Stabiliteti rajonal, parakusht për investimet e huaja 

Stabiliteti dhe bashkëpunimi i zgjeruar rajonal paraqiten si elemente vendimtare për tërheqjen e investimeve në Ballkan, përfshi edhe Kosovën, thonë ekspertë për çështje ekonomike.

Pasi që Bashkimi Evropian ndër vite ua ka bërë të qartë vendeve të Ballkanit që aspirojnë integrimin evropian se rruga e vetme përpara në këtë proces është që ato fillimisht t’i zgjidhin konfliktet e mospajtimet, së fundmi edhe SHBA-ja ka transmetuar mesazhin e qartë se stabiliteti është një parakusht për thithjen e investimeve të jashtme.

Sipas ekspertëve të ekonomisë, investitorët seriozë që dëshirojnë që kapitalin e tyre ta shtrijnë në vende të rajonit, kanë për qëllim të fitojnë nga tregu i përgjithshëm i Ballkanit dhe jo të kufizohen në tregun e një shteti të caktuar.

Në këtë aspekt, i dërguari i posaçëm i presidentit Donald Trump për dialogun mes Prishtinës dhe Beogradit, ambasadori Richard Grenell, gjatë vizitës dy ditore në Kosovë, tha se komunitetet e biznesit nga Shtetet e Bashkuara dhe Evropa, do të dëshironin që të vinin në këtë rajon në një mënyrë të fuqishme, por fillimisht ai tha se duhet të krijohen rrethanat e përshtatshme.

“Por, ju nuk mund ta bëni një gjë të tillë nëse ka konflikt nga establishmenti politik. Prandaj, ajo që unë dua të bëjë është të shikoj përpara, të shtyjë përpara shumë projekte”, kishte deklaruar Grenell në Prishtinë.

Ai e ka paraqitur çështjen e zhvillimit ekonomik dhe hapjen e vendeve të punës në Kosovë, Serbi dhe rajon si parësore në ecjen e Ballkanit Perëndimor kah e ardhmja. 

Drejtori ekzekutiv i Odës Ekonomike Amerikane në Kosovë (OEAK), Arian Zeka, tha për Radion Evropa e Lirë se vendet e Ballkanit para disa dekadave janë karakterizuar me histori të dhunës dhe luftërave. Kështu që investitorët, qoftë evropianë apo nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës, vazhdojnë të kenë një perceptim negativ për shtetet individuale të Ballkanit (Shqipërinë, Kosovën, Malin e Zi, Serbinë, Maqedoninë e Veriut dhe Bosnjë e Hercegovinën). Për këtë arsye, ai shprehet se nevojitet stabilitet politik brenda vendeve të rajonit”, thotë Zeka.

“Ndër parakushtet kryesore janë edhe marrëveshjet për çështje të hapura ndërmjet shteteve të rajonit. Kjo do të ishte një sinjal pozitiv për tejkalimin e të gjitha pasojave të së kaluarës dhe sinjal pozitiv për investitorët e huaj të cilët kanë synim që të zgjerohen në rajon, në Ballkanin Perëndimor”, tha Zeka. 

Shtetet e Ballkanit Perëndimor janë shtete të vogla, thotë profesori i ekonomisë Musa Limani, sipas të cilit, kjo paraqet një pengesë për investimet e huaja direkte, pasi që investitorët kërkojnë treg më të gjerë.

Kështu që me thellimin e bashkëpunimit mes shteteve në nivel rajonal në fusha të ndryshme, sipas Limanit, ky rajon dhe sidomos Kosova, do të bëhej më tërheqës për investitorët e huaj.

“Ata (investitorët) nuk e llogarisin vetëm tregun e Kosovës, por tregun ballkanik. Prandaj, çdo acarim i marrëdhënieve politike ndikon që investitorët potencial të mos investojnë kapitalin e tyre në Kosovë, por ta investojnë në vendet tjera. Kështu që investimet e huaja direkte janë shumë më të larta në Serbi, mandej edhe në vendet tjera fqinje. Por, vlera më e ulët e investimeve është në Kosovë. Kështu që raporti politik i Kosovës me vendet fqinje është shumë i domosdoshëm për investitorët e huaj”, tha Limani.

I dërguari i posaçëm i presidentit Donald Trump për dialogun mes Prishtinës dhe Beogradit, ambasadori Richard Grenell, gjatë vizitës dy ditore që zhvilloi në Kosovë, ndër të tjera ka thënë se mungesa e një marrëveshjeje ndërmjet Kosovës dhe Serbisë është pengesa kryesore për investimet e huaja në ekonominë e Kosovës.

Por, bisedimet për mundësinë e arritjes së një marrëveshjeje ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, janë ndërprerë në fund të vitit 2018, pasi Qeveria e Kosovës vendosi taksë ndaj mallrave nga Serbia dhe Bosnjë e Hercegovina.

Beogradi kushtëzon pjesëmarrjen në bisedime me heqjen e kësaj takse.

Vendet e Ballkanit Perëndimor disa herë kanë bërë përpjekje për integrim të tregut përmes projekteve dhe iniciativave të përbashkëta. Në zbatim është marrëveshja për Tregti të Lirë, e njohur më shkurtesën CEFTA, që jo rrallë herë ka pasur probleme gjatë zbatimit.

Kurse së fundmi është paraqitur iniciativa përmes se cilës po synohet krijimi i një lloj “Mini-Shengeni” ballkanik. Plani për krijimin e “Mini-Shengenit" ballkanik, megjithatë është kundërshtuar nga autoritetet e Kosovës me arsyetimin se forume të tilla janë të padobishme derisa Serbia vazhdon të mos e njohë Kosovën si shtet të pavarur.

Disa nga vendet e Ballkanit Perëndimor, konkretisht Shqipëria, Serbia e Maqedonia e Veriut, vitin e kaluar kanë nënshkruar një deklaratë të përbashkët, e cila bazohet në zbatimin e lëvizjes së lirë të mallrave, kapitalit, njerëzve dhe shërbimeve.