Βαγγέλης Βιτζηλαίος: «Σημείο καμπής για την παγκόσμια τάξη η δεύτερη θητεία Τραμπ»

Ο Βαγγέλης Βιτζηλαίος είναι συντονιστής του Κύκλου Διεθνών και Ευρωπαϊκών Αναλύσεων του Ινστιτούτου ΕΝΑ και υποψήφιος διδάκτωρ του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς. Κοινώς, είναι ένας εκ των ειδικότερων και εμπειρότερων – με προσήλωση στα πεδία του – για να αναψηλαφήσουμε τα νέα δεδομένα στα διεθνή.

Ο Τραμπ, ο Μασκ, η AfD, η νέα μαύρη διεθνής, η απειλή μιας παγκόσμιας ύφεσης δίνουν τον χώρο για να αναλυθούν οι νέες τάσεις και παράμετροι.

Κατ’ αρχάς, θεωρείτε πως η όλη στρατηγική Τραμπ εντάσσεται σε ένα νέο σχέδιο διεθνών σχέσεων για τις ΗΠΑ ή απλώς αποτελεί μια επιθετική αναδίπλωση με τη λογική του MAGA και μόνον ως εκφώνηση;

Η δεύτερη θητεία Τραμπ αναμένεται να αποτελέσει ένα σημείο καμπής τόσο για την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ όσο και για την παγκόσμια τάξη. Με όρους διεθνών σχέσεων επιλέγει ρεαλισμό, ισχύ και μερκαντιλισμό, αντί φιλελεύθερης προσέγγισης και συνεργασίας.

Μέσω πρόκλησης χάους και πολλαπλών σοκ από την επιθετική ρητορική του Make America Great Again, επιχειρεί να θέσει σε θέση ισχύος τις ΗΠΑ, επαναδιαπραγματευόμενος και αναθεωρώντας τα πάντα, ακόμη και παραδοσιακές συμμαχίες της.

Η απειλή επιβολής δασμών στην παραδοσιακή μεταπολεμική σύμμαχο Ιαπωνία αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Πιστεύετε ότι η συνύπαρξη Τραμπ – Μασκ θα είναι μακράς διάρκειας και επίσης ο Μασκ πού ακριβώς στοχεύει με τις ακροδεξιές δυνάμεις της Ευρώπης;

Η διάρκεια της συμμαχίας του αμερικανού προέδρου με τον πλουσιότερο άνθρωπο του κόσμου δεν είναι εύκολο να φτάσει σε μεγάλο βάθος χρόνου. Η ρήξη του Τραμπ με σειρά επιτελικών στελεχών του κατά την πρώτη του θητεία προϊδεάζει γι’ αυτό. Ο αμερικανός πρόεδρος δεν πρόκειται να αφήσει ανεξέλεγκτο τον επικεφαλής του υπουργείου Κυβερνητικής Αποτελεσματικότητας ούτε φυσικά θα επιτρέψει να τον επισκιάσει πολιτικά.

Ο Μασκ;

Ο Μασκ, από την πλευρά του, με τη στρατηγική ενίσχυσης ακροδεξιών πολιτικών δυνάμεων της Ευρώπης ξεδιπλώνει μια ξεκάθαρη στρατηγική: ενίσχυση φιλικών ιδεολογικά πολιτικών δυνάμεων με στόχο ένα πολύ πιο ευνοϊκό πολιτικό προσωπικό στις ηγεσίες της ΕΕ, που θα προκαλέσει ρήγμα και ακόμη μεγαλύτερο κατακερματισμό εντός της Ενωσης. Συνεπώς, μια Ευρώπη λιγότερων κρατικών παρεμβατισμών και λιγότερων ρυθμιστικών πλαισίων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την εξυπηρέτηση των επιχειρηματικών συμφερόντων από την απέναντι όχθη του Ατλαντικού.

Πολλοί θεωρούσαν ότι με την εκλογή Τραμπ θα κλείσουν αμέσως διάφορα μέτωπα, όπως εκείνο του Παλαιστινιακού, αλλά και εκείνο της Ουκρανίας. Ο αμερικανός πρόεδρος θα συνέχιζε, κατά τη γνώμη σας, μια λογική ιμπεριαλιστική για τις ΗΠΑ, μια λογική εγγυητή του διεθνούς δικαίου ή του απόλυτου υπονομευτή σε όλα τα επίπεδα των διεθνών σχέσεων όπως τα ξέραμε μέχρι τώρα;

Ο Ντόναλντ Τραμπ θα επιδιώξει με κάθε μέσο τη μεγιστοποίηση του οφέλους για τις ΗΠΑ υπό το δόγμα του America First. Το διεθνές δίκαιο αποτελεί εμπόδιο σε αυτή τη στρατηγική. Οι κυρώσεις της Ουάσιγκτον προς το ΔΠΔ, η αποχώρηση από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα και η απόσυρση της χορήγησης αναπτυξιακής βοήθειας μέσω της USAID είναι ενδεικτικές αποφάσεις προς την κατεύθυνση αυτή. Ταυτόχρονα, η ρητορική περί εδαφικών διεκδικήσεων σε Γροιλανδία, Παναμά, Καναδά, Γάζα, αν και επικοινωνιακού χαρακτήρα, αποτελεί δείγμα μιας νέας ιμπεριαλιστικής προσέγγισης.

Με τα νέα δεδομένα επιταχύνεται μια αναμέτρηση

με την Κίνα;

Ο ανταγωνισμός ΗΠΑ – Κίνας αναμένεται να ενταθεί, όπως έδειξε και η πρώτη θητεία Τραμπ. Ομως, η προσέγγιση περί μιας αναπόφευκτης σύγκρουσης των δύο υπερδυνάμεων στη λογική της παγίδας του Θουκυδίδη προς το παρόν μοιάζει υπεραπλουστευτική, αφού υπάρχουν παράγοντες που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο. Ο Ιλον Μασκ είναι στενά συνδεδεμένος επιχειρηματικά με την Κίνα – το μεγαλύτερο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικών οχημάτων της Tesla στον κόσμο βρίσκεται έξω από τη Σαγκάη. Η Ουάσιγκτον θα δεχθεί αντίποινα από το Πεκίνο σε μια ενδεχόμενη κλιμάκωση ενός εμπορικού πολέμου και δεν είναι τυχαία τα βήματα πίσω και η καθυστέρηση του Τραμπ στην προοπτική επιβολής πρόσθετων δασμών. Ταυτόχρονα, η Κίνα θα σπεύσει να καλύψει πολιτικά το οποιοδήποτε κενό θα αφήσει η Αμερική στους διεθνείς οργανισμούς και στο πολυμερές σύστημα και ο Λευκός Οίκος το γνωρίζει πολύ καλά αυτό.

Είμαστε μπροστά σε μια παγκόσμια νέα ύφεση και από αυτό θα κερδίσουν οι δυνάμεις που θα αναδιπλωθούν εθνικά ή αυτές που θα διατηρήσουν μια διασύνδεση παγκόσμιου τύπου;

Οι εθνικιστικές αναδιπλώσεις και περιχαρακώσεις, όπως έχει δείξει το πρώτο μισό του 20ού αιώνα στην Ευρώπη, οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια σε απώλειες. Η επιστροφή σε «μαύρες» εποχές προστατευτισμού και εθνικιστικών επιλογών θα οξύνει τους διεθνείς ανταγωνισμούς και θα ενισχύσει τον γεωοικονομικό κατακερματισμό. Νέες πληθωριστικές πιέσεις θα επιδεινώσουν ακόμη περισσότερο την κατάσταση στις οικονομίες, χτυπώντας περισσότερο μεσαία και κατώτερα στρώματα. Τα αρνητικά σημεία της άκρατης υπερπαγκοσμιοποίησης (1990-2008) σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να οδηγήσουν τον πλανήτη στη λογική περιχαρακώσεων και αποκοπής της διασύνδεσης.

Μια ενδεχόμενη νίκη της AfD στη Γερμανία πόσο θα μετασχηματίσει αυτό που λέγεται πυρήνας της Ευρώπης;

Οι πιθανότητες πρωτιάς της AfD στις ομοσπονδιακές εκλογές δεν είναι μεγάλες, αφού δημοσκοπικά συγκεντρώνει λίγο πάνω από το 20%, ενώ το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα φτάνει λίγο πάνω από το 30%. Ωστόσο, και μόνο το γεγονός ότι η ξενοφοβική, αντιμεταναστευτική AfD εμφανίζεται φαβορί για τη δεύτερη θέση αποτελεί ήδη μία «νίκη» για την Ακροδεξιά. Και είναι ανησυχητικό ότι αφενός είναι πιθανό να παίξει ρόλο ρυθμιστή του μετεκλογικού σκηνικού στη Γερμανία – ας μην αποκλείσουμε το ενδεχόμενο συνεννόησης με το CDU/CSU –, αφετέρου εδώ και καιρό έχει καταφέρει να μετακινήσει ακόμη πιο δεξιά την πολιτική ατζέντα στην ισχυρότερη χώρα της Ευρώπης.

Στο Ινστιτούτο ΕΝΑ έχετε

τα διεθνή θέματα στο επίκεντρο των ενδιαφερόντων σας;

Οι διεθνείς εξελίξεις είναι ένα από τα κεντρικά πεδία στην ερευνητική και επιστημονική δραστηριότητα του ΕΝΑ. Ο Κύκλος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Αναλύσεων μέσω της ομάδας των επιστημονικών συνεργατών/ριών του καταγράφει και αποκωδικοποιεί τις τάσεις και τις σύγχρονες προκλήσεις σε διεθνές επίπεδο. Ενα εγχείρημα κρίσιμης σημασίας σε μια εποχή πολυκρίσης και ευρύτερων αναδιατάξεων σε έναν πολυπολικό πλέον κόσμο, που απαιτεί νηφάλια προσέγγιση και προτάσεις εξωτερικής πολιτικής προσαρμοσμένες στις ιδιαίτερα απαιτητικές συνθήκες της συγκυρίας.