Πορνό: Η κρυφή ζωή των εθισμένων – «Αγόρια σαν εμένα δεν έχουν καμία ελπίδα σήμερα»
Ο Τόνι είναι γύρω στα 50 και πρόσφατα έκανε έναν πρόχειρο υπολογισμό για το πόσο χρόνο από τη ζωή του έχει περάσει παρακολουθώντας πορνό.
«Το αποτέλεσμα ήταν τρομακτικό», λέει. Ήταν οκτώ χρόνια. «Με το ζόρι μπορώ να το σκεφτώ. Η αίσθηση της αποτυχίας είναι έντονη».
Ο Τόνι είδε την πρώτη του «σκληροπυρηνική» ταινία σε VHS τη δεκαετία του 1980, όταν ήταν 12 ετών. Στα 20 του, συνδέθηκε για πρώτη φορά με το διαδίκτυο, γεγονός που μετέτρεψε τη συνήθειά του σε «πλήρη εθισμό». Τα τελευταία 30 χρόνια, κατάφερε σχεδόν να διατηρήσει μια διπλή ζωή: εργάζεται σε ένα επάγγελμα φροντίδας, είναι φίλος με άνδρες και γυναίκες, είχε σχέσεις. Υπάρχει όμως ένα κομμάτι του εαυτού του που κρατάει εντελώς κρυφό.
«Μέχρι στιγμής, έχω μιλήσει γι’ αυτό μόνο σε τρεις ανθρώπους στη ζωή μου – σε δύο θεραπευτές και τώρα σε εσάς», λέει. «Είναι ένα απόλυτο μυστικό από όλους όσους έχω γνωρίσει ποτέ. Είμαι σχολαστικός στο να καλύπτω τα ίχνη μου, ακόμη και όταν είμαι σε σχέση. Η έλλειψη ενδιαφέροντος για σεξ με τη σύντροφό μου ίσως είναι το μόνο πράγμα που θα την έκανε να αναρωτηθεί».
Προσπάθησε να σταματήσει το πορνό αλλά μάταια
Ο Τόνι έχει προσπαθήσει να σταματήσει να κοιτάζει πορνογραφία πολλές φορές, αλλά ποτέ δεν κατάφερε να μείνει περισσότερο από ένα μήνα χωρίς αυτήν. Έχει προσπαθήσει να μειώσει, έχει απαγορεύσει στον εαυτό του να αυνανίζεται μπλοκάροντας πορνοσελίδες. Αλλά «ο εγκέφαλος του εθισμένου είναι εξαιρετικά πονηρός και επιδέξιος», λέει. Δοκίμασε επίσης θεραπεία, αλλά δυσκολεύτηκε να συνεχίσει να την πληρώνει μακροπρόθεσμα.
Παρόλα αυτά, ο Τόνι είναι ευγνώμων για ένα πράγμα: ήταν νέος πριν από το διαδίκτυο. «Τουλάχιστον είχα μια φυσιολογική νεότητα – πάρτι, συναυλίες, περιπέτειες με φίλους. Είχα φίλες και σεξουαλική ζωή. Αγόρια σαν εμένα δεν έχουν καμία ελπίδα τώρα», λέει στον Guardian.
Κάθε στατιστικό στοιχείο που σχετίζεται με τη χρήση πορνογραφίας στο Ηνωμένο Βασίλειο – και παγκοσμίως – είναι στα ύψη, λόγω της πανταχού παρουσίας των κινητών τηλεφώνων.
Περίπου 13,8 εκατομμύρια άνθρωποι – το ένα τρίτο όλων των ενηλίκων που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο – είδαν πορνό στο διαδίκτυο μόνο τον Μάιο του 2023, σύμφωνα με την Ofcom. Τα δύο τρίτα αυτών ήταν άνδρες. Ενώ οι εταιρείες πορνογραφίας δεν αναφέρουν (ή δεν αναγνωρίζουν) στατιστικά στοιχεία για τους ανήλικους θεατές, τα παιδιά στη Βρετανία, κατά μέσο όρο, παρακολουθούν για πρώτη φορά πορνό στην ηλικία των 12 ετών. Ο επίτροπος για τα παιδιά της Αγγλίας διαπίστωσε σε πρόσφατη μελέτη του ότι μεγάλο μέρος όσων βλέπουν οι νέοι είναι βίαια και ακραία.
Το πορνό βρίσκει τα παιδιά πριν το ψάξουν τα ίδια
Ο Τζακ είναι 20 ετών και είδε για πρώτη φορά πορνογραφία όταν ήταν εννέα ετών. «Ήμουν με μια ομάδα φίλων σε μια σχολική εκδρομή. Ήταν μια γυναίκα που έκανε στοματικό έρωτα, κάτι για το οποίο δεν μου είχαν μιλήσει ποτέ στη σεξουαλική αγωγή».
Όπως πολλά παιδιά και έφηβοι σήμερα, το πορνό βρήκε τον Τζακ πριν το ψάξει ο ίδιος. «Εμφανίστηκε μέσα από πράγματα που μοιράστηκαν φίλοι, στη συνέχεια σε ιστοσελίδες παιχνιδιών flash. Είδα πραγματικά παράξενα πράγματα που προκαλούσαν τόσο διέγερση όσο και περιέργεια. Αυτό σταδιακά μετατράπηκε σε απλή διέγερση και στη συνέχεια ο καταναγκασμός μεγάλωσε μαζί με αυτό».
Σύντομα, η έντονη διέγερση της πορνογραφίας που παρακολουθούσε σήμαινε ότι «έχασε το ενδιαφέρον του για την καθημερινή ζωή». Δεν ήταν τόσο ο χρόνος που περνούσε παρακολουθώντας πορνό, όσο η «υπερ-ένταση» του περιεχομένου. «Μερικές φορές, σε μια ιδιαίτερα εθιστική φάση, περνούσα ώρες παρακολουθώντας το κάθε μέρα», λέει. «Αλλά συνήθως ήταν απλά μια περιστασιακή κραιπάλη και μετά λιγότερη χρήση τον υπόλοιπο χρόνο… Όσον αφορά το πώς με επηρέαζε, όμως; Δεν ήταν μια φυσιολογική ζωή. Το ερέθισμα του πορνό είναι έντονο και οδηγεί σε απευαισθητοποίηση απέναντι στις μικρές καθημερινές απολαύσεις που μας κρατούν λογικούς και ικανοποιημένους».
Όταν ο Τζακ άρχισε να έχει σεξουαλικές εμπειρίες στην πραγματική ζωή, «ήταν πολύ δύσκολο να διατηρήσει τη στύση του. Το πραγματικό σεξ ήταν λιγότερο έντονο από τον αυνανισμό ενός απευαισθητοποιημένου εθισμένου – που αυτό ήμουν». Σε αντίθεση με το διαδίκτυο, «δεν υπήρχε η δυνατότητα να κάνεις κλικ σε πολλά πιθανά βίντεο για κάτι νέο και πιο διεγερτικό».
Τόσο ο Τζακ όσο και ο Τόνι περιγράφουν τους εαυτούς τους ως εθισμένους στο πορνό. Σε αντίθεση με άλλους συμπεριφορικούς εθισμούς, όπως ο τζόγος και τα τυχερά παιχνίδια, ο εθισμός στην πορνογραφία δεν περιλαμβάνεται στη Διεθνή Ταξινόμηση των Ασθενειών (ICD), η οποία καταρτίζεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ). Αντ’ αυτού ορίζεται ως καταναγκαστική σεξουαλική συμπεριφορά.
«Ο εθισμός αυτός προκαλεί σημαντικό πόνο»
Η Paula Hall είναι ψυχοθεραπεύτρια που ειδικεύεται στην εργασία με άτομα που παλεύουν με τη χρήση πορνογραφίας και έχει δημιουργήσει μια ιδιωτική κλινική αφιερωμένη σε αυτό στο Λονδίνο. Είναι θεραπεύτρια εθισμού εδώ και 30 χρόνια – και ξεκίνησε την καριέρα της δουλεύοντας με άτομα που αντιμετώπιζαν προβλήματα κατάχρησης ουσιών. Πιστεύει ότι είναι σαφές ότι η πορνογραφία προκαλεί εθισμό. «Η χρήση πορνό ενέχει τον κίνδυνο κλιμάκωσης και αυτό είναι που τη χαρακτηρίζει για μένα ως εθιστική συμπεριφορά», λέει. «Είναι μια κατάσταση που προκαλεί σημαντικό πόνο και χρειαζόμαστε απεγνωσμένα να αναπτύξουμε πόρους για την πρόληψη και τη θεραπεία».
Ο Peter Waddington είναι σύμβουλος της Relate, μιας φιλανθρωπικής οργάνωσης που προσφέρει υποστήριξη στις σχέσεις, ο οποίος βλέπει όλο και περισσότερους ανθρώπους με ανησυχίες σχετικά με τη χρήση πορνογραφίας. «Μερικοί άνθρωποι μπορεί να αυνανίζονται 10 φορές την ημέρα, έως και τρεις ή τέσσερις ώρες τη φορά. Πονάνε σωματικά και τους λείπει ο ύπνος. Βλέπω ανθρώπους που φαίνονται να μην είναι καλά. Οι ομοιότητες με την [κατάχρηση] αλκοόλ είναι πολύ έντονες … Θεωρείται επίσης πιο ντροπιαστικό από τον τζόγο ή το αλκοόλ», λέει.
«Είναι χρήσιμο ότι αναγνωρίζεται πλέον ως καταναγκασμός από τον ΠΟΥ, αλλά θα θέλαμε να το δούμε να κατατάσσεται ως εθισμός. Εάν υποστηριζόταν από το NHS, οι άνθρωποι θα μπορούσαν να ζητήσουν βοήθεια από τον γενικό τους ιατρό». Ως έχει, ο Waddington πιστεύει ότι η ντροπή μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο στην πρόσβαση σε βοήθεια.
Σκέφτονται ακόμη και την αυτοκτονία
«Υπήρξε ανησυχία ότι μιλώντας για την πορνογραφία και τον εθισμό στο σεξ παθολογικοποιούμε την ανθρώπινη σεξουαλικότητα», λέει η Hall. Αλλά, επιμένει, το να το ονομάζουμε εθισμό δεν αυξάνει αυτό το αίσθημα ντροπής. «Γνωρίζουμε ότι το αλκοόλ συνδέεται με βίαιη συμπεριφορά, με σχέσεις εξαναγκασμού, με καρδιακές παθήσεις, αλλά οι άνθρωποι εξακολουθούν να απολαμβάνουν το αλκοόλ. Μπορούμε λοιπόν να αναγνωρίσουμε αυτούς τους πιθανούς κινδύνους χωρίς να παθολογικοποιούμε την ψυχαγωγική χρήση πορνό».
Η Hall ολοκληρώνει τις εργασίες μιας κορυφαίας μελέτης σχετικά με τις συνήθειες της βρετανικής πορνογραφίας σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Leeds Trinity.
Στόχος είναι να βοηθήσει στην ανάπτυξη ενός διαδικτυακού προγράμματος αυτοβοήθειας. Από τα 193 άτομα που ερωτήθηκαν και αισθάνθηκαν ότι δεν μπορούσαν να ελέγξουν τη χρήση πορνό, πάνω από το 93% ανέφεραν ότι πάλευαν με την κατάθλιψη. «Πολύ ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι πάνω από το 40% δηλώνουν ότι, κατά καιρούς, αισθάνονται ότι θέλουν να βάλουν τέλος στη ζωή τους», λέει η Hall. «Με τον ίδιο τρόπο που η βιομηχανία τυχερών παιχνιδιών έχει λάβει εντολή να παρέχει προειδοποιήσεις και να βοηθά τους προβληματικούς χρήστες, η βιομηχανία πορνό πρέπει να κάνει το ίδιο».
Ο Τόνι λέει: «Επιδίδομαι σε μια ψυχαναγκαστική συμπεριφορά την οποία νιώθω εντελώς ανίκανος να σταματήσω, παρά τις σοβαρές αρνητικές συνέπειες. Νιώθω σαν εθισμένος, απομονώνομαι συναισθηματικά σαν εθισμένος και υποφέρω τις συνέπειες σαν εθισμένος. Αυτοί οι ιστότοποι είναι ειδικά σχεδιασμένοι για να στοχεύουν τους εθισμένους και να τους κρατούν να κάνουν κλικ».
Η πορνογραφία είναι συχνά παράγοντας για τη διάλυση της σχέσης
Οι αλγόριθμοι που σερβίρουν νέο περιεχόμενο για τους χρήστες «είναι απίστευτα ισχυροί», λέει. «Ανακαλύπτουν ενδιαφέροντα και διαστροφές που δεν ήξερες ότι είχες … Δεν θα πίστευες τον αριθμό των κλικ του ποντικιού που κάνεις σε μια συνεδρία μερικές φορές. Δεν αρκεί να παρακολουθείς τα ίδια λίγα βίντεο ξανά και ξανά. Είναι πάντα περισσότερο, περισσότερο, περισσότερο, περισσότερο, νέο, νέο, νέο, νέο».
Ο Τόνι πιστεύει ότι αυτό τον έχει καταστήσει αδύνατο να δεσμευτεί σε μια σχέση. «Το πορνό ξεγέλασε τον εγκέφαλό μου και με έκανε να πιστέψω ότι θα μπορούσα να έχω ατελείωτη προσφορά σεξουαλικών συντρόφων. Πώς μπορεί ένας σύντροφος να το ανταγωνιστεί αυτό; Η εκδοχή του εαυτού μου που δεν είναι εθισμένος στο πορνό μπορεί να ήταν ένας καλός σύζυγος και αφοσιωμένος πατέρας, αλλά βαριόμουν σεξουαλικά και πάντα έκρυβα τον εθισμό μου – δεν ήμουν ποτέ αυθεντικός».
Η πορνογραφία είναι συχνά παράγοντας για τη διάλυση της σχέσης, λέει ο Waddington. «Για πολλούς από τους τύπους που βλέπω, οι σύντροφοί τους, τους έφεραν σε επαφή επειδή ανακάλυψαν την κρυφή παρακολούθηση πορνό. Ή έχουν εθιστεί τόσο πολύ που άρχισαν να το βλέπουν στη δουλειά. Πρέπει λοιπόν να αλλάξουν επειγόντως – ο κόσμος τους καταρρέει». Κανένας από τους ιστότοπους πορνογραφίας στους οποίους απευθύνθηκα για αυτό το κομμάτι δεν θέλησε να σχολιάσει.
Η ζημιά που κάνει στα παιδιά
Ο Gunter De Win είναι ουρολόγος που ειδικεύεται στην εφηβική και παιδιατρική ουρολογία και, κάθε μήνα, ταξιδεύει από τη βάση του, το Βέλγιο, στο Λονδίνο, όπου είναι σύμβουλος στο νοσοκομείο University College.
«Πριν από τρία χρόνια άρχισα να βλέπω όλο και περισσότερα νεαρά παιδιά να έρχονται με στυτική δυσλειτουργία που σχετίζεται με θέματα πορνό», λέει. «Χρειάζονται την πορνογραφία για να φτάσουν στην κορύφωση με έναν σύντροφο ή για να διατηρήσουν τη στύση κατά τη διάρκεια του αυνανισμού. Και μπορεί να χρειαστεί να παρακολουθήσουν πολλά βίντεο πριν βρουν ένα που να τους ανάβει. Ως επιστήμονας, ήθελα να το διαλευκάνω αυτό».
Τώρα είναι μέλος μιας ερευνητικής ομάδας που προσπαθεί να μελετήσει την επίδραση της πορνογραφίας στη σεξουαλική ζωή των νεαρών ανδρών. Όμως, όπως αναφέρει η πιο πρόσφατη έκθεσή του, είναι δύσκολο να εκτιμηθεί ο αντίκτυπος που έχει η κατανάλωση πορνό στους νεαρούς άνδρες με στυτική δυσλειτουργία, καθώς «είναι λίγο πολύ αδύνατο να βρεθεί μια ομάδα ελέγχου που δεν χρησιμοποιεί πορνογραφία από νεαρή ηλικία και ταυτόχρονα δεν είναι ηθικά αντίθετη στην κατανάλωσή της».
Τα έφηβα αγόρια που έχουν «άγχος απόδοσης είναι απολύτως φυσιολογικό», λέει. Ωστόσο, ο De Win έχει δει νεαρούς άνδρες να ανησυχούν ότι χάνουν τη στύση τους κατά τη διάρκεια των προκαταρκτικών – κάτι που και πάλι «είναι απολύτως φυσιολογικό”». Αλλά βλέποντας πορνό τόσο νέοι, «δεν καταλαβαίνουν τα βασικά».
Ο De Win πιστεύει ότι χρειάζονται περισσότερες έρευνες σχετικά με τις επιπτώσεις της ευρέως διαθέσιμης πορνογραφίας στην ψηφιακή εποχή. «Πάρα πολλές από τις έρευνες για το πορνό είναι προκατειλημμένες είτε υπέρ είτε κατά», λέει.
Υπάρχει λύση;
Η λύση του είναι η τεράστια βελτίωση της σεξουαλικής παιδείας -στη σεξουαλική αγωγή στα σχολεία και στην ιατρική κοινότητα- που δεν καταδικάζει όλη την πορνογραφία και τον αυνανισμό ως κακό. «Η εισαγωγή της ντροπής και της ενοχής έχει συνέπειες», λέει. Για παράδειγμα, «αν κάποιος έχει θρησκευτικό υπόβαθρο και βλέπει το πορνό ως ταμπού, τότε ίσως αυτό να δημιουργεί ντροπή». Η ντροπή, με τη σειρά της, σημαίνει ότι δεν γίνονται ειλικρινείς συζητήσεις γύρω από την πορνογραφία.
«Αυτό που νομίζω ότι θα μπορούσε να με είχε απομακρύνει από την ψυχαναγκαστική συμπεριφορά γύρω από το πορνό μπορεί να ήταν οι ειλικρινείς συζητήσεις με τους γονείς μου», λέει ο Tony. «Η μητέρα μου ήταν εξαιρετικά ευγενική και στοργική, αλλά με αδυναμία να επικοινωνήσει συναισθήματα. Ίσως λοιπόν ένα μέρος της τάσης μου για συναισθηματική απομόνωση να οφείλεται απλώς στο ότι είμαι γιος της μητέρας μου; Μου είναι δύσκολο να είμαι σίγουρος για το τι είμαι πραγματικά εγώ και τι είμαι εγώ που έχω αλλοιωθεί από τη χρήση πορνό».
Προς το παρόν, η φύση παρεμβαίνει για να βοηθήσει. «Είμαι στα 50 μου και τα επίπεδα τεστοστερόνης μου πέφτουν σημαντικά, οπότε αυτό ήταν μια ευλογία και κοιτάζω λιγότερο πορνό. Σκέφτομαι τώρα να ζητήσω ξανά βοήθεια», λέει. «Αλλά αισθάνομαι σαν να στέκομαι στους πρόποδες του Έβερεστ και να κοιτάζω την κορυφή».