, hukuk devleti gelişmeleri ve doğrudan yabancı yatırım girişleri artık yok. Bu alanlarda mutlak bir gerileme var. Hukuk devleti olmayınca da yirmi birinci asırda iktisadi büyüme hayal, bu gerçeği herkesin görmesi lazım.

Muhtemelen tüm bu olumsuzluklardan da öte, Türkiye Cumhuriyeti yurttaşlarının çok önemli bir bölümü huzursuz ve geleceğe güvenle bakamıyor. Bu kesime son seçimlerde bir nedenden AKP'ye oy veren vatandaşlarımız da dahil. Türkiye'nin bir bölümü ancak sokağa çıkma yasakları marifetiyle yönetiliyor gibi gösteriliyor. Faili meçhuller yine gündemde… Dink cinayeti gibi önemli cinayetlere isim konamıyor, bu cinayetin planlayıcısının bir Ramazan davulcusu, failinin de on yedi yaşında bir çocuk olduğu belletilmek isteniyor. Tahir Elçi cinayetinin de akıbeti parlak görünmüyor, Başbakan şimdiden teşhisini koydu bile.

Siyasi dinamiklerin, daha doğrusu gayrı meşru siyasetin dinamikleri diyebileceğimiz kamu ihale sistemi ve imar hukukunda dönüşümlerden ısrarla kaçınılıyor ve tam da bu nedenden yolsuzluklar tavan yapıyor.

Aslında, tüm bu konuların detayına girmeye bile gerek yok, çevrenize, genel huzursuzluğa, hatta siyasal iktidara en yakın kesimlerin rahatsızlıklarına bakın, bu tabiri sevmiyorum ama “yandaş” diye tabir edilen kişilerin düzeyine bakın, kötü yönetimin müşahhas halini göreceksiniz.

Türkiye maalesef çok kötü yönetiliyor, hukuk devletinden çok büyük sapmalar mevcut, 80 öncesini hatırlıyorum hatta benzetiyorum. İyi yetişen gençler yeniden ülke dışında istikbal arıyor. Önemli bir demokratik başarı, seçim zaferleri ve bu ölçüde bir yönetim zafiyeti üzerinde ısrarla durulması gereken, araştırılması gereken bir birliktelik.