Μέση Ανατολή: Εξω το χθες, μέσα το σήμερα και από πάνω ο θάνατος
Αν κάποιος θέλει να κατανοήσει το Βόρειο Μέτωπο του Πολέμου στη Γάζα, επιβάλλεται να κάνει το ταξίδι στη Μάζνταλ Σαμς, μια μικρή πόλη στα Υψίπεδα του Γκολάν της οποίας δεσπόζει ένας τεράστιος λόφος, φυσικό μετά το 1967 σύνορο του κράτους του Ισραήλ. Εστω και εάν πολιτικώς είναι αναγνωρισμένο ως τέτοιο μόνο από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Κατασκοπεία και… Νέτφλιξ. Για να φτάσει κάποιος στη Μάζνταλ Σαμς, η οποία μέχρι τον Πόλεμο των Εξι Ημερών αποτελούσε έδαφος της Συρίας και κατοικείται ως επί το πλείστον από Αραβες Δρούζους, χρειάζεται ένα τρίωρο ταξίδι από το Τελ Αβίβ ή την Ιερουσαλήμ. Περνάει δε μέσα από ερείπια συριακών στρατιωτικών εγκαταστάσεων τα οποία πλέον αποτελούν τουριστική ατραξιόν όχι μόνο για τουρίστες με ιδιαίτερα γούστα, όπως π.χ. ο συντάκτης του κειμένου, αλλά και πιο mainstream τουρίστες ειδικά μετά τον «Κατάσκοπο» του Netflix με τον Σάσα Μπάρον Κοέν που αποτύπωσε τη ζωή του Ελι Κοέν, του ισραηλινού κατασκόπου χάρη στις πληροφορίες του οποίου αυτό το πολύτιμο κομμάτι γης, μια σφήνα κυριολεκτικά ανάμεσα στον Λίβανο και τη Συρία, πέρασε στον έλεγχο του Ισραήλ. Οποιος το ελέγχει, ελέγχει τη Θάλασσα της Γαλιλαίας και την και την εύπορη κοιλάδα που απλώνεται γύρω της.
ΚΑΝΕΙΣ ΔΕΝ ΦΩΝΑΖΕΙ ΠΙΑ. Για να μπει δε κανείς στη Μάζνταλ Σαμς περνάει δίπλα από τον φράκτη ο οποίος χωρίζει το Ισραήλ από τη Συρία. Τα τελευταία σπίτια του είναι πάνω στη γραμμή κατάπαυσης του πυρός. Από τη Μάζνταλ Σαμς πενήντα κάτι χιλιόμετρα απέχει μόλις η ίδια η Δαμασκός. Το ίδιο και ο Λίβανος. Σ’ αυτή την πόλη έρχεται κανείς για δύο λόγους: πρώτον, καθ’ οδόν για τα χιονοδρομικά κέντρα του όρους Ερμών λίγο πιο κάτω ή για να καταγράψει την εικόνα όπου κάτοικοι βγαίνουν σε έναν παρακείμενο λόφο για να «μιλήσουν», να φωνάξουν για την ακρίβεια στους συγγενείς τους απέναντι, τους οποίους έχουν να δουν από το 1967. Εβγαιναν, για την ακρίβεια. Γιατί, όταν ρώτησα έναν από τους κατοίκους πού είναι το σημείο, μου απάντησε χαμογελώντας με συγκατάβαση: «Τώρα πια οι περισσότεροι μιλάμε με το WhatsApp».
ΤΟ ΜΑΚΕΛΕΙΟ. Η Μάζνταλ Σαμς «αναβαθμίστηκε» ειδησεογραφικά με τραγικό τρόπο την περασμένη εβδομάδα όταν πύραυλος της Χεζμπολάχ από τον Λίβανο έπεσε σε γήπεδο της πόλης στο οποίο έπαιζαν παιδιά. Τα παιδιά άκουσαν τις σειρήνες και έτρεξαν στο καταφύγιο του γηπέδου, όμως δεν πρόλαβαν αφού ο πύραυλος έπεσε ακριβώς μπροστά από αυτό. Και όπως συμβαίνει πια στην εποχή μας, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γέμισαν αμέσως με φρικιαστικές εικόνες από τα διαμελισμένα κορμιά τους τις οποίες αντάλλασσαν όσοι προσέτρεξαν. Δώδεκα παιδιά σκοτώθηκαν ακαριαία από τα πενήντα κιλά εκρηκτικής ύλης που έφερε ο ιρανικής κατασκευής πύραυλος. Η κοινότητα όπως και όλη η χώρα, ειδικά το βόρειο τμήμα, το τελευταίο διάστημα ζούσε υπό τον φόβο των πυραύλων, όμως εδώ δεν έπεφταν και τόσο συχνά. Στόχος ήταν οι εβραϊκές πόλεις και τα χωριά πιο δυτικά στη μεθόριο με τον Λίβανο. Αυτή τη φορά η Χεζμπολάχ εικάζεται ότι προσπαθούσε να πλήξει παρακείμενο στόχο αλλά η αστοχία της προκάλεσε το μακελειό και απειλεί τώρα να τινάξει στον αέρα τη Μέση Ανατολή.
ΟΛΑ ΠΑΙΔΙΑ ΕΙΝΑΙ. Στην ίδια τη Μάζνταλ Σαμς ο κόσμος θρηνεί και η θλίψη του εναλλάσσεται με οργή. Σε ολόκληρη την πόλη η πολύχρωμη σημαία των Δρούζων ανεμίζει πλάι σε εκείνην του Ισραήλ και σε μαύρες σημαίες που υψώθηκαν παντού. Ο κόσμος προσπαθεί να συνειδητοποιήσει ακόμη τι συνέβη, διπλά βαρύ αφού το χτύπημα προήλθε από άλλους Αραβες. Οσο όμως οι μέρες περνούν αυτό που δείχνει να κυριαρχεί είναι η επιθυμία των κατοίκων να υπάρξει ειρήνη. Ο Χασάν, ένας από τους κατοίκους που ανέλαβαν να μιλούν στα ξένα Μέσα – και υπάρχει εξήγηση για αυτό –, καθηλωμένος στο αναπηρικό του καροτσάκι ύστερα από ατύχημα, μου εξηγεί πως ο κόσμος κουράστηκε 57 χρόνια μετά τον Πόλεμο να ζει σε συνεχείς εντάσεις. Για εμάς, λέει, ειδικά έπειτα από αυτό που έγινε η ειρήνη είναι μονόδρομος. Δεν μας νοιάζει εάν είναι παιδιά Δρούζων, Εβραίων ή άλλων. Τα παιδιά είναι παιδιά και αυτό δεν αλλάζει. Και συμπληρώνει πως οι ενήλικοι τους χρωστούν ένα μέλλον ασφαλές.
ΦΟΒΟΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΙΚΟΥΣ ΤΟΥΣ. Υπάρχουν κι άλλοι που θέλουν να μιλήσουν σε δημοσιογράφους. Ολοι έχουν κάτι να πουν, συνήθως είναι πιο οργισμένοι από τον Χασάν, κάποιοι ειδικά νεότεροι μιλούν για εκδίκηση, χωρίς βέβαια να φαντάζονται ότι αυτή θα ερχόταν μερικές ώρες μετά με την εξουδετέρωση του Φουάντ Σουκρ, του δεύτερου τη τάξει στη Χεζμπολάχ από ισραηλινό χτύπημα. Κανείς όμως δεν θέλει να μιλήσει επώνυμα, κανείς τους δεν θέλει να φωτογραφιστεί. Το πρόβλημα δεν το έχουν εκείνοι αλλά θα το έχουν, μας εξηγούν, οι συγγενείς τους στην άλλη πλευρά του λόφου στη Συρία, με το καθεστώς Ασαντ.
ΕΤΣΙ ΕΙΝΑΙ ΓΙΑΤΙ ΕΤΣΙ ΘΕΛΟΥΝ. Ανήμερα το ταξίδι μου στα Υψίπεδα του Γκολάν, διάβασα επιστρέφοντας σε λιβανικά ΜΜΕ ότι η Συρία έκανε ειδική τελετή για το χτύπημα στην άλλη πλευρά του λόφου. Αυτό που έκανε το καθεστώς Ασαντ ήταν ότι υποχρέωσε τους συγγενείς των κατοίκων της Μάζνταλ Σαμς να μετατρέψουν την τελετή για τα θύματα σε ένα γελοίο θέαμα ανακηρύσσοντας τα παιδιά μάρτυρες και υποστηρίζοντας ότι το Ισραήλ ήταν αυτό που έριξε τον πύραυλο! Κανείς εδώ δεν θέλει να παίξει με τον Ασαντ.
ΚΑΡΔΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΒΑΤΗΡΙΑ. Ρωτώ έναν από τους κατοίκους, νεαρό στην ηλικία, για τη σχέση τους με το Ισραήλ. Διστάζει να απαντήσει όχι γιατί δεν θέλει αλλά γιατί δεν ξέρει τι να πει. Του ζητώ να μου πει τι διαβατήριο έχει ο ίδιος. Καταλαβαίνει και χαμογελά. Συριακή υπηκοότητα, μου λέει. Οπως και οι περισσότεροι εδώ. Τον ρωτώ εάν αυτή η τάση αλλάζει σιγά σιγά για να πάρω την απάντηση ότι παλαιότερα άλλαζε πολύ αργά. Αλλά πως τώρα, μετά το χτύπημα, είναι βέβαιος ότι θα αλλάξει. Ρωτώ τι ισχύει για εκείνον. Δεν ξέρω ακόμα, απαντά.
ΣΕ ΤΙ ΔΙΑΦΕΡΟΥΝ; Εδώ πρέπει κανείς να ανατρέξει στην πολύ ενδιαφέρουσα ιδιαιτερότητα αυτών των Δρούζων συγκριτικά με τους υπόλοιπους στο Ισραήλ, οι οποίοι κατοικούν κυρίως στην περιοχή γύρω από τη λίμνη της Γαλιλαίας. Μετά την ανακήρυξη του Ισραήλ, εκείνοι οι Δρούζοι πολέμησαν δίπλα στους Εβραίους, είναι ισραηλινοί υπήκοοι και τα παιδιά τους από τη δεκαετία του ’50 με δική τους απόφαση στρατεύονται υποχρεωτικά. Μόνο οι άντρες, όμως, όχι οι γυναίκες, για λόγους πολιτισμικούς. Η σχέση τους με το Ισραήλ είναι ισχυρότατη, οι εβραίοι κάτοικοι της χώρας τούς μεταχειρίζονται με μεγάλο σεβασμό και ευγνωμοσύνη, εξού και η αντίδραση στο μακελειό της Μάζνταλ Σαμς.
Η ΡΗΞΗ ΜΕ ΤΗ ΔΑΜΑΣΚΟ. Αν κάτι δεν κολλάει εδώ είναι το εξής: οι Δρούζοι των Υψιπέδων του Γκολάν είναι σύροι Δρούζοι. Ουσιαστική διαφορά δεν υπάρχει, όμως πολιτικά δεν ταυτίστηκαν ποτέ με το Ισραήλ και δεν υπήρχε λόγος ενώ μέχρι τον εμφύλιο στη Συρία πολλοί δήλωναν ανοιχτά ότι στήριζαν τη Δαμασκό, δοκιμάζοντας τις σχέσεις τους με τα αδέλφια τους στο Ισραήλ. Οπως και οι Δρούζοι του Λιβάνου ταυτίζονταν με τον υπόλοιπο αραβικό κόσμο. Από τον Πόλεμο στη Συρία όμως και μετά οι σχέσεις τους με το καθεστώς έχουν αλλάξει και η εμπιστοσύνη των Δρούζων στον Ασαντ και στη Συρία έχει κλονιστεί. Τον Οκτώβριο υπήρξαν στην πόλη Σουέιντα της Συρίας, την άτυπη «πρωτεύουσα» των Δρούζων, διαδηλώσεις κατά του Ασαντ. Αυτό που οι Δρούζοι των Υψιπέδων του Γκολάν θεωρούσαν ταμπού, το να πάρουν δηλαδή διαβατήριο του Ισραήλ, έχει αρχίσει να κερδίζει έδαφος. Το δε Ισραήλ εδώ και χρόνια φροντίζει πολύ αυτές τις περιοχές οι οποίες έχουν αναπτυχθεί και λόγω του παρακείμενου χιονοδρομικού κέντρου. Το γήπεδο όπου έγινε η σφαγή και το κλειστό γήπεδο δίπλα είναι, όπως όλες οι υποδομές εδώ, καινούργια και σε εξαιρετική κατάσταση, όπως και στο υπόλοιπο Ισραήλ.
«ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ», ΣΧΕΔΟΝ… Για αυτό και το «αυτά τα παιδιά είναι και δικά μας παιδιά» που είπε ο Νετανιάχου όταν πήγε στη Μάζνταλ Σαμς την επομένη του χτυπήματος ήταν μισή αλήθεια. Πολλοί εδώ δεν έχουν ισραηλινή υπηκοότητα. Ομως το Ισραήλ τους φροντίζει έτσι που με τη βοήθεια αλλά και το παράδειγμα των άλλων Δρούζων να τους εντάξει στην κοινωνία, καταφέρνοντας να κλείσει οριστικά το ζήτημα των συριακών διεκδικήσεων της περιοχής αυτής, την οποία το Ισραήλ δεν προτίθεται να δώσει αφού αν το κάνει θα θέσει την ασφάλεια ολόκληρης της χώρας στον ίδιο κίνδυνο που επικρατούσε πριν από το 1967 με συνεχείς επιθέσεις από εδώ στη Γαλιλαία.
ΝΑ ΦΥΓΟΥΜΕ; ΕΜΕΙΣ; Μιλώντας για ασφάλεια με έναν κάτοικο ο οποίος με είδε να φωτογραφίζω το πρόχειρο μνημείο που στήθηκε με ποδοσφαιρικές φανέλες με τα ονόματα των παιδιών σε κυκλικό κόμβο κοντά στο σημείο της επίθεσης, ρώτησα εάν μετά την επίθεση οι κάτοικοι νιώθουν ότι δεν είναι πια ασφαλείς αλλά και γιατί δεν φεύγουν για ασφαλέστερα σημεία όπως πολλοί άλλοι Αραβες και Εβραίοι του Βορρά που πήγαν στην ενδοχώρα με έξοδα του κράτους. Με κοίταξε κάπως ενοχλημένος από την ερώτηση. «Εμείς δεν φύγαμε τότε με τον πόλεμο και θα φύγουμε τώρα;», ήταν η απάντησή του. Και σαν να εξοφλούσε κάποιο χρέος άρχισε να μου εξηγεί την περήφανη ιστορία των Δρούζων της περιοχής στη γη τους, τη διαφορά της θρησκείας τους από το «κανονικό» Ισλάμ, γιατί είναι «οι άνθρωποι του Θεού» με βάση την πίστη τους και πολλά άλλα.
Σ’ αυτό το κομμάτι του πλανήτη όλοι οι άνθρωποι πιστεύουν στον ίδιο Θεό αλλά και ότι είναι ο εκλεκτός του λαός ή έστω η σωστή θρησκεία. Τον τελευταίο όμως αιώνα, ο Θεός, όποιου και να είναι, σπανίως εμφανίζεται. Ή όπως τις προάλλες, όταν το κάνει, για όσους τον πιστεύουν έχει έναν σκληρό τρόπο για να δείχνει τις «προτιμήσεις» του.