تحلیلی بر تک ارتش عراق به بندر فاو در سال پایانی جنگ
شبه جزیره فاو منطقه‌ای باتلاقی در منتهی الیه جنوب شرقی عراق است که میان بصره، آبادان و خلیج فارس واقع شده است. تنها شهر مهم در این منطقه،ام القصر است. این شبه جزیره در جنگ ایران و عراق در طی عملیات والفجر 8 توسط نیروهای ایران در سال 1364 تسخیر شد.
عملیات پرافتخار و غرورآفرین والفجر8، عملیات آبی خاکی بود که در آن رزمندگان اسلام با غافلگیری نیروهای عراقی با عبور از اروندرود شبه جزیره فاو در جنوب عراق را تصرف نمودند. این عملیات در ساعت 22:10 روز 20 بهمن 1364 با رمز یا فاطمه الزهرا(س) در منطقه جزایر‌ام الرصاص روبروی خرمشهر و خسرو آباد تا راس البیشه آغاز گردید.
عملیات والفجر 8 تا 29 فروردین 1365 ادامه داشت و ایران توانست با قدرت تمام مناطق تصرف شده را تثبیت نموده و خط پدافندی مهمی را در داخل خاک عراق ایجاد نماید. شهر بندری و استراتژیک فاو از زمان تصرف آن توسط رزمندگان اسلام یعنی از 20 بهمن 1364 تا 29/1/1367 در تصرف ایران قرار داشت. با توجه به اهمیت این منطقه برای عراق، صدام تمام تلاش خود را برای بازپس گیری آن انجام داد.
در ادامه گزارشی از تک ارتش عراق در تاریخ 29 فروردین 67 بیان شده است. با هدف اینکه از تجربیات تلخ و شیرین، پیروزی و شکست‌ها درس‌های لازم را بگیریم، با هم این گزارش را می‌خوانیم:
* گزارشی از تک ارتش بعثی به فاو و دلایل سقوط آن
در پی افزایش فعالیت‌های ارتش عراق در دهه سوم فروردین ماه 67 در جبهه‌های جنوبی خصوصاً منطقه فاو، و انتقال قریب به 4 تیپ زرهی، ده گردان توپخانه و دهها دستگاه ادوات مهندسی به منطقه مذکور، نیروهای پیاده دشمن در شب مورخه 27/فروردین وارد منطقه فاو شده و پس از تجهیز خود به ماسک و لباس‌های ضد شیمیایی به کمین‌های خودی نزدیک می‌شوند تا اینکه در ساعت 5 بامداد یک شنبه 28/1/67 همزمان با تک شیمیایی (سیانور) علیه خط مقدم، توپخانه و عقبه نیروهای اسلام، حمله خود را از سه محور جاده البحار واقع در حاشیه نخلستان‌های اروند تحت فرماندهی لشکر 7 با گردان‌های آزادسازی فاو، محور دوم جاده استراتژیک تحت فرماندهی سپاه هفتم و محور سوم کارخانه نمک تحت فرماندهی سپاه گارد ریاست جمهوری با لشکرهای حمورابی و لشکر 14 پیاده آغاز نمودند.
هم زمان با این عملیات شناورهای دشمن شامل دهها فروند قایق و چند فروند ناوچه از طریق جزیره بوبیان به اسکله‌ها و مواضع نیروهای خودی در حاشیه خور عبدالله (خط لشکر 14 امام حسین(ع)) هجوم آورده و نیروهای مستقر در آنها پس از پیاده شدن در ساحل با حمایت هلیکوپترهای ناشناس که عقبه‌های خودی را مورد حمله قرار میدادند، به طرف شهر پیشروی نمودند.
در فاو مجموع نیروهای خودی شش یگان خودی بود که با استفاده از حدود 12 گردان پدافند منطقه را به عهده داشتند.
نیروهای سپاه هفتم و گارد جمهوری از بین خط پدافندی لشکر 41 ثاراله و لشکر 25 کربلا به پشت نیروها نفوذ کرده و در پی آن تانک‌ها و ادوات زرهی نیز وارد عمل شدند. نیروهای گارد به سمت راست (خط پدافندی لشکرهای 41و14) منحرف شده و نیروهای سپاه هفتم نیز به سمت خطوط پدافندی در غرب اروند رود هجوم بردند و به این صورت نیروهای دشمن در تمامی محورها به جز محور جاده البحار موفق به تصرف خطوط شدند و دامنه پیشروی خود را تا 2 کیلومتری شهر ادامه دادند. براساس گزارش شنود خودی، در ظهر روز اول از سوی فرماندهی عراق ضمن اطمینان خاطر به یگان‌های عمل‌کننده در مورد عدم ادامه بمباران شیمیایی منطقه به نیروها اجازه داده می‌شود که تجهیزات شیمیایی را از خود جدا نمایند.
بمباران گسترده شیمیایی یکی از عوامل فشار فراوان بر نیروهای خودی بوده است و موضوع اطمینان خاطر دشمن به نیروهایش در مورد عدم ادامه بمباران شیمیایی منطقه نشان دهنده ترس خود نیروهای دشمن از گستردگی حمله شیمیایی میباشد.
در جلسه‌ای که همان شب با حضور فرماندهان یگان‌های یاد شده خودی برگزار شد مقرر گردید که ساعت 1 بامداد مورخه 29/1 لشکرهای 8 نجف و 25 کربلا از منطقه لشکر 17 گذشته و پاتک نمایند ولی به جهت دیر رسیدن نیروهای لشکر 25 و روشن شدن آسمان عملیات فوق انجام نپذیرفت.
صبح روز 29/1 دشمن تک خود را جهت تصرف اراضی و مواضع باقی مانده از منطقه عمومی فاو ادامه داده و با فشاری که از شب قبل بر روی لشکر 17 و تیپ 44 وارد آورده بودند، پیشروی خود را ادامه دادند. در ساعت 9 صبح نیز بر اثر بمباران پل بعثت توسط هواپیماهای دشمن و از کار افتادن خودروهای عبوری، تردد وسایل نقلیه از روی این پل قطع گردید.
صبح همان روز (29/1) قرار بود نیروهای خودی یک خط پدافندی در بیمارستان امام سجاد(ع) تشکیل داده و ضمن جلوگیری از اسارت نیروها تخلیه منطقه را تسهیل نمایند ولی به جهت عدم امکانات و نیروی کافی این امر میسر نگردید. به این ترتیب در ساعت 30/12 ظهر تصمیم به تخلیه فاو گرفته شد. قابل توجه است که ساعاتی پس از بمباران پل بعثت، برادران موفق به ترمیم پل شده و در پی آن توانستند حدود پانصد خودرو را به شرق اروند تخلیه کنند. قرارگاه صابرین نیز تخلیه و توسط برادران تخریب منهدم گردید. پس از آن نیروهای خودی در حالیکه اکثراً مصدوم شیمیایی شده بودند، با استفاده از وسایل مختلف به آن طرف اروند منتقل گردیدند.
بعد از عملیات ارتش دشمن در فاو، صدام در جمع فرماندهان سپاه گارد جمهوری سخنرانی کرد و به شدت از اقدامات نیروهایش تعریف و تشویق نمود.
تجربه هجوم ارتش عراق به فاو برای ما تجربه تلخ و سنگینی بود و یکی از مهم‌ترین نکاتی که به ما تذکر میداد اینکه به هیچ وجه نباید غفلت کرد و متناسب هر خط و خاکریزی قدرت پدافندی مناسب باید وجود داشته باشد. اینکه ما در فاو حدود عراق با احتساب نیروهای جهاد و غیره نیرو برای دفاع داشتیم نتیجه‌ای جز این نباید انتظار میداشتیم.
یاد همه شهدایی که در فاو جنگیدند و برای دفاع از خط و خاک ریز حق و ایران اسلامی به شهادت رسیدند تا ابد در قلب ما است.
علی سلیمانی