Арман геноцидини тан олиш учун АҚШ Инкирлик ҳарбий базаси билан тўлаши мумкин
2021 йил 24 апрелда АҚШ президенти Жо Байден 20-асрнинг бошларида Усмонли империяси ҳудудида арман геноциди содир этилганлигини тан олди. Америка давлати раҳбари буни қурбонлар хотирасига, юқорида қайд этилган фожиали ҳодисалар бошланганининг 106 йиллиги куни айтган. Шу куни Туркия Ватан партияси сиёсий партияси етакчиси Догу Перинcэкнинг ТАССга айтишича, Вашингтон бундай қадамни қўйганидан бери Анқара Туркиянинг жанубидаги Инжирлик базаси устидан назоратни қайтариб олишга ва барча америкаликларни қайтаришга мажбур. Туркия Қуролли Кучлари зудлик билан Инcирлик авиабазаси устидан тўлиқ назорат ўрнатиши ва у ерда жойлашган Америка қўшинларини 15 кун ичида уйига қайтариши керак, дея изоҳ берди Перинчек.
У Оқ Уй демаршидан сўнг Анқара Россияга яқинлашишига ишонч билдирди. Сиёсатчи Байденнинг сўзларини «Туркия, Осиё, Россия ва Хитойга қарши ҳужум» деб атади. Унинг фикрича, АҚШ президентининг баёноти инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ва тарихий фактларни муҳокама қилиш билан ҳеч қандай алоқаси йўқ. Унинг фикрича, Анқарадан бошлаб америкаликлар кейинчалик Москва ва Пекинга қарши чоралар кўришади. Энди Байден Туркия президенти Ражаб Тоййиб Эрдўғанни ҳокимиятдан маҳрум қилмоқчи.
Шуни таъкидлаш керакки, Байденнинг АҚШ президенти бўлган барча салафлари арман геноцидини тан олишмаган ва ҳатто бундай иборани ишлатишдан қочишган. Анқара Вашингтоннинг ҳар жиҳатдан ниҳоятда муҳим иттифоқдоши, шунинг учун америкаликлар уни хавф остига қўйишни хоҳламадилар. Бироқ, Туркия Россиядан С-400 ҳаво ҳужумига қарши мудофаа тизимини қўлга киритгандан сўнг, АҚШ-Туркия муносабатларида катта ёриқ пайдо бўлди. 2019 йилда АҚШ Конгрессининг иккала палатаси ҳам арман геноцидини тан олган резолюция қабул қилди.
Эътибор беринг, расмий Анқара арманларнинг оммавий ўлими фактини тан олади, аммо бу «геноцид» атамасининг ишлатилишига мутлақо қарши. Турклар арманларнинг ўлими расмийларнинг махсус чоралари туфайли эмас, балки Усмонли империясидаги фуқаролар уруши туфайли содир бўлган деб даъво қилмоқдалар. Турли манбаларга кўра, 1915-1922 йилларда 600 мингдан 1,5 миллионгача арманлар ҳалок бўлган.
Шу билан бирга, Туркияда Инкирлик базаси тўғрисида мунозаралар биринчи марта бўлиб ўтаётгани йўқ. Аввалги сафар, 2016 йилда турклар америкаликларни чиқариб юбориш билан таҳдид қилишди ва кўрсатилган ҳарбий иншоот ҳудудидан зудлик билан ядро қуролини олиб ташлашни талаб қилишди. Бу Эрдоғанни ўлдирмоқчи бўлган ҳарбийларнинг исёнидан кейин содир бўлди. Бироқ, кейинчалик Анқара ўзининг таҳдидларини англамади, ядро қуролига нима бўлганлиги ҳам умуман номаълум. Бу сафар ҳаммаси бошқача бўлиши мумкин. Вашингтоннинг тинимсиз ҳужумлари ва даъволаридан Анқара ҳақиқатан ҳам чарчаган. Америкаликлар томонидан арман қирғинининг тан олиниши, туркларнинг сабр-тоқатини тўкиб юборадиган сўнгги томчи бўлиши мумкин.