Халқимизнинг тўйлари кўп. Кимдир ўғил уйлантирсам, кимдир қиз узатсам, қуда-анда қилсам, дейди. Авваламбор, бундай орзусига ҳар бир киши етсин. Лекин бундай ниятга етиш йўли бугун қанчалик осон ёки қийин кечмоқда... Никоҳ деб аталган муқаддас алоқа фақат келин ва куёвнинг иккаласи ўртасидаги риштадангина иборат эмас. Балки, бу ришта уларнинг ортида турган ота-оналари, оила аъзолари ва қавму-қариндошларини ҳам ўз ичига олади. Никоҳнинг жамият аъзолари орасидаги алоқаларни мустаҳкамлашга қиладиган катта хизмати ҳам ана шундадир. Келин ва куёвнинг сабабидан уларнинг оила аъзолари, уруғлари ва қариндошлари ва ҳатто маҳалладошлари ҳам қудачилик асосида яқинлашадилар. Қуда-андачилик никоҳ орқали шаклланадиган қариндошлик муносабатидир. Исломда бу ҳодисага катта аҳамият берилиб, шаръий ҳукмлари ҳам батафсил баён қилинган. Шунинг учун ҳам бизнинг муқаддас динимиз Исломда қудачилик алоқаларига алоҳида эътибор берилган ва унинг аҳамияти қайта-қайта таъкидланган. Қудачилик алоқалари ҳақида Аллоҳ таоло тарафидан Қуръони карим орқали, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам томонларидан суннати мутоҳҳара орқали шариатга керакли ҳукмлар киритилган. Аллоҳ таоло Қуръони каримнинг “Фурқон” сурасида шундай деб марҳамат қилади: “У, нутфадан башар яратган ва уни насл-насаб, қуда-анда қилиб қўйган Зотдир. Роббинг қодир бўлган Зотдир”. (Фурқон сураси 56-оят) Қуда-андачилик совчиликдан бошланади. Совчилар ўзлари ихтиёр этган хонадон аъзоларининг инсонийлиги, ахлоқи ва маънавиятига эътибор қаратишлари мақсадга мувофиқдир. Икки хонадон аҳли ўзаро танишиб, бўлажак келин-куёв ҳақида тўлиқ маълумот бериши, янги турмуш остонасида турган фарзандларининг диёнати, ахлоқи ҳақида рўй-рост сўзлашлари лозим. Агар йигит ёки қизнинг ошкор бўлса, ёш оиланинг бузилиш ёки икки оила ўртасига совуқчилик тушишига сабаб бўладиган айби бўлса, уларни ҳам маълум қилишлари керак. Айрим ҳолларда тўйга бир неча кун қолганда унаштирувни бузаётганларга гувоҳ бўламиз. Сабаби сўралса, йигит ёки қизнинг совчилик, унаштирувларда яширилган камчиликлари ошкор бўлгани боис тўй тўхтатилгани маълум бўлади. Шу сабабли, бўлажак келин-куёвларнинг бир-бирининг саломатлиги ҳақида аниқ тасаввурга эга бўлишларида никоҳдан олдин мажбурий тиббий кўрикдан ўтишнинг аҳамияти катта бўлмоқда. Совчилик асносида рўйи-рост сўзлаш борасида саҳобаи киромларнинг ҳаётида бу борада ибратли воқеалар кўп бўлган. Кунларнинг бирида ҳазрат Билол розияллоҳу анҳу ўзлари ва укалари учун опа-сингилларга совчи бўлдилар ва: “Мен Билолман. Бу эса укам. Икки ҳабашиймиз. Залолатда эдик, Аллоҳ тўғри йўлга бошлади. Қул эдик, озод қилди. Агар бизга қизингизни берсангиз, Аллоҳга ҳамд бўлсин. Бермасангиз, Роббимиз улуғдир”, деб айтадилар. Давоми бор: Тошкент шаҳар “Ҳасанхон қори” жоме масжиди имом-хатиби Зикрулло Маҳкамов
