Türk-Rus krizinin rehinesi: Güney Kafkasya

Rusya ile Türkiye arasında sürtüşmelerin tarihsel arenası olan Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan her türlü siyasi inisiyatifin ağır sonuçlara sebep olabileceği, beklenmedik ve karmaşık bir durumun içinde buldular kendilerini.

Türk ordusu tarafından bir Rus uçağının düşürülmesinin ardından iki ülke arasındaki gerilimde hiçbir yumuşama yok. 3 Aralık'ta iki ülkenin dışişleri bakanlarının buluşması da ilişkiler konusunda herhangi bir ilerleme sağlamadı. Zaten Vladimir Putin de, aynı gün yaptığı yıllık Federasyon Konseyi konuşmasında, kısa vadede Recep Tayyip Erdoğan ile hiçbir uzlaşma öngörmediğini açıkladı.

Bu durum yüzünden Güney Kafkasya ülkeleri de –Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan- kaygı içindeler.

Ermeni gazetesi Golos Armenii “Tarihsel bir dönemeçteyiz” manşetiyle çıktı. Gazeteye göre “Rusya ile Türkiye arasındaki gerilimler doğrudan doğruya Ermenistan'ı ilgilendiriyor” ve masaya “Ermeni sorunu”nu da koyuyor. Gazeteye göre bir Rus-Türk savaşı olmayacak çünkü Moskova'nın hedefi savaş yapmamak ama “kalıcı olarak bölgeye dönmek”. Buna rağmen Türkiye'nin bölünmesi bugün için gündemde olmasa da “…fay hatları derinleşiyor; belki de 20 yıl içinde Türkiye haritası değişebilir”. Ermenistan Rusya'nın yanında yer alıyor. Ayrıca Ermenistan topraklarında bir Rus üssü bulunuyor. Erivan, “ordusunu iyi durumda tutmaya odaklanmalı” çünkü kritik bir durum söz konusu olursa Türkiye “Yukarı Karabağ kartını oynamaktan çekinmeyecek”. Yani Türkiye, Azerbaycan toprakları içinde bulunan ve 1994'ten beri bağımsız olan bu ayrılıkçı Ermeni bölgesi etrafından çatışmaları yeniden başlatabilir. Yukarı Karabağ bugün dondurulmuş haldeki Ermenistan-Azerbaycan çatışmasının merkezinde. Bu iki ülkeden biri Rusya'yı diğeri ise Türkiye'yi desteklemektedir. Dolayısıyla Rusya'nın Türkiye konusunda birden “uyanması” “Azerbaycan konusunda da uyanmasını” teşvik etmeli. Azerbaycan arabulucu olabilir mi?

EurasiaNet'e göre Azerbaycan Ankara ile Moskova arasında “zor bir durumda”. Göreceli de olsa var olan istikrarı korumak için “ekonomik zorluklar ve düşük petrol fiyatları zemininde, petrol ve doğalgaz zengin ülke hem Türkiye hem de Rusya ile işbirliği, içinde olmak mecburiyetinde”.

Şimdilik Azerbaycan çok yönlü bir siyaseti ve “temkinli” olmayı sürdürüyor. Azerbaycan iki ülke arasında arabulucu olmayı önerdi. Rusya, Güney komşusu üzerinde kullanabileceği siyasi ve ekonomik nitelikli baskı araçlarına sahip. Ayrıca Azerbaycan, Suriye ve Türkiye üzerinden gelecek bir İslamcılık salgınının kendi topraklarını da etkilemesinden kaygılanıyor. Azerbaycan “agresif bir Türk yanlısı” pozisyona savrulursa, Suriye sorunu konusunda Rusya'nın müttefiki olan İran'a karşı koymak zorunda da kalacak.

Gürcistan, Türkiye'nin ayrıcalıklı ortağı ve NATO'ya aday ülke. 10 yıldan beri Rusya ile ilişkileri hep soğuk. Bu ülke de sıkıntılı bir pozisyonda. Tiflis gazetesi Sakartvelo Mspolio “çatışmanın ağırlık merkezi bizim topraklarımız olabilir” uyarısını yapıyor. Gürcistan için bir diğer tehdit de Boğazların Türkiye tarafından kapatılması halinde Rusya'nın bu ülkeden Suriye'ye doğru bir koridor açmasını talep etmesi. Böyle bir talep gelirse Gürcistan'ın “ABD ve Türkiye'nin tepkilerini öngörmesi” gerekecek. Gürcistan'ın Rusya ve Türkiye ile dengeli bir ilişki içinde olması kısa vadede en iyi tepki olacaktır ama sadece kısa vadede. Uzun vadede ise Gürcistan'ın “safını seçmesi gerekecek”.

Courrier International, 4 Aralık 2015.