Είναι τόσο κακή η πολυκρίση;
Η πορεία της παγκόσμιας οικονομίας και η πρόσφατη ευφορία του χρηματιστηρίου φαίνεται να έρχονται σε αντίθεση με τον κατακερματισμένο από την κρίση κόσμο μας. Οι συγκρούσεις στη Γάζα και την Ουκρανία έχουν δημιουργήσει βαθιά ρήγματα τόσο διεθνώς όσο και εντός των πλούσιων, βιομηχανικών χωρών. Ανίκανες να συμφωνήσουν για το τι είναι προς τα δικά τους εθνικά συμφέροντα, οι δημοκρατίες αγωνίζονται να διαμορφώσουν συνεκτικές εξωτερικές πολιτικές. Με λίγα λόγια, οι κρίσεις εμφανίζονται παντού, εκτός από τα δεδομένα της οικονομίας.
Τι μας λέει αυτή η αναντιστοιχία; Οι υποκείμενες πηγές οικονομικής ανάπτυξης μας κάνουν πιο ασφαλείς ή θα πρέπει να ανησυχούμε περισσότερο για το τι πρόκειται να έρθει; Η υπόθεση της απαισιοδοξίας φαίνεται να είναι ισχυρή. Μετά το αρνητικό σοκ προσφοράς που προκλήθηκε από τον Covid-19 και, στη συνέχεια, από τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι άνθρωποι έχασαν την ελπίδα ότι μόνο τα οικονομικά θα μπορούσαν να λύσουν τα προβλήματά τους. Καθώς οι πόλεμοι πολλαπλασιάζονται και οι εντάσεις αυξάνονται, ο κίνδυνος νέων αρνητικών σοκ στην προσφορά έχει αυξηθεί. Κανείς δεν τρέφει πλέον αυταπάτες ότι η οικονομία είναι απρόσβλητη από την πολιτική.
Εν τω μεταξύ, η παγκόσμια οικονομική διακυβέρνηση επιδεινώνεται επίσης. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου είναι ετοιμοθάνατος και τα ιδρύματα του Μπρέτον Γουντς (η Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο), που γιορτάζουν επί του παρόντος τα 80α γενέθλιά τους, δείχνουν την ηλικία τους. Ακόμη και η εναλλακτική εκδοχή της παγκοσμιοποίησης της Κίνας, η πρωτοβουλία Ζώνη και δρόμος, παραπαίει κάτω από το βάρος του χρέους. Αυτές και άλλες εξελίξεις εξηγούν τη δημοτικότητα του όρου «πολυκρίση».
Το παράξενο της τρέχουσας στιγμής είναι ότι μπροστά σε τόση καταστροφή και κατήφεια, οι λύσεις φαίνονται να επηρεάζουν περισσότερο από ό,τι σε οποιαδήποτε στιγμή του παρελθόντος. Ο ρυθμός της τεχνικής καινοτομίας – συχνά ως απάντηση σε κρίσεις – επιταχύνεται και υπάρχει δικαιολογημένη αισιοδοξία σχετικά με την ικανότητα της τεχνητής νοημοσύνης να προσφέρει σημαντικές βελτιώσεις στην ιατρική και στην εκπαίδευση, ή ως παραγωγή εναλλακτικών λύσεων αντί της ενέργειας από άνθρακα ή της ευρείας χρήσης φυτοφαρμάκων.
Ισως θα έπρεπε να είμαστε αισιόδοξοι, λοιπόν, εστιάζοντας περισσότερο στο «πολύ» παρά στο «κρίση». Ο κόσμος μπορεί να είναι πιο ασφαλής απ’ όσο νομίζουμε. Αν και αντιμετωπίζουμε πολλά και αρνητικά σοκ προσφοράς, αυτά θα δημιουργήσουν νέες καινοτομίες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε περισσότερη, όχι λιγότερη, ευημερία και ασφάλεια.