„არანაირი შეღავათი არ ყოფილა გორისთვის იმით, რომ დიქტატორი იქ დაიბადა“ - სოვლაბი ჰყვება რაში დახარჯავს საფრანგეთიდან მიღებულ ფულს
რა უნდა გააკეთოს საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიამ იმ ფულით, რომელიც საფრანგეთის საელჩომ გამოუყო და რომლის გამოც დიპლომატები „ქართული ოცნების“ სამიზნე გახდნენ? - ახალი ტურები გორსა და ქუთაისში.
ირაკლი ხვადაგიანი რადიო თავისუფლებას უხსნის, როგორ აპირებენ საბჭოთა ტოტალიტარიზმისა და წინააღმდეგობის მოძრაობის კვლევის გაგრძელებას. „ქართულ ოცნებას“ ამ მიზნის არ სჯერა და საფრანგეთის საელჩოს საპროტესტო აქციების შენიღბულ დაფინანსებაში ადანაშაულებს.
სოვლაბს უკვე აქვს ტურები თბილისში, თელავში, ბათუმში, ქუთაისში: საბჭოთა რუსული ოკუპაციის ტური, პირველი რესპუბლიკის ტური, ნამდვილი სტალინის ტური. ყველა ეს ტური საბჭოთა წარსულის გააზრებასა და შეფასებას გულისხმობს.
ამჯერად დაემატება ახალი ადგილები ქუთაისში, ასევე ტური გორში.
„გორის რეპუტაცია ძალიან არის დაზიანებული სტალინის კულტით, მხოლოდ სტალინთან ასოცირდება, მაშინ როდესაც ღირებული და მნიშვნელოვანი წარსული გააჩნია. არანაირი შეღავათი არ ყოფილა ამ ქალაქისთვის იმით, რომ დიქტატორი იქ დაიბადა“, - ამბობს სოვლაბის მკვლევარი ირაკლი ხვადაგიანი.
ტურის მარშრუტზე ორგანიზაცია ჯერაც მუშაობს, თუმცა რამდენიმე ადგილი უკვე გამოიკვეთა:
ჩეკას შტაბ-ბინა გორსა და ქუთაისში, 1924 წლის აჯანყებისას დახვრეტილი და წმინდანად შერაცხილი მიტროპოლიტის, ნაზარი ლეჟავას სახლი ქუთაისში, საზოგადო მოღვაწის ისიდორე კვიცარიძის სახლი ქუთაისში.
პროექტის ფარგლებში განზრახულია მასობრივი დახვრეტების ადგილებისა და 1924 აჯანყებასთან და რეპრესიებთან დაკავშირებული რამდენიმე მნიშვნელოვანი ადგილის დაზუსტება.
აი, ის სამი ადგილი, რომელიც დანამდვილებით მოხვდება „საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის“ ახალ ტურში:
ამილახვრების სახლიგორის ტურის ერთ-ერთი მისამართი ამილახვრების სახლია, რომელიც სამეფო ქუჩის დასაწყისში დგას.
1921 წელს, საქართველოს ოკუპირების შემდეგ, ამილახვრების ოჯახის ნაწილი ემიგრაციაში წავიდა, თუმცა 15 წლის ოთარ ამილახვარი, რომელსაც ოჯახთან უთანხმოება ჰქონდა სტამბოლიდან უკან გამობრუნდა. ცხოვრობდა გორში ოჯახის სხვა წევრებთან ერთად, სხვა მისამართზე, რადგან ამილახვრების სახლში საოკუპაციო რეჟიმმა საავადმყოფო მოაწყო.
1924 წელს საქართველოში დაწყებული ანტისაბჭოთა აჯანყების საპასუხოდ, ბოლშევიკებმა მასობრივი დახვრეტები დაიწყეს. ოთარ ამილახვარი დააპატიმრეს და სხვებთან ერთად ქალაქგარეთ გაიყვანეს დასახვრეტად. ზეპირი გადმოცემებით, ოთარი მხოლოდ დაიჭრა და გამთენიისას საძმო სამარხიდან ამოსვლა მოახერხა. სიმინდის ყანაში დამალულმა უფლისციხელ მგზავრს სთხოვა, მის სახლში მისულიყო და გადაეცა, ტანსაცმელი მიეწოდებინათ.
მგზავრი დახმარებას დაჰპირდა, მაგრამ სახლის ნაცვლად გორის „ჩეკას“ მიაკითხა. ჩეკისტებმა ოთარ ამილახვარი ხელმეორედ დააპატიმრეს და დახვრიტეს.
მისი გვამი რამდენიმე დღე ქალაქის ქუჩაში დაუმარხავი ეგდო.
გორის „ჩეკას სახლი“ადგილობრივების ჩვენებებით და ზეპირი გადმოცემებით, სწორედ ამ სახლში მუშაობდა გორის სამაზრო პოლიტბიურო და შემდეგ შინსახკომის განყოფილება.
გორი და გორის მაზრა 1924 წლის აჯანყების ჩახშობისას მასობრივი დახვრეტების ერთ-ერთ ეპიცენტრად იქცა. ქართლის სოფლებში მთელი ოჯახები გაანადგურეს. ყველაზე გახმაურებული ისტორიაა, ფანიაშვილების მრავალრიცხოვანი ოჯახის ამოწყვეტა. მამაკაცების, ქალების, ბავშვების დახვრეტისა და დამარხვის შემდეგ გადარჩა ერთი ბავშვი - ზურაბ ფანიაშვილი, ის მესამე დღეს დაჭრილი ამოიყვანეს საერთო სამარხიდან.
გორის სამაზრო ციხესაბჭოთა რეჟიმი სამაზრო ციხედ იყენებდა ჯერ კიდევ რუსეთის იმპერიის დროიდან არსებულ საპატიმროს.
1950-იან წლებში ის ბიბლიოთეკად გადააკეთეს. ბიბლიოთეკის ძველმა თანამშრომლებმა მკვლევრებს აჩვენეს ოთახი, სადაც სიკვდილმისჯილებს სვამდნენ. იქ ყოფნასა და მუშაობას ყველა ერიდებოდა.
გადმოცემით, ერთხელ სიკვდილმისჯილებმა დაუმორჩილებლობა გამოაცხადეს და მეორე სართულზე შეიკეტნენ. ვერაფერი რომ ვერ მოუხერხეს, ჩეკისტებმა ჭერი აყარეს და იქიდან ჩაცხრილეს ამბოხებულები.
აქციების დაფინანსება თუ კუდიანებზე ნადირობაამ ახალი, გორისა და ქუთაისის ტურების მოსაწყობად „საბჭოთა კვლევის ლაბორატორიას“ ფული საფრანგეთის საელჩომ მისცა.
„აქ სულელი არავინ არ არის და მე მგონი, ეს საფრანგეთის საელჩომ უნდა გაიგოს“, - თქვა „ქართული ოცნების“ პარლამენტის თავმჯდომარემ შალვა პაპუაშვილმა როდესაც საელჩოს ეს გადაწყვეტილება გააკრიტიკა და საპროტესტო აქციების დაფინანსებასთან დააკავშირა - „აქ სულელი არავინ არ არის, რომ დავიჯეროთ ის, რომ [საფრანგეთის საელჩო] პოლიტიკოსებს, რადიკალური პარტიების წარმომადგენლებს, ფულს უხდის იმისთვის, რომ ტურისტული მარშრუტები დახაზონ. სინამდვილეში, მე მაქვს, ეჭვი, რომ ეს არის აქციების დაფინანსება არაპირდაპირი გზით“, - თქვა პაპუაშვილმა 25 აპრილს.
კონკურსი, სამოქალაქო საზოგადოების მხარდამჭერი მცირე პროგრამა, წლის დასაწყისში გამოცხადდა.
„ეს ტიპური რუსული ყაიდის პროპაგანდაა - დადანაშაულება აბსურდულ ბრალდებებში. სოვლაბის მუშაობა დიდი ხანია დისკომფორტს უქმნის [ხელისუფლებას], რადგან ის რეალურ დღის წესრიგს ქმნის ეროვნული მეხსიერების სფეროში“. - ამბობს ირაკლი ხვადაგიანი, - „სჭირდებათ კუდიანებზე ნადირობა და ახლა დღის წესრიგში ჩვენ ვართ“.
საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორია (სოვლაბი) 2010 წელს დაფუძნდა. მისი მიზანია სტალინიზმის, საბჭოთა ტერორის, რეპრესიების კვლევა და დოკუმენტირება.