Հովհաննես Գրիգորյանի մանկական գործերը՝ մեկ գրքում
«Էդիթ Պրինտ» հրատարակչությունը լույս է ընծայել Հովհաննես Գրիգորյանի «Քո առաջին բառերը» բանաստեղծությունների պատկերազարդ ժողովածուն։ Փոքրիկ ընթերցողին հասցեագրված այս գրքում ամփոփված են բանաստեղծի՝ 80-ականներին տպագրված «Քո առաջին բառերը», «Ամենա, ամենա Սոնան» մանկական գրքերում ընդգրկված ստեղծագործությունները։
- «Քո առաջին բառերը» նվիրված է քրոջս՝ Անուշիկին, «Ամենա, ամենա Սոնան»՝ ինձ։ Ամեն մեկս իր գիրքն ուներ,- Մեդիամաքսի հետ զրույցում ասաց Հովհաննես Գրիգորյանի դուստրը՝ Սոնա Գրիգորյանը։ - Գրքերի պահպանված մեկ-երկու օրինակները մագաղաթյա հնության են, խնամքով պահում ենք։ Քննարկեցինք ամուսնուս հետ, որոշեցինք վերահրատարակել, որ մեր չորսամյա դուստրն ու առհասարակ փոքրիկ ընթերցողները հնարավորություն ունենան հաղորդակցվելու այս ստեղծագործություններին։ «Էդիթ Պրինտը» հետաքրքրվեց, ինչի համար առանձնակի շնորհակալություն եմ հայտնում հրատարակչության գլխավոր խմբագիր Դավիթ Սամվելյանին։
Նկարազարդումն իրականացրել է Արաբո Սարգսյանը՝ արհեստական բանականության օգնությամբ։
Հրատարակչության այդ գաղափարն ինձ ոգեւորեց, որովհետեւ հայրիկս միշտ առաջադեմ է եղել, առաջիններից էր, որ համակարգչով էր աշխատում այն տարիներին, երբ շատերը պնդում էին, թե պետք է միայն գրչով՝ ձեռագիր աշխատել։ Վստահ եմ՝ շատ ուրախ կլիներ, որ իր գիրքն այսպես հետաքրքիր է ձեւավորվել։
- Գիրքը նաեւ նկարազարդելու հնարավորություն է տալիս երեխաներին։
- Հաշվի ենք առել, որ գաջեթների առկայության պայմաններում երեխաները դժվարությամբ են հաղորդակցվում գրքի հետ, ուզում են, այսպես ասած, կիրառել, ինչ-որ գործողություն անել։ Մանուկներին բնորոշ է նաեւ ներկելը։ Ժողովածուն ավարտվում է «Գունավոր մատիտներ» բանաստեղծությամբ, որին հաջորդում են ներկելու համար նախատեսված նկարները։ Դրանով գիրքն ավելի քոնն է դառնում։ Աղջկաս օրինակով կարող եմ ասել, որ սիրում է լսել բանաստեղծությունները, միաժամանակ՝ նկարել։
- Որոշեցիք գրքում պահպանե՞լ հեղինակային կետադրությունը։
- Դավիթ Սամվելյանի որոշումն էր, որովհետեւ ամեն մանրուք բանաստեղծության մեջ կարեւոր է։ Հայրիկը առանձնահատուկ մոտեցում ուներ կետադրության նկատմամբ։
Ժամանակագրությունը նույնպես պահպանված է. ժողովածուն սկսվում է 1980-ին լույս տեսած «Քո առաջին բառերը» գրքի բանաստեղծություններով, հաջորդիվ՝ «Ամենա, ամենա Սոնան» է՝ տպագրված 1987-ին։
- Կա՞ն բանաստեղծություններ, որ ինչ-որ բան են հիշեցնում, նախապատմություն ունեն։ Թվում է՝ շատ գործեր երեխաների հետ զրույցից են ծնվել։
- Ինձ շատ են այդ հարցը տալիս։ Կան սիրուն պատկերներ, որ թվում է՝ կյանքից են վերցված։ Գիրքը հրատարակվել է 1987-ին, ես այդքան մեծ չեմ եղել, որ, ասենք, դպրոց գնայի։ Բանաստեղծություն կա՝ «Սոնան գյուղում», իսկ մենք մանկության տարիներին, այսպես ասած, գյուղ չենք ունեցել։ Կարող եմ ասել, որ ամբողջը երեւակայության արդյունք է։
Ես այդ բանաստեղծությունները կարդալով եմ շատ բաներ սովորել, կենդանիների մասին պատկերացում կազմել, երեւակայությունս զարգացրել։
- Թերեւս գիրքը ասելիք ունի բոլոր մանուկներին։ Հետաքրքիր է՝ ինչպե՞ս է Ձեր աղջնակն այն ընկալում։
- Դուստրս յուրահատուկ ձեւով է ընկալում, որովհետեւ գիտի՝ իր պապիկի գործերն են, մամայի անունը կա գրքում։ Վստահ եմ՝ ուրիշ բալիկներին էլ կգրավի գիրքը։ Անգիր սովորելու բանաստեղծություններ չեն, հեքիաթի պես են ընկալվում, ու կարելի է հաճախ կարդալ երեխաների համար։
Կարծում եմ՝ ոչ միայն փոքրիկներին, հայրիկներին ու մայրիկներին էլ կհետաքրքրի գիրքը։ Հովհաննես Գրիգորյանին այլ կողմից ճանաչելու ձեւ է։ Այս ժողովածուն տպագրելու պատճառներից մեկն էլ դա էր։
- Իսկ ընկալումները նոր սերնդի երեխաների շատ չե՞ն փոխվել։
- Մեր տարիներին կյանքը ավելի դանդաղ վայելելու, մարսելու շռայլություն ունեինք։ Այս սերունդը պետք է ամեն ինչ արագ ընկալի, թե չէ հետ կմնա ժամանակից։ Գրքի նկատմամբ սերը պետք է փոքրուց սերմանել, որ կարողանան երբեմն կտրվել այդ արագությունից, դադար տալ ու ինչ-որ դանդաղ, չշարժվող պատկերի հետ շփվել, նաեւ տեքստ կարդալու, ընկալելու ունակություն ունենալ, որովհետեւ դա նաեւ ապրելու, կյանքից հաճույք ստանալու ձեւ է։
- Հետաքրքիր է՝ օրվա ո՞ր ժամերին էր գրում Հովհաննես Գրիգորյանը։
- Գրում էր գիշերները, երբ մենք քնում էինք, ու կարողանում էր առանձնանալ իր սենյակում՝սուրճով, ծխախոտով։ Նրա օրվա ռեժիմը տարբեր էր մերից։ Ես դպրոցից գալիս էի տուն, հայրիկիս համար դա առավոտ շուտն էր, որովհետեւ գիշերն աշխատում էր եւ ուշ էր արթնանում։ Նա իր ծեսերն ուներ։ Օրինակ, առավոտյան ծիտիկների համար հաց էր փշրում պատուհանագոգին։ Երբ պատուհանը բացում էր, պատշգամբը լցվում էր ծիտիկներով։ Նախաճաշը պատրաստում էր հատուկ սննդակարգով։
- Դժվա՞ր է Հովհաննես Գրիգորյանի գործերին անդրադառնալ՝ նրա բացակայությամբ։
- Հայրիկն ինձ համար մի ուրիշ աշխարհ էր... Նրա հետ շփումներին շատ եմ կարոտում։ Հաճելի է եւ դժվար նրա մասին խոսելը, նրա արխիվին անդրադառնալը։ Նույնիսկ «Գերեզմանիան» անավարատ ենք տպագրել... ես հույս ունեմ, որ արխիվը, եթե լավ փորփրեմ, կգտնեմ, որովհետեւ ասում էր, որ ավարտել է։
Կան անտիպ թարգմանություններ, հոդվածներ։ Նաեւ իսպաներենից թարգմանած երկու մանկական գիրք ունի։ Նպատակ ունենք անդրադառնալ նաեւ դրանց։
Արմինե Սարգսյան