«Менің атым Қызболсын»
Прокатқа «Менің атым Қызболсын» комедиясы жол тартты. Жаһандық ауқым тұрғысынан адамның жай-күйін керісінше көрсететін миллионыншы комедия, кенеттен матриархат үстемдік ететін әлемде оянған жас шенеунік туралы картина көрерменге күлкі сыйлап қоймай, ой салуға да итермелейді. Арнайы «Власть» үшін публицист Мәди Мәмбетов фильмді тамашалап, ой бөлісті.
Шығарған ел: Қазақстан
Режиссері: Мақсат Оспанов
Басты рөлдерде: Еламан Есентаев, Ақбота Нұр, Азат Сейтметов, Азиз Бейшеналиев
Жанры: комедия
Ұзақтығы: 80 минут
25 жас шамасындағы Әділ (Еламан Есентаев) сағат дауысынан оянып, керіліп алып, таңғы асқа асығады. Әлі қартаймаған, көркем жүзді, орамал таққан анасы дастарханға тамақ тасып жүр. Алпысқа келіп қалған салиқалы бизнесмен әкесі кезекті бір табысты мәміле жасағаны туралы айтып жатады. Әділ ата-анасымен тұрады, жағдайы жақсы. Ол прокурордың көмекшісі болып істейді, амбициясы бар, қазір жұмысқа баруы керек. Бүгін сотта өзін сынап көрмек, қорғаушы жақтан шығады, күші тасып тұр және жетістікке жетуге ниетті. Әділ ғашығы Ардақ сұлуды (Ақбота Нұр) жолшыбай жұмысына тастап кетеді, екеуінің кездесіп жүргеніне бір жылдай болған, алайда оны ата-анасымен әлі таныстырған жоқ. Жағдай онсыз да жақсы болса, қиындатып не керек?
Сотта ол бастығының арнайы тапсыруымен, әйелін қорлауға үйренген мажорды ептілікпен қорғайды. Кешке жігіт достарымен кездеседі, олардың қорқор мен кәуап басындағы әңгімесінен әйелге көнгіш еркек болғаннан жаман нәрсе жоқ екенін түсінуге болады. Жас жігіттердің өзін еркек сезінген кейпі қорқор түтінінің арасынан менмұндалайды. Әлемде патриархат үстемдік етеді, бәрі жақсы, жігіттер риза.
Әділ оған келіп сөйлеген кейуананың түсініксіз сөзіне бас қатырмайды – кемпір оның жетім немересінің қиянатшыл күйеуін жазадан құтқарып қалғанына риза емес...
Ертесіне Әділ басқа әлемде оянады. Әкесі (Азат Сейтметов) асүйде таңғы ас әзірлеп жүр, операдағы Мефистофелді және Леонид Ильич Брежневті еске түсіретін қаһарлы бастықтың орнын сұсты прокурор әйел алмастырған, дөрекі достары барлық мәселені қуықасты безімен демалу арқылы шешуді ұсынатын нәзік жандарға айналған. Ал Ардақ Әділді бардан желкелеп алып шығып, еркек басымен барға барғаны үшін ұрыс шығарады.
– Мынау әйелдер жүретін бар ғой, есің дұрыс па?! – деп айғайлайды.
Әлбетте әңгіме қыздардың басқосуы, ерлер стриптизі туралы емес. Көңіл көтеріп жүрген үш қыз жас жігітті машинаға күштеп салып алып алса, арты немен бітерін кім білген. Жақсы жігіттер мұндай жерлерге бармаса керек. Әсіресе үстіңгі түймесі ағытылған жейдемен, денеге құйылғандай тігілген костюммен. Осылай киінуге бола ма екен? Бұл деген жігіт жыныстық агрессияға өзі сұранып тұр деген сөз ғой.
«Менің атым Қызболсын» фильмі атауымен-ақ бар ойын ашып тұр. Бұл қазақтың киносы, бұны «Менің атым Қожаға» сілтеуінен білуге болады. Бұл біз туралы, қоғам туралы, қоғам мүшелері мен олардың қалай ойлайтыны туралы. «Қызболсын» – белгілі есімнің кері мағынасы, дүниеге келісімен ұл күткен әкенің үмітін ақтамаған қыз балаға қойылатын «Ұлболсынның» (Ұлжалғас, Ұлжан, Ұлпан, т.б.) калькасы.
Кері мағыналы жанр бұрыннан бар және құрметке ие, осы бағытта әлем бойынша ондаған комедия түсірілді. Рөлдерді, яғни әкесі мен баласының, еркек пен әйелдің орнын алмастыру көпшілікке күлкілі (немесе соған ниетті) терісқақпайға себеп болады, олар көрерменді қыран-топан күлкіге батыруы керек. Сонымен қатар ол оқиғаның өрбуіне ылаң қосуға мүмкіндік береді, аудиторияны қалыпты көрінетін нәрселерге жаңа, күтпеген және үйреншікті емес тұрғыдан қарауға итермелейді – әйтеуір жанрдың үздік үлгілері осыған ұмтылып жүр.
«Қызболсын» ұялмай көрсетуге болатын мысалдар қатарынан лайықты орын алуға құқылы. Бұл комедия ретінде әбден қисынға сай (күлкілі, топас күлкі емес), сонымен қатар келеке драма ретінде де әбден лайық дүние. Өте мықты актерлер ансамблі нәзік еркектер мен ер мінезді әйелдер рөлін тамаша алып шығады (әсіресе әйелдер жағы тамаша! Басты кейіпкердің достары да қазақ киносының ардагері Сейтметовтің көлеңкесінде қалса да жақсы ойнайды).
Иә, күлкілі, бірақ қорқынышты. Фильм әйелін қатыгездікпен өлтірген экс-министр Бишімбаевтың үкімінен кейін бірден шықты, фильмдегі кейбір жайттар шошытарлық дежавю сезімін береді. Оқиға болмай тұрып алдын ала дұрыс болжаған картина сценарийшілерінің көрегендігіне қайран қалуға болады (түсірілім кезеңі Салтанат Нүкенованың өліміне дейін екі ай бұрын аяқталды, ал сценарий келіншек қылмыскермен отбасылық өмірін енді бастаған кезде жазылды), алайда олар Қазақстандағы тұрмыстың бұрыннан белгілі фактурасымен жұмыс істеп отыр, сондықтан таңғалатын да ештеңесі жоқ. Бәрін өмірден алған.
Бірақ мұны өте талантты жасаған. Сценарийді көп КВН-шінің бірі емес, екі талантты әйел – Татьяна Преффер мен журналист Лена Кигай жазғаны фильм үшін өте пайдалы. Оларға танымал актер (фильмде титул рөл ойнаған; екінші дәрежелі, бірақ маңызды рөл) Азиз Бейшеналиев көмектесті. Авторлар ұжымы бірлесіп жеңіл, күлкілі, бірақ көпшілікті ойланта алатын терең хикая жазып шықты.
Бірақ... Бұл жерде ойланатын несі бар? Біз патриархатқа, әйел мен еркектің отбасындағы және қоғамдағы рөлдері туралы қалыптасқан көзқарасқа деген қатынасымызды өзгертуіміз керек, физикалық, психологиялық, эмоциялық болсын, зорлық-зомбылықтың ешқандай түріне, еш жерде және ешқалай жол беруге болмайтынын анық ұғынуымыз керек. Бұл фильмнен басқа мораль іздеудің қажеті жоқ.