Ανάγκη μόχλευσης της ήπιας δύναμης της ΕΕ
Η ΕΕ είναι μια οικονομική και πολιτική ένωση 27 κυρίαρχων κρατών. Δεν ιδρύθηκε ως στρατιωτική ένωση, ούτε διαθέτει αυτή τη στιγμή τις αρμοδιότητες και την επιχειρησιακή δυνατότητα να επιτελέσει επιτυχώς έναν τέτοιο ρόλο.
Παρά ταύτα, η ΕΕ καλείται να δείξει πυγμή σε μια κρίσιμη συγκυρία, και εν μέσω επιδείνωσης του πολέμου στην Ουκρανία. Οι ΗΠΑ και η Ρωσία έχουν, όπως διεφάνη με την εκλογή Τραμπ, την πρωτοβουλία των κινήσεων, αγνοώντας ακόμα και την ίδια την Ουκρανία.
Η ΕΕ αδυνατεί να ανταγωνιστεί στρατιωτικά τις ΗΠΑ και τη Ρωσία. Η «σκληρή» της ισχύς, ωστόσο, δεν είναι το μεγαλύτερό της ατού: αντίθετα, είναι η οικονομική της ισχύς που αντιπροσωπεύει την πραγματική της, ήπια, δύναμη (soft power). Βάσει στοιχείων της Eurostat και του Διεθνούς Προγράμματος Σύγκρισης της Παγκόσμιας Τράπεζας, το 2021 το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της ΕΕ αντιπροσώπευε το 15,2% του παγκόσμιου ΑΕΠ, εκφραζόμενο σε μονάδες αγοραστικής δύναμης. Η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο το 2021 ήταν η Κίνα με περίπου 18,9% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη, με 15,5% του παγκόσμιου ΑΕΠ, ενώ η ΕΕ βρισκόταν στην τρίτη θέση με 15,2%.
Αυτή η οικονομική της ισχύς δεν έχει επαρκώς μοχλευθεί και χρησιμοποιηθεί στο πλαίσιο της παρούσας συγκυρίας. Η συζήτηση περί κυρώσεων είναι αποπροσανατολιστική, καθώς αυτές δεν ήταν όσο αποτελεσματικές όσο αρχικώς αναμενόταν και φαίνεται, πάντως, να επισκιάζονται από τις «εσωτερικές ταρίφες» που – σύμφωνα με πρόσφατο άρθρο του Μάριο Ντράγκι στους «Financial Times» – η ΕΕ de facto επιβάλλει στον εαυτό της λόγω εθνικού προστατευτισμού. Ειδικότερα, ο Ντράγκι επεσήμανε ότι oι εσωτερικοί φραγμοί της Ευρώπης ισοδυναμούν με δασμό ύψους 45% για τη βιομηχανία και 110% για τις υπηρεσίες.
Σε κάθε περίπτωση, οι κυρώσεις συμβάλλουν και αυτές στην περαιτέρω οικονομική ενίσχυση της διαπραγματευτικής θέσης της ΕΕ. Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Politico Europe, οι Βρυξέλλες έχουν έναν «άσο» ύψους 200 δισεκατομμυρίων ευρώ στο μανίκι τους. Πιο συγκεκριμένα, οι ηγέτες της ΕΕ, αφού έμειναν εκτός των συζητήσεων με τις ΗΠΑ και τη Ρωσία στις 18 Φεβρουαρίου για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, θα μπορούσαν να προχωρήσουν στην κατάσχεση των ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων που «πάγωσαν» όταν ξεκίνησε η ρωσική εισβολή. Η μερίδα του λέοντος αυτών των κεφαλαίων φυλάσσεται στο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα Euroclear με έδρα τις Βρυξέλλες και τοκίζεται. Οι ΗΠΑ, από την άλλη πλευρά, κατέχουν μόλις 5 δισεκατομμύρια δολάρια αντίστοιχα δεσμευμένων κεφαλαίων.
Η οικονομική ισχύς είναι και αυτή ισχύς και πρέπει να μοχλευθεί από την ΕΕ. Οιαδήποτε επιλογή είναι καλύτερη από την αδράνεια και από τη μη συμπερίληψη της Ενωσης στον τερματισμό ενός πολέμου στον οποίο εξ αρχής αντιτάχθηκε.
Ο Δημήτρης Κυριαζής είναι επίκουρος καθηγητής
στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ