Kibertovlamachilik: "Erim intim suratlarimni tarmoqqa qo‘yib sharmanda qilyapti"
O‘zbekiston Ichki ishlar vazirligi 7 - oktabr kuni fuqarolarni shaxsiy hayotiga oid ma’lumotlarni to‘plab, ulardan shantaj qilish maqsadida foydalanuvchi kibertovlamachilardan ehtiyot bo‘lishga chaqirdi.
Vazirlikka ko‘ra, bunday kanallarning bir nechtasi aniqlangan bo‘lib, ularning yurituvchilari xorijdan turib faoliyat olib bormoqda va hozircha ushbu kanallarni bloklashning iloji yo‘q.
Ozodlik bilan suhbatda bo‘lgan mutaxassislar intim tasvirlar bilan shantaj qilish ijtimoiy tarmoqlarda keng tarqalganini aytishadi.
"Qishloqda bosh ko‘tarib yurolmaydigan bo‘lib qoldim"
O‘zbekistonlik Saodat (ismi uning iltimosiga ko‘ra o‘zgartirilgan-tahr.) turkiyalik eri u bilan ishqiy munosabat asnosida qo‘lga kiritgan “nozik” fotolarini ijtimoiy tarmoqlarda tarqatib yuborishi ortidan isnodga qolganini aytdi:
"Meni shantaj qilib, yalang‘och videolarimni chiqarvorgan, qishloqda bosh ko‘tarib yurolmaydigan bo‘lib qoldim”.
“Tovlamachi er” O‘zbekistonga ketib qolgan turmush o‘rtog‘ini Turkiyaga qaytishga ko‘ndirish uchun uning yalang‘och tasvirlarini ijtimoiy tarmoqlarda tarqatish bilan tahdid qilib kelgan, undan 10 ming dollar pul ham talab qilgan.
"Bir yil ilgari turkiyalik yigitga turmushga chiqqan edim. Janjal qilib, meni uravergach, qochib yaqinda O‘zbekistonga kelgandim. “Qaytib kelmasang intim videolaringni Telegramda tarqatvoraman, deb qo‘rqitdi. Keyin pul so‘rashni boshladi. 10 ming dollar, bermasang chiqarvoraman, deb shantaj qildi. Yalang‘och xolda meni videoga tushirib olgan ekan, chunki juft-halolim bo‘lgan. Shartiga ko‘nmaganimdan keyin tarqatib yotibdi hamma joyga”, - deydi Saodat. Ozodlik Saodatning Turkiyadagi eridan izoh olish uchun uning uyali telefoniga bog‘landi, lekin u savolni eshitgach, telefonni qo‘yib qo‘ydi.
Saodat erining qilmishi yuzasidan O‘zbekiston Bosh prokuraturasi va Tashqi ishlar vazirligiga arz qilgan:
“U O‘zbekistonda yashamas ekan, biz hech narsa qilolmaymiz, dnyishda. Turkiyada advokat yollab, u yoqdagi huquq-tartibot idoralariga shikoyat qilishni maslahat qilishdi. Turkiyadagi advokat boshlanishiga 1000 dollar so‘radi, lekin bunday pul menda yo‘q. Shuning uchun sizlarga murojaat qilyapman”.
Saodat bilan bog‘liq holat yagona emas. “Nozik” video va foto tasvirlar bilan shantaj qilish holatlari O‘zbekistonda uchrab turadi.
Ko‘p hollarda ayol-qizlar ijtimoiy tarmoq orqali tanishgan “tovlamachi oshiq”lardan jabr ko‘radi.
"To‘yim buzilmasin deb 800 dollar berishga majbur bo‘ldim"
Qashqadaryo viloyatida yashaydigan Durdona (ismi o‘zgartirilgan tahr.) to‘yi buzilmasligi uchun shantajchiga 800 dollar berganini aytdi:
“Facebook orqali bitta yigit bilan tanishgandim. Yalang‘och bo‘lib turgan holatimda yozib olgan ekan. U bilan gaplashmay qo‘ygandim. Keyin ancha vaqt o‘tib, boshqa bola bilan to‘yim bo‘lishini bilib, mana shuncha pul bermasang tarqatvoraman, dedi. 1000 dollar so‘ragandi, 800 dollar berdim. Shu bilan bu ish tugamadi. Qolganini ber deb chiqaverdi. Oxiri rasmlarni tarqativordi, to‘yimiz buzildi” .
Ko‘p hollarda kibertovlamachilik qurbonlari huquq-tartibot idoralariga murojaat qilmaydi. Durdona ham bu haqda militsiyaga aytishga qo‘rqqan:
"Ularga aytsam o‘zimni ham aybliga chiqarishardi. Chunki, boshida 800 dollar berganimda aytmaganman, shu bilan to‘xtab qolar deb o‘ylaganman. O‘zi aslida boshidan militsiyaga aytish kerak ekan".
Intim rasmlar bilan shantaj qilish xorijdagi o‘zbeklar orasida ham tarqalgan “Odnoklassniki”, “Facebook”, “Twitter”, “Instagram”, “Whatsapp”, “V kontakte” “Telegram” kabi ijtimoiy tarmoqlarda real kishilar nomidan soxta sahifalar ochish va ularni shantaj qilish hollari haqida Ozodlikka shikoyatlar kelmoqda.
IIV ham havotirda
O‘zbekiston Ichki ishlar vazirligi so‘nggi paytlarda Telegram ijtimoiy tarmog‘ida ayrim shaxslar fuqarolarning shaxsiy hayotiga oid ma’lumotlarni to‘plab ulardan shantaj qilish maqsadida foydalanish ommalashib borayotganidan havotir bildirmoqda.
“Hozirgi paytda internet, uyali telefonlar orqali shaxsni badnom qiluvchi behayo tasvirlarning tarqalib, ommalashib borayotgani tashvishlanarli. Ularning bundan maqsadi keyinchalik ushbu ma’lumotlarni foydalanuvchilarning sha’ni va obro‘siga putur yetkazuvchi “post”lar ko‘rinishida tarqatmaslik evaziga pul mablag‘larini undirish”, - deyiladi IIV matbuot xizmatining 7 - oktabr kungi bayonotida.
IIV ma’lumotiga ko‘ra, bunday kanallarning bir nechtasi aniqlangan bo‘lib, ularning yurituvchilari xorijdan turib faoliyat olib bormoqda va hozircha ushbu kanallarni bloklashning iloji yo‘q.
Vazirlik fuqarolardan shaxsiy ma’lumotlarini ijtimoiy tarmoqlarda qo‘ymaslikni va begona guruhlarda tarqatmaslikni so‘ramoqda.
IIV kibertovlamachilikka nishon bo‘lganlarga ichki ishlar bo‘limlariga xabar berishni ham tavsiya etmoqda.
"Tarmoqlar "ochildasturxon" ekanini unutmang"
Yangi media sohasi mutaxassisi To‘lqin Umaraliyevning aytishicha¸ tarmoqlar "ochildasturxon" ekanini bilishi va shunga qarab ehtiyot bo‘lishi kerakligini aytadi.
-Tarmoqqa joylangan surat va video materiallar, shu jumladan shaxsiy va intim xarakterdagi suratlar bo‘lishi mumkin, ular kimlarnidir qo‘liga tushib, keyin shantaj quroliga aylanmaydi, deb hech kafolat berolmaydi. Texnologiyalar qanchalik rivojlanib borayotgan bo‘lsa ham teshiklari bo‘ladi, qaltis joylar bo‘ladi. Bu bo‘lgan va bo‘ladi ham. Shuning uchun bilingki, siz gajjetga video yoki surat olar ekansiz uni sizdan boshqa hech kim ko‘rmaydi deb o‘ylasangiz adashasiz”, - deydi To‘lqin Umaraliyev.