Новости за 18.11.2022

د ملګرو ملتونو سازمان وايي، تر اوو میاشتو ډېر وخت تېر شوی چې د طالبانو مشر د کوکنارو کښت منع کړی دی، خو تر اوسه په عمل کې د دې فرمان نتيجه هغسې نه ده ليدل شوې لکه دوی چې يې هيله درلوده. په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د بشري مرستو د همغږۍ دفتر مشر په قزاقستان کې د منځنۍ اسيا اقتصادي غونډې ته د افغانستان د اقتصادي او زراعتي وضعیت په اړه وويل، ملګري ملتونه هڅه کوي چې په افغانستان کې د کوکنارو کښت او نشه يي موادو توليد له نژدې څخه وڅاري. په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د بشري مرستو د همغږۍ دفتر یا... Читать дальше...

په افغانستان کې د ملګروملتونو سیاسي استازولۍ یوناما وايي، ډېری افغان مېرمنې د خپلو اساسي حقونو غوښتنه کوي. یوناما په یوې تازه خبرپاڼه کې ویلي چې دوی له تېرې یوې اونۍ راهیسې له زیات شمېر مېرمنو سره لیدنې کړي او په ترڅ کې یې د دوی یوه کډه غوښتنه دا موندلې چې کار او تحصیل ته دې پرېښودل شي. احمد تکل د افغان مېرمنو د دې هڅو په اړه له مدني فعالې ماریاتوتاخېل سره مرکه کې کړې او په سر کې یې پوښتلې چې ایا کار او تحصیل د افغان مېرمنو یوازینۍ غوښتنې دي؟ د اغلې توتاخېل مرکه د لاندې غږيز فايل په کېکاږلو اورېدلی شئ... Читать дальше...

د اسیا د مرکز د لوبو په لړۍ کې د افغانستان له ۱۴ کلنو د کم عمره لوبغاړو ټیم نن د کوربه تاجکستان د ټیم پر وړاندې شپږ- صفر ماتې وخوړه. افغان زلمیانو په دې لړۍ کې چې د نومبر په نهمه پیل شوې ترکمنستان او ایران ته ماتې ورکړه خو د چارشنبې په ورځ یې له ازبکستان او نن له تاجکستان سره لوبه وبایلله. د اسیا د زړه د لوبو لړۍ کې چې د نومبر تر ۱۹مې پورې دوام کوي د افغانستان، تاجکستان، ترکمنستان او ازبکستان لوبډلې برخه لري.

په افغانستان کې د افغان مېرمنو د غوښتونو ډېره برخه تعلیم، کار او د اساسي حقونو په برخه کې لاس‌رسي ته ور ټوله ده. په افغانستان کې د ملګرو ملتونو سیاسي استازولۍ ( یوناما) د نومبر په ۱۸مې د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره ویلي چې ډېری افغان مېرمنې د خپلو حقونو غوښتنه کوي او له دې نه په شاه کېږي. د دغې خبر پاڼې په حواله، یوناما چې له تېرې یوې اوونۍ راهیسې په افغانستان کې له زیات شمېر مېرمنو سره د طالبانو له‌خوا د وروستیو محدیتونو په اړه خبرې کړي، دوی ویلي چې په افغانۍ ټولنه کې ژوند او له ټولو حقونو نه برخمن کېدل د دوی حق دی. Читать дальше...

د ایران د بشري حقونو فعالې او د ۲۰۰۳ کال د نوبل د سولې د جایزې ګټونکې شیرین عبادي په ایران کې د اعتراضونو وروستۍ څپه انقلاب بللی دی. مېرمن عبادي له ازادي راډیو سره په ځانګړې مرکه کې وویل، دې اعتراضونو وښودله چې د ایران خلک اسلامي جمهوریت نه‌غواړي. په ایران کې له څو میاشتو راهیسې اعتراضونه د پولیسو په توقیف کې د ۲۲ کلنې مهسا امیني له مړینې وروسته پیل شول چې د بشري حقونو د ډلو په وینا په ترڅ کې یې د چارواکو د ځپونکو اقداماتو په پایله کې ۳۴۲ کسان وژل او شاوخوا ۱۴ زره کسان نیول شوي دي. شیرین عبادي وویل، د ایران حکومت له خپلو وېرېږي. Читать дальше...

روسي چارواکي وايي، ځواکونه يې په کريميا ټاپو‌وزمه کې خپل سنګرونه پياوړي کوي. د اوکراین په خرسون سیمه کې د اوکرایني ځواکونو له پوځي بریاوو وروسته د اشغال شوې کریمیا لپاره د مسکو له‌خوا ټاکل شوی مشر وايي روسي ځواکونه په دې ټاپو‌وزمه کې چې مسکو په ۲۰۱۴ کال کې له اوکراین څخه ونیوله، د خپلو سنګرونو د پیاوړي کولو په حال کې دي. سیرګي اکسیونوف نن پر ټلګرام په یو بیان کې ویلي دي چې دی په کریمیا کې د روسي ځواکونو د سنګرونو د ټینګېدو د جریان څارنه کوي. اوکراین ویلي دي چې غواړي کریمیا بېرته ونیسي.

په افغانستان کې د طالبانو تر کنترول لاندې د تخنیکي او مسلکي زده کړو ادارې د یو موټر د بیروني برخې د جوړولو چارې چې پنځه کاله وړاندې یې پیل کړې وې پای ته رسولي دي. محمد رضا چې افغان انجینر دی د انتاپ په نوم یې لومړنی موټر جوړ کړی دی. محمد رضا د دغه موټر د جوړولو کارونه پنځه کاله وړاندې د درې نورو همکارانو سره یو ځای د مسلکي او تخنیکي زده‌کړو په اداره کې چې اوس د طالبانو تر کنترول لاندې فعالیت کوي پیل کړې. دغه موټر چې تر دې دمه پرې څلوېښت زره امریکايي ډالره لګښت راغلی، د جاپانۍ کرولا ماشین او... Читать дальше...

د اوکراین ختیځ د روس او اوکرایني ځواکونو د سختې جګړې شاهد دی. تازه اوکرایني چارواکو ویلي چې په دونتسک او لوهانسک کې یې د روسیې پراخې حملې په شا تمبولي. روسیې د اوکراین د انرژۍ پر تأسیساتو هم حملې کړي او د ولسمشر ولودیمیر زلنسکي په وینا د اوکراین ۱۰ ملیونه وګړي د برېښنا له پرې شوي جریان سره مخ دي.

یو شمېر خلک او سوداګر د طالبانو او د پاکستان له حکومتونو غواړي چې ژر تر ژره دې سپین بولدک دروازه پرانیزي. روح الله څلور ورځې کېږي چې د خپلې ناروغې مور سره د سپین بولدک دروازې شاته بند پاتې دی. هغه وايي، غواړي خپله ناروغه مور پاکستان ته انتقال کړي. د تخار ولایت دغه اوسېدونکی وايي، له خپلې ناروغې مور سره د سپین بولدک دروازې ته څېرمه په یوه هوټل کې شپې او ورځې تېروي ترڅو دغه دروازه پرانیستل شي او خپله مور پاکستان ته بوځي. نوموړی وايي: "ستونزې دې څه وکړم مجبوري ده، دلته پاتې یو او دروازه هم... Читать дальше...

په ايران کې د ۲۲ کلنې مېرمنې مهسا اميني د وژنې پرضد مظاهرې روانې دي. د هغه هېواد د اصفهان صوبې په فولاد شهر ښار کې د نومبر پر ۱۸مه د مظاهرو تازه ويډيوګانې پر ټولينزو رسنيو خپرې شوې دي. مهسا اميني د روان ۲۰۲۲ز کال د سېپټېمبر پر ۱۶مه د پوليسو په حراست کې مړه شوې وه. په دې اړه ګل ایاز د رویټرز اژانس له ويډيو راپور جوړ کړی دی.

د راپورونه له‌مخې د پاکستاني طالبانو یا TTP دوه غړي په افغانستان کې وژل شوي دي. افغان اسلامي آژانس د TTP د پخواني ویاند احسان الله احسان او پر ټولنیزو شبکو د خپرو شویو پوستونو په حواله خبر ورکړی چې د پاکستاني طالبانو د مهم مشر سیف الله بابوجي مړی په داسې حال کې چې موټرسایکل او کلاشنیکوف یې هم ورسره و، د ننګرهار ولایت په بټي کوټ ولسوالۍ کې موندل شوی. دغه راز د ذاکرین په نوم د TTP یو بل قوماندان په پکتیا ولایت کې وژل شوی دی. د افغان طالبانو سرچینو په دې اړه څه نه‌دي ویلي. د پاکستاني طالبانو... Читать дальше...

اوکرایني ځواکونو نن د نومبر په ۱۸مه وویل، دوی توانیدلي چې د اوکراین په ختيځ کې د روسي ځواکونو حملې په شا وتمبوي. دا په داسې حال کې ده چې مسکو د اوکراین په بنسټیزو تاسیساتو باندې حملو ته دوام ورکړی او د ساړه ژمي له رابره کېدو سره یې هم‌مهاله د برښنا او ګازو په رسولو کې خنډونه رامنځته کړي دي. د اوکراین د وسله‌والو ځواکونو لوی درستیز وویل، اوکراییني ځواکونه توانیدلې دي چې د لوهانسک او دونباس په اتو سیمو کې روسې ځواکونه په شا وتمبوي. د اوکراین ولسمشر ولادیمیر زلنسکي په خپلې شپنۍ وینا کې وویل، د... Читать дальше...

اټکل شوی چې د دې پله پر جوړولو به  ۲۷ نیم میلیونه افغانۍ لګښت راځي او د جوړولو چارې به یې په یوه کال کې سر ته ورسېږي.

په افغانستان کې د طالبانو له‌خوا د معترضه مېرمنو د نیول کېدو پر دوام اندېښنې ښودل شوي. د بشري حقونو څار سازمان ویلي چې: "په تېرو دوه اونیو کې د ظریفې یعقوبي او یو شمېر نورو معترضه مېرمنو نیول کېدل دا ښيي چې طالبان د خلکو هغه حق ته چې کولای شي د خپلو حقونو ترلاسه کولو لپاره غږ پورته کړي نقض کړی." دغه سازمان د پنجشنبې په ورځ په خپل ټویټر پاڼه لیکلي چې د خپلو حقونو تر لاسه کولو لپاره د غږ پورته کول د ټولنې د هر وګړي حق دی خو طالبانو په وروستیو کې د معترضه مېرمنو په نیولو سره دغه ساحه تر ډېره محدوده کړې ده. Читать дальше...

د سویډن د حکومت یو څېړونکی وايي، محققانو د نارډ سټریم د تېلو د نللیکې په زیانمنه شوې برخه کې د چاودېدونکو موادو نښې موندلې دي. د سویډن او ډنمارک چارواکي په نارډ سټریم یو نللیکه او دوو نورو پایپلایونو کې چې روسیه د بالتیک سمندرګي له لارې له جرمني سره نښلوي، د ۴ رامنځته شویو سوریو په اړه څېړنې کوي. له دې سره هغه ادعاوې نورې هم پیاوړې شوې چې ګنې د دې نللیکې د تخریب هڅه شوې. ډنمارک تېره میاشت ویل، د دوی لومړنۍ څېړنې ښيي چې دا سوري د درنو چاودنو له کبله رامنځ ته شوې دي.

د طالبانو چارواکي وايي چې قطر، د زړه د سوري په ناروغۍ د اخته ۱۶۹ افغان ماشومانو د علاج لګښت په غاړه اخیستی. افغاني سرې میاشتې ټولنې نن په یوه بیان کې وویل، په کابل کې د قطر د سفارت شارژدافیر عبدالله محمد الحبابي نن په کابل کې د دې ټولنې له عمومي رییس مولوي مطیع الحق سره په کتنه کې ژمنه وکړه چې د دې ماشومانو درملنه به یا په قطر کې او یا په کابل کې د سرې میاشتې په مرسته وشي او لګښت به یې د قطر دولت ورکړي. د بیان له مخې د قطر شارژدافیر زیاته کړه چې هېواد یې په را روان ژمي کې له افغانانو سره د خوراکي او ژمنیو توکو د مرستې هوډ هم لري.

د اسیا د مرکز د لوبو په لړۍ کې د افغانستان له ۱۴ کلنو د کم عمره لوبغاړو ټیم د کوربه تاجکستان د ټیم پر وړاندې لوبه کوي. افغان زلمیانو د ترکمنستان او ایران له ماتولو وروسته د چارشنبې په ورځ له ازبکستان سره لوبه وبایلله. د افغانستان د فوټبال فدراسیون پر فېسبوک خبر ورکړی چې له تاجکستان سره د افغانستان لوبه نن د کابل په وخت د ماښام په شپږنیمو بجو پیلېږي. د آسیا د زړه د لوبو لړۍ د افغانستان، تاجکستان، ترکمنستان او ازبکستان د لوبډلو ترمنځ د نوامبر په نهمه پیل شوي او د نوامبر تر ۱۹مې پورې دوام کوي.

په افغانستان کې د اقتصادي او بشري وضعیت تیاره انځور او هغه اندېښنې چې ورځ تر بلې جدي کېږي. د همدې اندېښنو په دوام، پرون د روسیې په غوښتنه د ملګرو ملتونو سازمان "د افغانستان د اقتصادي سقوط مخنیوي" په نوم غیر رسمي غونډه رابللې وه، چېرته چې د افغانانو اوسنی بشري وضعیت ناهیلی کوونکی وبلل شو. په دې غونډه کې په بشري برخه کې د ملګرو ملتونو سازمان د سرمنشي مرستیالې جوېس ام‌سویا په راتلونکې کې د بشري وضعیت د لا خرابېدو خبرداری ورکړ. نوموړې وويل، نا امني او خوارځواکي مخ په زیاتېدو ده او افغانستان یو... Читать дальше...

ملګري ملتونه وايي، د تورې بحیرې له بندرونو څخه د اوکرایین د غلو د صادراتو پروګرام څلور میاشتې نور هم وغځول شو. دغه سازمان پرون وویل چې په تړون کې کوم بدلون نه‌دی راغلی. که تړون نه وای غځېدلی نو د صادراتو بهیر د نومبر نولسمې هاخوا بندېده. د روسیې د بهرنیو چارو وزارت هم اعلان کړی چې روسیې د دې موافقې د تمدید اجازه ورکړې ده. د ملګرو ملتونو او ترکیې په نوښت روسیې څو میاشتې مخکې له تور سمندرګي د اوکرایین د غلو د صادراتو اجازه ورکړه. د تړون له مخې د غلو د لېږد لپاره یو خوندي دهلیز جوړ شو خو شرط... Читать дальше...

د افغانستان لپاره د اروپايي ټولنې ځانګړي استازي توماس نیکلاسن له طالبانو پوښتنه کړې چې ایا د فوټبال نړیوال جام به افغانستان ته الهام بښونکی وي؟ توماس نیکلاسن د طالبانو د سیاسي دفتر د مشر سهیل شاهین د څرګندونو په غبرګون دا خبره کړې. شاهین په خپل ټوېټر خوښي ښودلې چې لومړی وار د منځني ختیځ یو هېواد، قطر د نړیوال جام کوربه دی او دا چې یو نیم میلیون کسان به له ټولې نړۍ د لوبو لیدو ته ورځي. د افغانستان لپاره د اروپايي ټولنې ځانګړي استازي توماس نیکلاسن د شاهین د ټوېټ په غبرګون پوښتنه کړې چې ایا دا... Читать дальше...

د افغانستان لپاره د امریکا ځانګړی استازی وایي افغانان د خوراکي موادو مرستې ته سخته اړتیا لري. توماس ویست نن سهار په خپل ټوېټر دا خبره کړې او هم یې افغانانو ته د خوراکي موادو په رسولو کې د ملګرو ملتونو د خوړو نړیوال پروګرام کار حیاتي بللی. هغه ویلي چې امریکا په افغانستان کې د خوړو د نړیوال پروګرام یا ډبلیو اف پي لویه تمویلونکې ده او سږ کال یې څه باندې ۴۶۰ میلیونه ډالره همکاري ورسره کړې. توماس ویسټ له افغانانو سره د امریکا د کلک هوډ ډاډ څرګند کړی.

په پاکستان کې د وسې او ورپسې د پشکال تر بارانونو وروسته سېلابونو د تعلیم څانګه خورا اغېزمنه کړې ده. زده کوونکي وايي، اوس یې په خیمو کې زده کړې پیل کړې دي خو څو میاشتې یې تعلیمي چارې په ټپه درېدلې وې. ښوونکي وايي، په خیمو کې زده کړې د ماشومانو پر روانې صحت ناوړه اغېز لري. د اې اېف پي له ویډیو جوړ رپورټ.

د انارو شل ټنه محموله د افغان کارټ په نوم د حکومتي شرکت له لوري صادريږي. د کندهار د سوداګرۍ او پانګوني خونه نړيوالو مارکېټونو ته د افغانستان د تازه مېوې صادرات د اقتصادي پياوړتیا په برخه کې مهم ګام بولي. د کندهار سوداګر بيا د سوداګرۍ په برخه کې د ستونزو د هوارۍ غوښتنه کوي. دا په داسي حال کې ده چې د تېرو شپږو ورځو راهیسې د سپین بولدک – چمن دروازه د هر ډول صادراتو او وارېداتو په پرمخ تړل شوي ده. نور تفصیل د صادق رښتيني په راپور کې د لاندې غږيز فايل په کېکاږلو اورېدلی شئ:

د امریکا د خزانې وزارت پرون (پنجشنبه) په چین، هانګ کانګ او متحده عربي اماراتو کې پر ۱۳ شرکتونو بنديزونه ولګول. دا بنديزونه د ایران په اړه د امریکا د بندیزونو د نه رعایتولو او د ایران د تېلو د جانبي محصولاتو په پلور کې د مرستې په خاطر لګول شوي دي. د امریکا د خزانې وزارت له خبرپاڼې سره سم، چې په خپله رسمي ویبپاڼه کې یې خپره کړې ده، دغو کمپنیو د ایران د تېلو د ملي شرکت په شمول د هغو شرکتونو په نیابت، چې امریکا پرې بندیزونه لګولي، د سلګونو میلیون ډالرو په ارزښت د ایران د پتروشیمي او تېلو جانبي محصولات د اسیا په ختیځ کې پلورلي دي. Читать дальше...

په افغانستان کې د ملګروملتو د مرستندوی ماموریت مرستیال مارکس پوتزل وايي، د سوله‌ییز او باثباته افغانستان لپاره داسې پراخې پروسې ته اړتیا ده چې د ټولو افغانانو، په تېره بیا د ښځو او اقلیتونو حقونه رعایت کړي. یوناما په یوه ټویټ کې پرون وویل، ښاغلي پوتزل دا خبره د فاریاب ولایت په مرکز میمنې کې د مدني ټولنې له استازو او طالب چارواکو سره په کتنه کې وکړه. د طالبانو له واک ته رسېدو وروسته ښځې په اکثرو دولتي ادارو کې له کار کولو منع شوي او نجونې له شپږم ټولګي پورته زده‌کړو ته نه پرېښودل کېږي.