Οταν η Τέχνη φέρνει φουρτούνες στο Αιγαίο
Η Τέχνη συχνά σκοντάφτει στην Πολιτική. Αν δεν είναι μέρος της. Και πυροδοτεί εντάσεις. Τα εθνικά θέματα είναι ένα τέτοιο πεδίο. Και αποκαλύπτουν ή προκαλούν προκλήσεις. Προφανώς μιλάμε για τα ακανθώδη ελληνοτουρκικά.
Κι εδώ η πρώτη παράμετρος της ιστορίας μας είναι η σταθερή αναθεωρητική και προκλητική γραμμή της Αγκυρας που απλώς βρίσκει αφορμές για να διατυπωθεί. Τελευταίο παράδειγμα, το δημοφιλές σίριαλ «Famagusta» του Mega Channel (στον καμβά του σεναρίου είναι το έγκαυμα από τη διχοτόμηση της Κύπρου και το έγκλημα της Τουρκίας).
Η προβολή της σειράς από το Netflix δεν έφερε απλώς αντιδράσεις από την Αγκυρα. Αλλά έφτασε ο διάλογος εκεί να πιέζει ώστε το τουρκικό ΕΣΡ να παρέμβει στην πλατφόρμα της γείτονος χώρας και να μην προβληθεί! «Αυτοί φτιάχνουν σειρές, ταινίες και κάνουν προπαγάνδα μέσω αυτών, εμείς δεν το χρειαζόμαστε», είπε ο βουλευτής και πρόεδρος επιτροπής ψηφιακών μέσων της Εθνοσυνέλευσης της Tουρκίας, Hüseyin Yayman, για το «Famagusta».
Πιο επίσημα είχε προηγηθεί το τουρκικό ΥΠΕΞ που ρηματικά διακοίνωσε πως «η σειρά με τίτλο “Famagusta”, η οποία θα μεταδοθεί σε ψηφιακή πλατφόρμα, εξυπηρετεί τη μαύρη προπαγάνδα της ελληνοκυπριακής διοίκησης της Νότιας Κύπρου διαστρεβλώνοντας τα ιστορικά γεγονότα». Η δική μας πλευρά και ορθώς αντέδρασε διπλωματικά αλλά το όλο επεισόδιο φανέρωσε από τη μία τη σταθερή γραμμή της γείτονος αλλά και τα λεπτά όρια Τέχνης και Πολιτικής.
Ο Κεμάλ και η Βανδή
Είναι η πρώτη φορά; Οχι. Μεταπολιτευτικά τουλάχιστον δεν ήταν λίγες οι φορές που υπήρξαν αντιδράσεις, πόλεμοι ανακοινώσεων, δηλώσεις και οχλήσεις με άξονα τα εθνικά θέματα και τον τρόπο που προσλαμβάνει τη σχέση με τη χώρα μας η Αγκυρα. Είναι πολλή νωπή ακόμη η τουρκική αντίδραση σε ακύρωση της συναυλίας της Δέσποινας Βανδή στο Τσεσμέ όταν οι διοργανωτές αρνήθηκαν να κατεβάσουν την αφίσα του Κεμάλ Ατατούρκ από τη σκηνή.
Εδώ, το θερμό επεισόδιο προκλήθηκε επειδή… δεν έγινε η συναυλία, όχι επειδή θα γινόταν. «Δεν μπορούν να αντέξουν τον Ατατούρκ και την τουρκική σημαία» έγραφε μέρος του τουρκικού Τύπου ενώ οι επιθέσεις στη Βανδή – και στον σύντροφό της σκηνοθέτη Βασίλη Μπισμπίκη – μετατοπίστηκαν και στα κοινωνικά δίκτυα από τους τούρκους χρήστες.
Η Δέσποινα Βανδή, στο Instagram, ανέφερε για το συμβάν και την ακύρωση ότι την ευθύνη φέρει εξ ολοκλήρου το TEV (Τουρκικό Ιδρυμα Παιδείας) αφού «μονομερώς αποφάσισε να αλλάξει τον χαρακτήρα της εκδήλωσης ως συναυλία και του έδωσε πολιτικό χαρακτήρα ενώ δεν είχαμε συμφωνήσει σε κάτι τέτοιο. Ως εκ τούτου η συμμετοχή μου στη συναυλία δεν ήταν δυνατή».
Στον ίδιο καμβά αλλά με αντιδράσεις που είχαν ως φορείς και εκφραστές όχι μόνον σε Τουρκία αλλά και σε Ελλάδα και Κύπρο ήταν η περίφημη συναυλία του Σάκη Ρουβά (με την Ελλη Κοκκίνου) και τον Τούρκο Μπουράκ Κουτ στην πράσινη γραμμή της Κύπρου.
Ενώ το event συμφιλίωσης των λαών – έμπνευσης Ηλία Ψινάκη – είχε την αιγίδα και του ΟΗΕ και της τότε κυπριακής κυβέρνησης, τα επεισόδια ήταν πολλά και τεταμένα στη Λευκωσία και λόγω του σημείου που είχε επιλεχθεί αλλά και επειδή η συναυλία θα διοργανωνόταν στις 19 Μαΐου, ημέρα της Γενοκτονίας των Ποντίων από τους Τούρκους.
Η αποδοκιμασία του Sakis έφτασε σε τέτοιο σημείο εν Ελλάδι που με τον Ηλία Ψινάκη έφυγαν για ΗΠΑ για ένα διάστημα μετά τη συναυλία – στην οποία πάντως υπήρξαν και στιγμές συγκίνησης με πολίτες των δύο λαών που ξανασυναντήθηκαν πρώτη φορά μετά την τουρκική εισβολή.
…αλλά και γέφυρες
Η Τέχνη όμως και γεφυρώνει. Και χτυπητό ιστορικό παράδειγμα είναι οι πρωτοβουλίες που είχε πάρει ο Μίκης Θεοδωράκης για συγκρότηση Επιτροπής Φιλίας μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας (1986) με συναυλίες και συμπράξεις. «Εκτός από το Αιγαίο, μας ενώνουν πάρα πολλά», έλεγε ο Μίκης και είχε συνεργούς σε αυτό και διανοούμενους στην Τουρκία όπως ο Γιασάρ Κεμάλ ή ο συνθέτης και συγγραφέας Ζουλφού Λιβανελί.
Πάλι πρόσφατα τούρκοι και έλληνες εικαστικοί εξέθεσαν από κοινού έργα τους στη Μαρώνεια της Θράκης υπερβαίνοντας αντιθέσεις και διαφορές. Συχνά πάντως και «απ’ τα κάτω» έλληνες και τούρκοι καλλιτέχνες βρίσκουν κοινούς τόπους ενώ η δυσκολία είναι μεγαλύτερη για τους γείτονες λόγω της ρητορικής της επίσημης τουρκικής κυβέρνησης και των αφορμών που αναζητά για να επικαιροποιεί τη στρατηγική της έναντι της χώρας μας. Η Τέχνη υπενθυμίζει κόκκινες γραμμές αλλά και συχνά υπομνηματίζει τις κοντινές αποστάσεις.