Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (30-қисм)

У кетди. Мен эса капага кириб ётдим. Ҳамма нарсадан кўнглим қолди. Шу ёшимдаёқ ҳаётнинг мазмунини тушуниб қўйгандайман. Ҳеч бир қизиқ амал кўзимга кўринмаяпти. Ҳамма фақат пул топишни ўйлайди. Ҳалолми, ҳаромми, фарқи йўқ. Алам қиладиган томони, мен уларнинг орасидаман… Шайтон неча марталаб ёнимга келди. «Кўрдингми, шерикларинг нималар қиляпти? Сен ҳам қараб ўтирма, бостир. Нима, тўрт-беш сўм тешиб чиқармиди? Озгина жамғармага эга бўлволсанг, бирор қора кунингга яраб қолар. Айтиб қўяй, вақти келади, сени пулдан бошқа ҳеч нима қутқаролмайди», дейди. «Балки, балки», дейман мен унга. Кейин бирдан виждоним уйғониб қолади. Юзимга қарс-қурс шапалоқ тушираман: «Ўпкангни бос, ҳаромдан топганинг қора кунга ярамайди, қора ерга тиқади».

Мана шундай ўйлар гирдобида талай муддат ётдим. Мурод рация орқали боғланиб, яна бир марта капасига таклиф қилди.

У қандай пиширади, қаерда пиширади, очиғи, билмайман. Факт шуки, юшоққина, мазали кабоб бор уйида. Чидолмай сўрадим. Қандай қиласан деб. У айтмади. Кўп билсанг, тез қарийсан, дея қутулди. Кейин бошланди.

— Мени қизлар жуда яхши кўришарди. Мақтаняпти демагину, аслида ҳам, шундай. Тўғри, бошқаларга қараганда зўр кийинардим. Энг тозаларини топиб, эгнимга илардим. Пулим унчалик ҳам кўп эмасди. Лекин у ёқдан-бу ёқдан қисиштиришни эплардим-да. Мен Америка президенти Жорж Бушнинг битта гапини ўзимга шиор қилиб олгандим. У ёшлигида, талабалик пайтларида биров билан кўришса, «Мен Американинг президент Жорж Бушман», деркан…

Мен Муроднинг гапига кулдим.

— У айтмаган, Билл Клинтон айтган, — дея эътироз билдирдим.

— Жорж Бушмасми?

— Йўқ.

— Нима фарқи бор?! Гапниям бўлдинг. Хуллас, ўзимни мана шунақа катта олардим. Қизлар дарров қармоғимга илинарди. Анави ақлли, ўқийдиганларимас, олифталари, бойликни яхши кўрадиганлари… У ёғини сўрасанг, ўҳу, қанақа ишлар бўлиб кетарди. Биттасини жуда қаттиқ севиб қолганман. Ҳақиқатан ҳам, гўзал эди у. Чунки юзига, қош-кўзига ҳар хил бўёқларни сурмаган ҳолида ҳам кўрганманда уни. Жувон экан. Эридан ажрашган. Шунга қарамасдан уни севиб қолдим. Астойдил. Чунки у бошқаларга ўхшамаган, ниҳоятда ақлли эди. Ҳар битта гапни ўйлаб гапирарди. Ҳатто мендан пул-мул ҳам сўрамаган. Аммо юзида мунг бордай эди. Лекин шу мунгни усталик билан яшира оларди. Кейин қарасам, худди менга ўхшаб ўзини ғурурли тута оларкан. Унга “Сенга уйланаман”, дедим. Кулди. «Бўлмағур гапни гапирмасангиз-чи», деди. “Мени ҳали уйланмаган, ҳозир шундай деяпти, кўчага чиққанидан кейин айтган гапидан тонади, десангиз адашасиз”, дедим. У нима деди биласанми?

Мен Муроднинг юзига тикилиб бошимни қимирлатдим-да, «Йўқ» ишорасини қилдим. «Аввал оила қурасиз, кейин хотинингизни ҳайдаб юборасиз, ана ундан сўнг менга уйланасиз», деса бўладими? «Нега? Бирдан уйланавераман сизга. Масофани узоқлаштириб, кейин яқинлаштириб юраманми», десам, «Шунда иккаламиз ҳам бир хил бўламиз. Биров-бировимизга таъна-дашном қилмаймиз», деб жавоб берди… Эй-й, кейин ўхшамай кетди. Лекин ҳалигача эсимдан чиқаролмайман.

Муроднинг оғзи ҳам, қўли ҳам тинмасди. Ўша жойига ўша нарсани ишқагани-ишқаган эди. Ҳеч нарса емасди. Натижада кўп ўтмай, яна аввалги ҳолига тушди. Кўзи сузилди. Бир томонга қийшайди. Кейин гапларини бир юз саксон градусга ўзгартириб, қийналиб кетганлиги тўғрисидаги «қўшиғи»ни бошлади. Тирик қолиш-қолмаслигини бот-бот такрорлади. Шунинг билан бирга ора-чорада, «қўшниники»га ўтиш йўлларидан мени хабардор этиб қўйди. «Керак бўлса, ўша жойлардан ўтиб, экаётганлардан тортиб, ишлов бераётганларгача, биз томонга олиб келаётганларгача онасини уч қўрғондан кўрсатиб келишим мумкин», деди. Унинг мана шу гапи янги эди. Илло, менга яхши кўриниш учун гапирган эди. Бундан кўриниб турибдики, ақл-ҳуши жойида. Ўзини бечорага солишларининг ҳаммаси мени чалғитиш учун, холос.

Аввалги сафаргидай ярим тунда капамга қайтдим ва ҳеч нима тўғрисида бош қотирмай ётдиму, ухладим. Тўғри-да, ўйлайверсам ҳаммаси алғов-далғов бўлиб кетяпти. Ютуғим — фақат бош оғриғи! Шу керакми менга?! Лекин кошки эди, хаёл суришдан ўз истагинг билан қутулолсанг. Сира имкони йўқ нарса… Мен шу пайтгача Қобилга бериб қўйган пулларимдан кўнглим хотиржам эди. Ҳозир ҳам шундай. Бироқ Қобилни қийнаб қўймадимми, деган ўй безовта қила бошлади. У ўзини менга хотиржам кўрсатади. Аммо бундай эмаслигини яхши биламан. Биринчидан, биров ўғирлаб кетмасайди, деб ўйлайди. Сабаби, пул миқдори кўп бўлгани учун қаерга қўйсанг ҳам дўппайиб ўзининг борлигини кўз-кўз қилиб туради. Яна калит фақат Қобилдагина эмас, уй эгасида ҳам бор. У истаган пайти уйга келиши мумкин. Мабодо ошнам йўқлигида келсаю, уйга кирса, пулни кўрса, индамай чиқиб кетармикин? Бўлиши мумкин. Лекин хаёли бузилади. Кейин, кейин нима бўлади? Бир-иккитага айтар. Ҳаттоки Қобилнинг ўзини ҳам сўроққа тутар. Ана ундан сўнг Қобил қандай аҳволга тушади. Умрида ёлғон гапирмаган. Гапиролмаган. «Битта ошнамники, мана шунақа, шунақа катта ўғри, каззоб, ҳаммага ўзини ўта ҳақиқатпараст посбон кўрсатиб, аслида, одамларнинг қонини ичаётганлардан бирининг уйига тушиб бойлигидан озгинасини ўмариб келибди», дейдими?.. Хўп, уй эгаси кўрмади ҳам дейлик, Қобил бечора қандай қилиб шунча пулни ҳожатмандларга тарқатади. Осонмас. Демак, бу ёқдан шаҳарга қайтишим билан биринчи ишим ўша пулларни йўқотиш бўлади…»

Бу ўйни охирлатишим билан шефнинг туғилган куни кўз ўнгимда намоён бўлди. «Нимага эътибор бермадим?”, дея сўроққа тутдим ўзимни… Қуда. Бўлди қудани кузатиш эсимдан чиққан экан. Умуман олганда, бунга вақт ҳам бўлмаганди. Чунки ҳаммаси шунчалик алғов-далғов бўлиб кетдики, режалаштирган ишларимнинг бари чалкашди… Унинг қизи чиройли экан. Гап бўлиши мумкин эмас. Лекин Шариф шундай одамнинг кўз ўнгида бошқа бир аёл билан ҳиринглашиб, гоҳида уни қучиб, баъзан ўпиб ўтирди-я. Ғиринг этмади. Шунинг ўзиёқ қуданинг шефдан қўрқишини кўрсатиб қўйди. Ачинарли ҳол. Унинг ўзи шуни истаган. Баттар бўлсин…» Тавба. Нима қилиб шулар тўғрисида бош қотириб ўтирибман. Йўқ бўлиб кетмайдими бари. Агар бу ердаги ишларимни хамирдан қил суғургандай битирсам, шефнинг қудаси билан ҳам «салом-алик» қилиб кўраман. Ҳозир эса ухлайман. Ухлашим шарт. Жасур, кўзингни юм. Ҳаммасини эсингдан чиқар…

Эртаси куни Мурод мени безовта қилмади. Шуниси яхши бўлди. Ора-чора чиқаман, чор-атрофни айланиб келаман. Кейин капамда ўтираман. Эсиз, бир-иккита китоб олволмаган эканман. Маза қилиб ўқиб ётардим.

Қоронғи тушди. Мурод алоқага чиқиб, «Ҳаммаёқ тинчми, яхши ўтирибсанми?» дея сўради. Жавобни эшитгач, рацияни ўчирди. Бундан чиқди, у яна кечаги аҳволга тушади. Бу сафар бир ўзи. Кутишим керак. У ухласин. Ана ундан сўнг режамни амалга оширишга киришаман, дедим ўзимга-ўзим. Аммо ярамас Мурод мен билан боғланиб, ёнига чақирди. «Бирга овқатланамиз», деди. Зерикибди. Менимча, пешингача ухлаган. Кейин карахт бўлиб ётган. Қоронғи тушганидан сўнг қорни очган. Ҳар қалай, тахминим шундай. Сабаби, кеча у бир аҳволда қолган эди.

Борсам, ёнбошлаб ётган экан. Кечаги дастурхон йиғиштирилмаган. Егуликлар ҳам ўша-ўша.

— Мен қўлимни урмадим. Ўзинг томонга ўтиргин-да, бир бошидан «туширавер». Кейин бу ерларда овқат ачиб қолмайди. Ачийди, лекин дарровмас. Шунинг учун у юзингдан бунисига ўтказма. Қолаверса, борига барака. Чунки захирамиз тугади. Фақат эртага пешиндан кейингина, егулик келтиришади қурумсоқлар, — деди Мурод.

— Менга фарқи йўқ. Қорним тўйса бўлди, — деб бир тишлам нонни оғзимга солиб қарасам, Муродбой кечаги ишини бошлаяпти.

— Ҳов, нима қиляпсан? Бу туришда дабдаланг чиқиб кетади-ку. Келганимиздан бери бир кунни ҳам ўтказмадинг! — дедим унга.

Мурод ўшшайиб, қўлини силтади. Кейин:

— Эй-й, аллақачон ўрганиб бўлганга ўхшайман. Сал вақти ўтаверса, ўзимни қўярга жой тополмай қоляпман. Бу ердан қайтайлик, яхшилаб даволанаман. Шу билан қутуламан қўяман, — деб «оҳак»ни ишқалайдиган жойига ишқалашни бошлаб юборди.

— Қутулиб бўпсан. Ўлсанг, қутуласан!

У гапирмади. Бошини кўтариб, кўзини юмди.

— Анавиндан бирор пиёла ичиб ол, овқат айниган бўлса, кесади, — деди шу туришида.

Мен унинг гапига кириб, айтганидай қилдим. Кейин пешонамга бир нима гурсиллаб урилгандай бўлди. Вой, ўрганиб қоляпман-ку. Муроддан мутлақо фарқим йўқ. У қуруғига, мен эса суюғига боғланиб қоляпман. Иккаласи ҳам бир гўр. Фақат меникидан қутулиш мумкин. Уникидан имконсиз.

Мурод бу сафар менга кет демади. Дейишга улгурмади. Қийшайдию, хуррак отиб юборди. У жудаям нимжондай кўринди менга. Бечорадай, ожиздай…

Ярим тунгача ўтирдим. Кейин ташқарига чиқдим. Қуролимни яширган жойимдан олдим ҳамда қўшниларникига равона бўлдим. Мақсад ўша бизникига тўлиб-тошиб келаётганларнинг сафарларини эртароқ «қаритиш».

Ният, истак тўлиб-тошган эди. Шу боис икки ёнимдан қанот ўсиб чиққандай бўлди ва мен қарийб учиб кетдим. Гўё ҳозир бораману, анави бешовининг бўғзидан оламан. Кейин битта-битта ерга ётқизиб, обдан биқинларига тепаман. Келтираётган заҳри қотилларини оғзидан тиқаман. Оғзилари кўпириб, шайтонлаб қолишса ҳам аямайман. «Кўринглар, ўзларинг ҳам одамларни қай аҳволга солганларингни», дейман. Роса туғилганларига пушаймон едираман. Ана ундан сўнг қўйиб юбораман… Ҳечамда, қўйиб юбориб бўпман. Иккитасини қўлидан, учтасини оёғидан осиб қўяман. Бўйниларига қоғоз иламан. «Кўриб қўйинглар, бу аблаҳларни, қанчадан-қанча гўдакларни оч-наҳор қолдирган, қанчадан-қанча навқирон йигит-қизларнинг умрига зомин бўлган, қанчадан-қанча ота-онани куйдириб, кул қилган», деб ёзиб қўяман», дея ўйлардим. Аммо олдимдан не-не тўсиқлар чиқиши етти ухлаб тушимга ҳам кирмаганди.

Биринчиси, дарё ирмоғи бўлди. Вой, суви шунақанги совуқ эканки, оёғимни тиқишимни биламан, нақ иккига бўлиб ташлагандай бўлди. Лекин чидадим. Ўтдим. Кейин ярим соатча қизитиш учун ишқаладим. Иккинчиси, тошгами, кўм-кўк майсагами сирпаниб кетиб йиқилдим. Бошимни ерга урдим. Кўзимдан ўт чақнади. Ушлаб кўрдим, ғурра.

Бир камим шу эди. Бу зимистонда мени яна нималар кутиб тургани ёлғиз Худога аён. Қани эди чироқ ёқиш, ҳеч бўлмаса, машъала қилиш имкони бўлса… Бўлганда ҳам мумкин эмас ва яна очиқ жойлардан ҳам юриб бўлмайди. Тиканли симлар бор. Тегиб кетсанг, шу заҳоти хабар топишади ва кўз очиб юмгунча етиб келишади… Биргина мана шу йўл бор. Лекин йўлмисан йўл.

Мен икки тоғни ошиб ўтишим керак, аммо ҳали биттасининг ярмига ҳам етмадим. Жа, узоқ экан, бунинг устига қалтис… Битта жойда жарликка қулаб кетай дедим. Аввалига кичкинагина, бир одам эмаклаб ўтиши мумкин бўлган жойни топишнинг ўзи бўлмади… Аввал битта, кейин иккинчи оёғим осилиб қолди. Амалллаб, минг бир чираниб, юқорига кўтарилиб олгач, хавфсиз жойгача эмаклаб бордим-да, осмонга қараб ётдим. Юлдузлар осилиб турибди. Ойдан дарак йўқ.

Бекордан-бекорга улар кундузи юришмас экан, кечаси йўлга тушган одамни фақат ўлим кутади. Бошқа ҳеч нарса эмас.

(Асарнинг давомини яқин соатларда ўқийсиз)

Аввалги воқеаларни ўқиш учун қуйидаги ҳаволани босинг:

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (1-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (2-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (3-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (4-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (5-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (6-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (7-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (8-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (9-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (10-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (11-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (12-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (13-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (14-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (15-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (16-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (17-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (18-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (19-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (20-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (21-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (22-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (23-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (24-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (25-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (26-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (27-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (28-қисм)

Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (29-қисм)