Δανάη Σιώζιου: «Η ποίηση μου θύμισε ότι δεν έχω χάσει τον εαυτό μου»

Οι «Επιστολές» (εκδόσεις Αντίποδες, σε εικονογράφηση Στέφανου Ρόκου) έρχονται μετά τα «Ενδεχόμενα τοπία» και μια περίοδο που σας έφερε αντιμέτωπη με τη θνητότητα. Τι γεννά μέσα μας μια τέτοια εμπειρία; Ποια ήταν η πρώτη σας βαθιά επιθυμία ύστερα από αυτή τη δοκιμασία;

Δεν νομίζω ότι έχεις το περιθώριο να σκεφτείς πολλά πράγματα. Σε ό,τι αφορά εμένα, έπρεπε να μπω σε πολλές διαδικασίες, οπότε δεν είχα πολύ χρόνο να σκεφτώ έξω από αυτά. Φτιάξαμε το πρόγραμμα και προσαρμόσαμε τη ζωή μας μέρα με τη μέρα. Αναφέρομαι και στους ανθρώπους που με φρόντισαν.

Σε αυτή τη διαδικασία όπως αναφέρατε ποιο ήταν το δύσκολο στάδιο;

Επρεπε να διαχειριστώ το άγχος της ασθένειας, τις άσχημες σκέψεις και τις δυσκολίες που είχα στην καθημερινότητα. Είμαστε πολύ τυχεροί γιατί ζούμε σε μια χώρα με δημόσιο σύστημα υγείας. Ομως δεν μπορώ να πω ότι οι καρκινοπαθείς ή οι άνθρωποι με χρόνια νοσήματα στηρίζονται με ιδανικό τρόπο.

Η διπλή μαστεκτομή σάς έκανε να επανεξετάσετε τη σχέση σας με τη θηλυκότητά σας;

Η αφαίρεση του στήθους ήταν το μόνο πράγμα που δεν μου κόστισε καθόλου, πέρα από το γεγονός ότι το χειρουργείο είναι πολύ βαρύ και το σώμα περνάει ένα σοκ. Δεν αισθάνθηκα ότι θα είμαι λιγότερο θηλυκή ή ο εαυτός μου επειδή θα κάνω μια μαστεκτομή. Μάλιστα επέμεινα εξαρχής στη διπλή μαστεκτομή, ενώ οι γιατροί μου στην αρχή το συζητούσαν. Αλλά, ναι, κατανοώ ότι είμαι η εξαίρεση.

Τι σας αποσχολούσε τότε περισσότερο;

Η αδυναμία, ο πόνος, η οστεοπόρωση που απέκτησα ξαφνικά. Εχασα για λίγο τη συναισθηματική μου σύνδεση με τα πράγματα που έγραφα. Οσο διήρκεσαν οι πρώτες χημειοθεραπείες δεν μπορούσα ούτε να γράψω ούτε να διαβάσω. Αλλά σιγά σιγά όλα πήραν ξανά τον δρόμο τους.

Το ημερολόγιο της ασθένειας που δημοσιοποιήσατε τι πιστεύατε ότι θα σας δώσει και τελικά σάς το έδωσε;

Ηταν μια μικρή ομάδα ποιημάτων. Είχα μεγάλη ανάγκη να τα γράψω γιατί ένιωθα ότι έχω χάσει τη φωνή μου, τη συναισθηματική μου σύνδεση με τα πράγματα, τη ζωή αλλά και αυτά που έγραφα.

Επρεπε να βρω έναν τρόπο να μιλήσω. Οταν έγραψα, αισθάνθηκα πολύ μεγάλη ανακούφιση. Κέρδισα ξανά τη φωνή μου. Επίσης μου έδωσαν μια αίσθηση ελέγχου που η ασθένεια μου την είχε αφαιρέσει. Η ποίηση μου υπενθύμισε ότι δεν έχω χάσει τον εαυτό μου. Γιατί, ναι, τον έχασα σε έναν βαθμό. Συνειδητοποίησα ότι ο τρόπος που αντιμετωπίζεις το ενδεχόμενο του θανάτου δείχνει και πώς αντιμετωπίζεις τη ζωή.

Ποιο συναίσθημά σας οξύνθηκε και ποιο αμβλύνθηκε;

Είναι ένα πολύ μεγάλο διάστημα και ένας πολύ συμπυκνωμένος χρόνος. Στην αρχή κυριαρχούσαν το άγχος και η θλίψη. Εκείνη την εποχή της ασθένειας σκέφτηκα και την οικειοθελή αποχώρηση. Τη δυνατότητα που έχει δηλαδή ένας άνθρωπος να επιλέξει να αποχωρήσει από τη ζωή. Η ευθανασία έχει θεσμοθετηθεί σε αρκετές χώρες και ελπίζω αυτή η συζήτηση να ξεκινήσει και στην Ελλάδα. Εβλεπα ανθρώπους γύρω μου οι οποίοι υπέφεραν πάρα πολύ, μίλησα μαζί τους και αναλογίστηκα τι θα ήθελα εγώ σε μια τέτοια περίπτωση. Το ενδεχόμενο να μην έχεις αυτό το δικαίωμα, σε τέτοιες περιπτώσεις, επιδεινώνει την κατάσταση, γιατί σου αφαιρεί μια μικρή δυνατότητα ελέγχου. Είναι πολύ σημαντικό να έχεις αυτή την ελευθερία, διότι η κατάσταση όπου μπορεί να φτάσει κανείς είναι αβάσταχτη.

Αντιμετωπίζοντας την ασθένεια, τι νιώθετε πως αποχαιρετήσατε και τι καλωσορίσατε στη ζωή σας;

Αποχαιρέτησα την ανεμελιά μου και τη σκέψη ότι ο θάνατος δεν είναι ένα ενδεχόμενο που θα με απασχολήσει άμεσα. Δεν μπορώ να βρω κάτι καλό που αναδύθηκε μέσα από αυτή την εμπειρία.

Ο καρκίνος δεν είναι δάσκαλος. Δεν έμαθα κάτι για τον εαυτό μου που δεν το ήξερα, δεν άλλαξε ο τρόπος που γράφω ή διαβάζω.

Ενιωσα τυχερή όμως που είχα την ποίηση. Τα ποιήματα μου δώσανε πίσω τη φωνή μου. Νόμιζα ότι δεν θα ξαναμιλήσω ποτέ.

Τι άλλο σας έδωσε η ποίηση;

Τη συνάντησή μου με άλλους ανθρώπους που γράφουν και την ένταξή μου σε διάφορες κοινότητες συγγραφέων και λογοτεχνών.

Οταν μπήκατε σε αυτόν τον κόσμο και τον γνωρίσατε καλύτερα, βιώσατε κάποια απογοήτευση;

Φυσικά υπάρχουν και τα θετικά και αρνητικά. Υπάρχουν εκείνοι που σου δημιουργούν ενθουσιασμό από την επαφή μαζί τους και εκείνοι που σε τρομάζουν, σε απογοητεύουν. Γνωρίζεις ανθρώπους που είναι αλαζονικοί και αναζητούν από εσένα στην καλύτερη περίπτωση για συναισθηματικούς λόγους, στη χειρότερη για πρακτικούς. Οπως συμβαίνει στη ζωή. Επίσης ως γυναίκα ήρθα αντιμέτωπη με τη μεγάλη παράδοση υποτίμησης των γυναικών, στην ελληνική πραγματικότητα αλλά και στη λογοτεχνική κουλτούρα γενικότερα.

Πώς βιώσατε την υποτίμηση και ποιο ήταν το πιο υποτιμητικό σχόλιο που ακούσατε;

Δεν συνέβη μόνο σε προσωπικό επίπεδο. Το αντιλαμβάνεσαι στην απεύθυνση. Το πιο υποτιμητικό που έχω ακούσει είναι πολύ αυστηρές επικρίσεις για τη γραφή, σε συνδυασμό με το φύλο και τη νεότητα. Ημουν όμως τυχερή γιατί είχα φίλους και οι φίλοι σού προσφέρουν προστασία, καθώς επίσης τα «στέρεα» που έχω μέσα μου. Οταν έβλεπα κάτι που με δυσαρεστούσε, έπαιρνα απόσταση – εσωτερική και εξωτερική.

Ποιο είναι το κομμάτι που δεν μπορείτε να βάλετε σε λέξεις;

Η αλήθεια είναι ότι αυτά που δεν μπορούμε να βάλουμε σε λέξεις είναι ο πυρήνας της τέχνης. Οταν αισθανόμαστε κάτι, για παράδειγμα, βιαζόμαστε να το βάλουμε σε λέξεις. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχεις καταφέρει να αποκτήσεις όλο το εύρος, όλες τις αποχρώσεις αυτού που αισθάνεσαι ή που αισθάνεται κάποιος άλλος και σ’ το μεταφέρει. Αυτό που μπορείς να καταφέρνεις είναι να γράψεις δυο πληροφορίες και να εξετάσεις τι θες να το κάνεις όλο αυτό. Η γλώσσα σε ξεγελάει πολλές φορές.

Από την ποίηση δεν μπορεί κανείς να βιοποριστεί. Εσείς, όπως γνωρίζω, κάνετε μεταφράσεις και διδάσκετε και γερμανικά. Εχετε συμβιβαστεί με αυτό;

Οχι, δεν έχω συμβιβαστεί με το γεγονός ότι δεν μπορώ να ζήσω από την τέχνη μου ή έστω να έχω τη δυνατότητα να ζητήσω κάποια υποστήριξη. Ούτε βέβαια και με το γεγονός ότι μια χώρα δεν επενδύει στο βιβλίο, στη γλώσσα της. Είναι δείγμα οπισθοδρόμησης, κουλτούρας που βρίσκεται σε βαθιά κρίση.