«Iσως η κλασική μουσική πρέπει να επιστρέψει σε μικρούς χώρους»
Στο πρώτο άκουσμα θα μπορούσε κάποιος να αναρωτηθεί αν όντως η Συμφωνική Ορχήστρα του Πανεπιστημίου Γέιλ, με «ένσημα» από τη δεκαετία του 1960, θα εμφανιστεί όντως στο Πνευματικό Κέντρο Γιαννιτσών (15 Μαρτίου), στο πλαίσιο της περιοδείας της, κατά την οποία αναμένεται επίσης στο Δημοτικό Θέατρο Βόλου (17/3), τη Θεσσαλονίκη (13 Μαρτίου) και την Αθήνα (20/3). Κι όμως, η ελληνική περιφέρεια έχει την τιμητική της στην περιοδεία αυτή χάρη στους ανοιχτούς ορίζοντες του καλλιτεχνικού της διευθυντή Γουίλιαμ Μπάουτον, ο οποίος μιλάει στο «Νσυν» για την 90μελή ορχήστρα, τη συνεργασία του με τον Λεωνίδα Καβάκο και την 4η Συμφωνία του Μπραμς.
Εχετε διευθύνει κορυφαίες ορχήστρες όπως η Συμφωνική Ορχήστρα του Λονδίνου και η Ορχήστρα του BBC. Ποιες συνεργασίες σάς έχουν μείνει αξέχαστες και γιατί;
Νομίζω οι πιο θετικές συνεργασίες μου έχουν γίνει με ορχήστρες που έχω αναπτύξει ενός είδους σχέση. Οι λιγότερο θετικές είναι με ορχήστρες που καλείσαι να διευθύνεις σε μια συναυλία έπειτα από ελάχιστες πρόβες και δεν έχεις χρόνο να αναπτύξεις μια σχέση με τους μουσικούς. Μία από τις πιο αξιομνημόνευτες ήταν στην Ελλάδα με τον Λεωνίδα Καβάκο. Εγώ και ο Λεωνίδας δουλεύαμε μαζί πολύ κατά τη δεκαετία του ’90 γιατί κέρδισε τον διαγωνισμό Sibelius, εγώ ήμουν μουσικός διευθυντής της Jyvaskyla Sinfonia στη Φινλανδία και είχε παίξει αρκετές φορές μαζί μας. Μετά δουλέψαμε και στη Θεσσαλονίκη μαζί. Ηταν πάντα συναρπαστικό γιατί ο Λεωνίδας είναι ένας απίστευτος μουσικός και νιώθεις όταν ερμηνεύει ότι συλλαμβάνει τη μουσική εκείνη την ώρα στη σκηνή. Υπάρχει ένας ιδιαίτερος αυθορμητισμός στον τρόπο του. Κι έπειτα υπάρχουν και άνθρωποι σαν τον ρώσο πιανίστα Grigory Sokolov που λένε ελάχιστα, αλλά η δύναμη και η ποίηση στην ερμηνεία τους, ακόμα και στις πρόβες, είχαν τεράστια επίδραση πάνω μας. Και για εμένα ως μαέστρο και για την ορχήστρα. Είχα την τύχη να συνεργαστώ με απίστευτους μουσικούς σε όλο τον κόσμο.
Στην περιοδεία σας στην Ελλάδα, πρόκειται να διευθύνετε την Τέταρτη Συμφωνία του Μπραμς. Πώς προσεγγίζετε ερμηνευτικά το συγκεκριμένο έργο;
Είναι ένα τεράστιο και περίπλοκο έργο, αλλά τόσο ισχυρό. Πρέπει να βγεις από το σκεπτικό της αμιγώς μουσικολογικής πρόσληψης. Ως ερμηνευτής πρέπει να έχεις στο μυαλό σου τη δύναμη της μουσικής. Αλλά είναι πολύ εύκολο να σε απορροφήσει το μουσικολογικό κομμάτι. Είναι ένα εκπληκτικό κατόρθωμα αυτό που δημιούργησε ο Μπραμς σε αυτή τη συμφωνία. Ξέρουμε ότι ήταν κλασικιστής και πάντα παρέπεμπε στον Μπετόβεν, αλλά το συγκεκριμένο έργο από όλες τις συμφωνίες του είναι, πιστεύω, το μεγαλύτερό του κατόρθωμα. Κάθε φορά που το μελετάω βρίσκω και κάτι καινούργιο μέσα σε αυτό. Αλλά η ηρεμία, η ομορφιά και η δύναμή του πρέπει να επικοινωνηθούν στο κοινό με αμιγώς μουσικούς όρους αντί για μια ακαδημαϊκή ανάγνωση.
Ποια είναι η φιλοσοφία σας όσον αφορά την εκπαίδευση και την καθοδήγηση των νέων μουσικών; Υπάρχουν φοιτητές σας που συνέχισαν την πορεία τους σε επαγγελματικές ορχήστρες;
Ναι, υπάρχουν πολλοί. Οι πιο πρόσφατες περιπτώσεις είναι η πρώτη βιόλα μας που έφυγε πριν από δύο χρόνια από την ορχήστρα και πλέον είναι στη Φιλαρμονική του Βερολίνου και ο κορυφαίος στα τσέλα μας που πλέον είναι κορυφαίος στη συμφωνική ορχήστρα του Βανκούβερ. Οι μουσικοί μας είναι εκπληκτικοί και πολλοί από αυτούς ακολουθούν επαγγελματικά αυτό τον δρόμο. Αλλά υπάρχουν και πολλοί που δεν το κάνουν και είναι ένα χόμπι για αυτούς. Η προσέγγισή μου είναι να αντιμετωπίζω τον καθένα ξεχωριστά ως μοναδική οντότητα και να τους βοηθώ να εξελιχθούν τόσο ως άτομα όσο και ως μουσικοί για όσο βρίσκονται στην ορχήστρα. Μόνο αν εξελίσσονται ως μουσικοί μπορούν να κερδίσουν από αυτή τη συλλογική εμπειρία. Γιατί νιώθουν ότι συμβάλλουν με τον τρόπο τους στην ορχήστρα.
Πώς βλέπετε τον ρόλο της κλασικής μουσικής στη σύγχρονη κοινωνία; Ποιο είναι το μέλλον της στον 21ο αιώνα;
Η μουσική είναι η σπουδαιότερη μορφή τέχνης γιατί αγγίζει τον καθένα από εμάς. Είναι πολύ ισχυρή. Υπάρχει μια ρήση που λέει ότι είναι η απόδειξη ότι υπάρχει Θεός. Μας διαφοροποιεί από τα ζώα, είναι μια τόσο ανθρώπινη μορφή τέχνης. Οι λέξεις δεν μπορούν να περιγράψουν τα πάντα, γι’ αυτό χρειαζόμαστε τη μουσική. Πάντα θα έχει καθοριστικό ρόλο στη ζωή μας, από τη στιγμή που γεννιόμαστε μέχρι τη στιγμή του θανάτου. Γιορτάζει την άφιξή μας σε αυτό τον κόσμο, μας συντροφεύει στο φευγιό μας, μας φέρνει πιο κοντά. Δεν ξέρω ποιο είναι το μέλλον της κλασικής μουσικής, αλλά πιστεύω ότι θα υπάρχει πάντα εκεί μαζί με τις νεότερες γενιές και γι’ αυτό ίσως η ερασιτεχνική μουσική είναι το μέλλον. Για τους σύγχρονους συναυλιακούς χώρους, δεν ξέρω. Είναι κάπως παρωχημένες κατασκευές. Ειδικά αυτοί οι μεγάλοι χώροι με τις 3.000 θέσεις. Ισως χρειάζεται να επιστρέψουμε σε μικρότερους χώρους. Δεν ξέρω ακριβώς, αλλά το σίγουρο είναι ότι η μουσική πάντα θα βρίσκεται εκεί.
Τι συμβουλή θα δίνατε σε έναν νέο μουσικό που θέλει να γίνει επαγγελματίας;
Να κρατηθεί από την αγάπη του για τη μουσική. Αυτό θεωρώ και το δικό μου μεγαλύτερο επίτευγμα. Βλέπω σε πολλούς συναδέλφους ότι ύστερα από πενήντα χρόνια στη σκηνή είναι εξαντλημένοι. Εγώ ήμουν πολύ αυστηρός με τα πράγματα που αναλάμβανα. Εχω απορρίψει αμέτρητες προτάσεις για να εξασφαλίσω ότι θα έχω οικογενειακή ζωή και ότι θα είμαι ψυχικά υγιής. Πάνω από όλα, όμως, για να διατηρήσω την αγάπη μου για αυτό που κάνω. Γιατί αν δεν αγαπώ τη δουλειά μου, τότε δεν υπάρχει λόγος να πιστεύω ότι θα μπορέσω να επικοινωνήσω το οτιδήποτε στην ορχήστρα και το κοινό. Οπότε η συμβουλή μου στους νέους είναι να διατηρήσουν το πάθος τους για ό,τι κάνουν, επειδή αυτό το πάθος θα σε κάνει να σηκωθείς το πρωί από το κρεβάτι και να θέλεις να ζήσεις.