Όταν ένας Ολλανδός αγόρασε το Μανχάταν με… μπιχλιμπίδια αξίας 24 δολαρίων

Η ιστορία είναι γεμάτη από επιχειρηματικές πωλήσεις και κραυγαλέες ευκαιρίες. Μια από τις πιο διαβόητες, έλαβε χώρα στο Μανχάταν.

Όπως λέει ο θρύλος, οι ιθαγενείς κάτοικοι του νησιού το πούλησαν στους Ολλανδούς και ειδικότερα στον κυβερνήτη Peter Minuit, για μια χούφτα χάντρες, μπρελόκ και άλλα μπιχλιμπίδια και 24 δολάρια σε μετρητά.

Ή μήπως το έκαναν; Δείτε πώς κατέληξε πραγματικά το Μανχάταν στα χέρια των Ευρωπαίων εποίκων – και γιατί η ίδια η συναλλαγή παραμένει ένα ιστορικό μυστήριο.

Οι ιθαγενείς κάτοικοι του Μανχάταν

Όταν οι Ευρωπαίοι άποικοι έφτασαν στην περιοχή του ποταμού Χάντσον, η περιοχή είχε από καιρό εγκατασταθεί από τους Λενάπε, οι οποίοι ονόμασαν το καταπράσινο νησί κατά μήκος του Χάντσον Manahatta, ή «λοφώδες νησί». Οι Λενάπε, συναλλάσσονταν με διάφορους άλλους ιθαγενείς Αμερικανούς, ζούσαν εποχιακά στο νησί με πλούσιους φυσικούς πόρους και άφθονα ζώα.

Αυτά τα ζώα -ιδίως οι κάστορες- προσέλκυσαν την προσοχή των πρώτων Ευρωπαίων που συνάντησαν τους Lenape το 1500, σύμφωνα με πληροφορίες από το national geographic.

Στην πραγματικότητα, μεγάλο μέρος της γοητείας της Βόρειας Αμερικής για τους πρώτους Ευρωπαίους είχε να κάνει με τις γούνες των ζώων, οι οποίες χρησιμοποιούνταν για την παραγωγή μοντέρνων καπέλων και ειδών πολυτελείας για τους Ευρωπαίους καταναλωτές -ιδιαίτερα καθώς οι Ευρωπαίοι είχαν κυνηγήσει τα γουνοφόρα ζώα στη δική τους ήπειρο σχεδόν εξοντωμένα.

Οι συναλλαγές και η ίδρυση του Νέου Άμστερνταμ

Δελεασμένοι από τις άφθονες γούνες κάστορα της περιοχής, οι Ολλανδοί έμποροι άρχισαν να συναλλάσσονται με τους Lenape και σύντομα διεκδίκησαν γη που εκτείνεται από το σημερινό Delaware έως το Rhode Island για λογαριασμό της Ολλανδικής Εταιρείας Δυτικών Ινδιών, η οποία ανέπτυξε μονοπώλιο στο ατλαντικό εμπόριο. Η εταιρεία ίδρυσε τη Νέα Ολλανδία το 1621, επεκτείνοντας την ολλανδική κυριαρχία σε όλη την περιοχή του ποταμού Χάντσον.

Μέχρι το 1624, Ολλανδοί ζούσαν στη Μανχάτα -που τελικά μετονομάστηκε σε Μανχάταν- σε έναν οικισμό που ονομάστηκε Νέο Άμστερνταμ.

Από την πρώτη στιγμή που οι Ευρωπαίοι πάτησαν το πόδι του στο Νέο Κόσμο, το Μανχάταν τράβηξε την προσοχή τους

Το καταστατικό της Ολλανδικής Εταιρείας Δυτικών Ινδιών επέτρεπε στα μέλη της να συνάπτουν συμβόλαια με «πρίγκιπες και ιθαγενείς» της περιοχής, ανταλλάσσοντας αγαθά και συνάλλαγμα για τον «εποικισμό αυτών των γόνιμων και ακατοίκητων περιοχών» – τόπων που ήδη αποτελούσαν πατρογονικά εδάφη. Και έτσι η εταιρεία ξεκίνησε όχι απλώς να αποικίζει την εν λόγω γη, αλλά να αγοράζει όσο το δυνατόν περισσότερα από τους ιθαγενείς κατοίκους της.

Οι σκοτεινές λεπτομέρειες της πώλησης του Μανχάταν

Το 1626, οι Ολλανδοί φαίνεται ότι έκαναν ακριβώς αυτό. Σε μια αναφορά του προς την Ολλανδική Εταιρεία Δυτικών Ινδιών, ο αποικιοκράτης Peter Schagen έγραψε μια επιστολή στην οποία ισχυριζόταν ότι οι Ολλανδοί «αγόρασαν το νησί Μανχάταν από τους Ινδιάνους έναντι της αξίας των 60 γκιλντέρ».

Αν και τα αρχεία ισχυρίζονται επίσης ότι οι Ολλανδοί πράγματι αγόρασαν το νησί από τους Lenape, δεν βρέθηκε ποτέ καμία πράξη ή άλλη αλληλογραφία σχετικά με την πώληση. Και το ποσό που καταβλήθηκε -και η ίδια η φύση της συναλλαγής- αμφισβητείται εδώ και σχεδόν 400 και πλέον χρόνια.

Ο θρύλος του δέκατου ένατου αιώνα φαίνεται να ευθύνεται για ένα μέρος της σύγχυσης. Στη δεκαετία του 1840, ο ιστορικός Edmund Bailey O’Callaghan άρχισε να αποκαλύπτει έγγραφα από το ολλανδικό παρελθόν της Νέας Υόρκης, γράφοντας την πρώτη επιστημονική ιστορία της πολιτείας και τελικά έγινε πολιτειακός αρχειοφύλακας.

Μεταξύ των ανακαλύψεων του O’Callaghan ήταν και η επιστολή του 1626 από τον Schagen, και ο O’Callaghan έγραψε ότι οι ιθαγενείς Αμερικανοί «έλαβαν για την υπέροχη αυτή έκταση το ασήμαντο ποσό των εξήντα γκιλντέρ ή είκοσι τεσσάρων δολαρίων».

Οι αναγνώστες προσκολλήθηκαν στο ποσό των 24 δολαρίων, μαζί με άλλες ιστορίες του O’Callaghan για την ανταλλαγή χαντρών με πολύτιμα εμπορεύματα σε όλη την περιοχή, και ένας θρύλος γεννήθηκε. Αλλά παραμένει ασαφές αν η ανταλλαγή αφορούσε χρήματα, εμπορεύματα ή και τα δύο. Σύγχρονοι ιστορικοί επισημαίνουν ότι 60 γκίλντερς άξιζαν πολύ περισσότερο από τα σύγχρονα 24 δολάρια εκείνη την εποχή – αντιστοιχούσαν σε περίπου 1.000 σύγχρονα δολάρια. Και αν τα χρήματα άλλαζαν χέρια, πιθανότατα συνοδεύονταν από πολύτιμες γούνες, χάντρες και άλλα εμπορικά αγαθά.

Παρόμοιες συναλλαγές υποστηρίζουν αυτή την ερμηνεία. Το τελικό συμβόλαιο του 1670 για την απόκτηση του Staten Island από τους Ολλανδούς από τους Munsee δείχνει ενδείξεις σκληρής διαπραγμάτευσης. Τελικά, οι Ολλανδοί αντάλλαξαν πάνω από 100.000 χάντρες wampum, μαζί με μεγάλες ποσότητες ρούχων, εργαλείων, όπλων και πυρομαχικών, για τη μελλοντική συνοικία -και υποσχέθηκαν να αναγνωρίζουν την πράξη κάθε χρόνο ως πράξη αμοιβαίας φιλίας.

 Σύμφωνα, πάντως, με τους σύγχρονους ερευνητές, οι ιθαγενείς πρέπει να αγνοούσαν την έννοια της μόνιμης ιδιοκτησίας γης, δεδομένου ότι κινούνταν διαρκώς

Αλλά δεν υπάρχει τέτοια πράξη για το Μανχάταν. Και ανεξάρτητα από το αν άλλαξαν χέρια χρήματα, αγαθά ή και τα δύο στη συναλλαγή, γράφει ο ιστορικός Paul Otto, η ανταλλαγή θεωρήθηκε πιθανότατα ως «σημαντική υπόθεση» από τους Lenape.

Πουλήθηκε πράγματι το Μανχάταν;

Ωστόσο, αυτή η «σημαντική υπόθεση»  δεν ήταν απαραίτητα πώληση: Ο Otto σημειώνει ότι οι Lenape και άλλοι ιθαγενείς Αμερικανοί πιθανότατα δεν γνώριζαν τις ευρωπαϊκές μορφές ιδιοκτησίας και δεν αναγνώριζαν καθόλου τα ατομικά δικαιώματα επί της γης- μάλλον, οι ιθαγενείς κάτοικοι της περιοχής πιθανώς πίστευαν ότι συμφωνούσαν να μοιραστούν τη γη με τους Ολλανδούς ή να τους τη νοικιάσουν.

Ο ιστορικός Jean Soderlund γράφει ότι, αν και οι Lenape είχαν τη φήμη ειρηνικού έθνους, «δεν ήταν ούτε λιπόψυχοι ούτε αδύναμοι»- και ότι οι ενέργειές τους αντανακλούσαν πάντοτε τόσο τη δέσμευσή τους στη δική τους κυριαρχία όσο και την επιθυμία τους να προστατεύσουν τα εμπορικά τους δικαιώματα.

Οι Ολλανδοί, από την άλλη πλευρά, πίστευαν ότι είχαν αγοράσει τη γη και προχώρησαν στον εποικισμό της με τη βοήθεια των αποίκων τους, των σκλαβωμένων Αφρικανών, των εμπόρων διαφόρων εθνών και των ανθρώπων που διέφευγαν από θρησκευτικές διώξεις. Το εμπόριο κάστορα άνθισε σε σημείο που τα δέρματα κάστορα έγιναν αποδεκτό νόμισμα σε όλη τη Νέα Ολλανδία.

Μέχρι το 1664, το Νέο Άμστερνταμ φιλοξενούσε 1.500 ανθρώπους, και σύμφωνα με πληροφορίες, 18 γλώσσες ομιλούνταν σε ολόκληρο τον οικισμό. Η πόλη ήταν γνωστή για το τείχος που την περιβάλλει: Χτισμένο από σκλάβους, τα απομεινάρια του έγιναν τελικά η περίφημη Wall Street της Νέας Υόρκης.

Ένα άλλο ιστορικό εμπόριο

Αλλά το τείχος δεν ήταν αρκετό για να προστατεύσει τους Ολλανδούς από τη δική τους αναγκαστική κατάληψη: Τον Αύγουστο του 1664, Βρετανοί στρατιώτες εισέβαλαν στο Νέο Άμστερνταμ- αφού ο Ολλανδός κυβερνήτης του, Peter Stuyvesant, παρέδωσε την πολυπολιτισμική αποικία ένα μήνα αργότερα, μετονομάστηκε σε Νέα Υόρκη.

Εν τω μεταξύ, οι Ολλανδοί και οι Άγγλοι πάλευαν για την εξουσία αλλού στον κόσμο στο πλαίσιο του Δεύτερου Αγγλο-Ολλανδικού Πολέμου, και το 1667 οι Ολλανδοί εισέβαλαν στην αγγλική αποικία του Σουρινάμ στη Νότια Αμερική. Την ίδια χρονιά, οι αντιμαχόμενες χώρες υπέγραψαν συνθήκη που αντάλλαξε επίσημα τη Νέα Ολλανδία/Νέα Υόρκη με μια ποικιλία αποικιακών εκμεταλλεύσεων, συμπεριλαμβανομένης της αποικίας που σήμερα είναι γνωστή ως Σουρινάμ και του μικροσκοπικού νησιού Pulau Rhun στην Ινδονησία που παράγει μοσχοκάρυδο.

Εν τω μεταξύ, οι άνθρωποι που θεωρούσαν το Μανχάταν πατρογονική τους γη εκδιώχθηκαν. Ακολούθησαν πόλεμοι, συνθήκες και αναγκαστική απομάκρυνση, και μέχρι τη δεκαετία του 1860 οι περισσότεροι από τους Λενάπε είχαν εκδιωχθεί στη σημερινή Οκλαχόμα. Σήμερα, τρεις φυλές Lenape αναγνωρίζονται ομοσπονδιακά από τις ΗΠΑ και άλλοι άνθρωποι Lenape εξακολουθούν να αγωνίζονται για την αναγνώρισή τους.