Μια ζωή Γκόλφω

Σήμερα βγάζουμε τούρτα με 110 κεράκια. Οσα και τα χρόνια του ελληνικού κινηματογράφου. Διότι σαν σήμερα, το 1915, στον κινηματογράφο Πάνθεον, προβλήθηκε η πρώτη ελληνική ταινία μεγάλου μήκους. Η «Γκόλφω» του Σπυρίδωνα Περεσιάδη. Το Πάνθεον (Πανεπιστημίου 73, κοντά στην Ομόνοια, όπου, αν ισχύει η ίδια αρίθμηση, σήμερα λειτουργούν ένα ανταλλακτήριο, ένα ενεχυροδανειστήριο, ένα κατάστημα όπλων και ένα σουβλατζίδικο) ήταν ιδιοκτησίας του Αλκιβιάδη Τριανταφύλλου, ομογενούς εξ Αμερικής, ο οποίος έφερε το αμερικανικό σινεμά στην Ελλάδα. Την «Γκόλφω» την ξέρουμε. Ενα βουκολικό δράμα που διαδόθηκε ανά την Ελλάδα από τα μπουλούκια της εποχής, το όποιο όμως ξεπερνά τη γραφική σύμβαση του συγκεκριμένου είδους και αποτελεί ένα διαμάντι της ελληνικής δραματουργίας που «ξαναγυάλισαν» πολλοί σκηνοθέτες. Από τα «παιδιά» του Ελεύθερου Θεάτρου (από την παράστασή τους, το 1974, είναι και ο σημερινός τίτλος) έως τον Νίκο Καραθάνο με την κορυφαία «Γκόλφω» του το 2013. Την ταινία του 1915 είχε σκηνοθετήσει ο Κωνσταντίνος Μπαχατώρης και πρωταγωνιστούσαν ο Γιώργος Πλουτής και η Βιργινία Διαμάντη.

Από τότε άρχισε λοιπόν αυτή η θαυμαστή περιπέτεια, η δική μας βιομηχανία ονείρων, το δικό μας «Σινεμά ο Παράδεισος», η «δεξαμενή» των ειδώλων και των προτύπων μας. Δεν έχω μελετήσει την κινηματογραφική κουλτούρα άλλων λαών, αλλά δεν ξέρω αν κάπου αλλού τα παιδάκια έπαιζαν κρυφτό με αναφορές σε κινηματογραφικούς σταρ της εποχής. Οι συνομήλικοί μου πάντως θυμούνται σίγουρα το «Τζένη Καρέζη, Κώστας Κακκαβάς, Αλίκη Βουγιουκλάκη, βγαίνω και τα φυλάς».

Η έκρηξη της ελληνικής κινηματογραφικής παραγωγής συνέπεσε με τη μεταπολεμική περίοδο της χώρας. Και την «παρακολούθησε» πιστά, αν και ενίοτε την «έντυσε» με πλουμιστά ρούχα για να μη φαίνονται οι χαίνουσες ακόμη πληγές της. Ο κόσμος, μετά τα δεινά της Κατοχής και του Εμφυλίου, έβρισκε στο σινεμά το παυσίλυπό του. Του το εξασφάλιζε είτε το γέλιο είτε το δάκρυ. Αλλωστε με τον ίδιο τρόπο λειτουργούν, τελικά, και τα δύο. Οι ταινίες της πρώτης μεταπολεμικής περιόδου, ακόμη και οι κωμωδίες, είχαν ακόμη τη σκιά των πρόσφατων δεινών. Πλανιόταν, με κάποιο τρόπο, στο φόντο των σκηνών, στα παιδιά που έπαιζαν ξυπόλητα και ρακένδυτα με τόπια από κουρέλια, στους χωμάτινους δρόμους (ο χωματόδρομος στη σκηνή του μαχαιρώματος της «Στέλλας» είναι η οδός Καλλιδρομίου), στα μισογκρεμισμένα χαμόσπιτα, στις «πολυτέλειες» της εποχής που ήταν μια πάστα σε ζαχαροπλαστείο.

Σιγά σιγά, όσο ανέβαινε το βιοτικό επίπεδο, άλλαζαν και οι κινηματογραφικές εικόνες, χωρίς όμως να αλλάζει δραματικά και το στόρι τής, σε εξέλιξη, «ελληνικής περιπέτειας». Είτε αυτό απεικονιζόταν στον στωικό, υπομονετικό, έντιμο και λεβέντη Νίκο Ξανθόπουλο είτε στην καπατσοσύνη της Αλίκης που μπορούσε, με μικροκόλπα εντός των ορίων του νόμου, να καταφέρει τα πάντα. Κι αν ο Ξανθόπουλος έμεινε στον «συνοικισμό», το Αλικάκι (η ίδια η Ελλάδα δηλαδή) εξελίχθηκε, έγινε έγχρωμη, φανταχτερή, μετακόμισε από την αυλή σε διαμέρισμα και μετά σε βίλα με φερ φορζέ, και κάπως έτσι το «Κλωτσοσκούφι» έγινε «Αρχόντισσα» (με ή χωρίς αλήτη).

Κόντρες

Η μυθολογία του ελληνικού κινηματογράφου τροφοδοτήθηκε και από περίφημες κόντρες (τα θέλει αυτά η σόουμπιζ). Αλλες πολυσυζητημένες αλλά, οριακά, ανυπόστατες (όπως η υποτιθέμενη μεταξύ Βουγιουκλάκη και Καρέζη) και άλλες άγνωστες αλλά, οριακά, υπαρκτές (ο Τσιφόρος έλεγε τον Σακελλάριο «έναν δεύτερο συγγραφέα», επειδή έγραφε πάντα μαζί με τον Γιαννακόπουλο, και ο Σακελλάριος τον Τσιφόρο «Μολιέρογλου»). Αλλά στο τέλος της ημέρας όλοι μαζί στο ίδιο τραπέζι κάθονταν καθώς ήξεραν πολύ καλά ότι η επιτυχία του ενός «έστρωνε χαλί» στην επιτυχία του άλλου.

Και μετά τελείωσε η εποχή της αθωότητας. Και οι παρέες άρχισαν να γράφουν Ιστορία όχι πάντα με καλές προθέσεις. Οπως συνέβη εφέτος με την υποψηφιότητα της «Φόνισσας» για τα Οσκαρ. Που, ναι, κάτι συνέβη μια νύχτα του Αυγούστου, δεν ξέρω, μπορεί να ευθυγραμμίστηκαν ο Ερμής, ο Δίας και τα καλλιτεχνικά μικροσυμφέροντα και οι σκηνοθέτες – παραγωγοί των άλλων ταινιών απέσυραν τις υποψηφιότητές τους για να αφήσουν εκτεθειμένους τους δημιουργούς της «Φόνισσας».