ევროკომისიის წინადადებები აღმოსავლეთის პარტნიორობის პროგრამის ფარგლებში
2 ივლისს ევროპის კომისიამ და ევროკავშირის უმაღლესმა წარმოადგენელმა საგარეო ურთიერთობებეისა და უსაფრთხოების პოლიტიკაში, ჟოზეპ ბორელმა, წარმოადგინეს წინადადებები, რომლებშიც ლაპარაკია აღმოსავლეთის პარტნიორობის პროგრამის წევრ ქვეყნებთან, მათ შორის საქართველოსთან, სამომავლო ურთიერთობების პრიორიტეტებზე.
გეგმა ემყარება ხუთ გრძელვადიან მიზანს, რომელთა შორის მთავარი ადგილი უკავია გამძლეობას, როგორც ეს 2020 წლის მარტში განისაზღვრა აღმოსავლეთის პარტნიორობისთვის.
ამ პოლიტიკას ზურგს გაუმაგრებს 2,3 მილიარდი ევროს მოცულობის ეკონომიკისა და ინვესტიციის გეგმა. გარდა ამისა, ამ გეგმას 17 მილიონ ევრომდე სახელმწიფო და კერძო ინვესტიციების მობილიზების პოტენციალი ექნება.
როგორც ევროკომისიის განცხადებაშია აღნიშნული, პარასკევს წარმოდგენილი წინადადებები ხელს შეუწყობს დისკუსიებს აღმოსავლეთის პარტნიორობის პოლიტიკის მომავლის შესახებ, მათ შორის აღმოსავლეთის პარტნიორობის სამიტზე, რომელიც 2021 წლის დეკემბრისთვის არის დაგეგმილი.
ყოვლისმომცველი გეგმის ყურადღების ცენტრშია მთელი რიგი საკითხები - ვაჭრობის გაზრდა; სამუშაო ადგილები; დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და კანონის უზენაესობის გაძლიერება; მწვანე და ციფრულ ტექნოლოგიებზე გადასვლისთვის ხელის შეწყობა; სამართლიანი, გენდერულად თანასწორი და ინკლუზიური საზოგადოებების განვითარება.
„აღმოსავლეთის პარტნიორობას კვლავაც მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია ევროპის კავშირის პოლიტიკურ დღის წესრიგში. ჩვენ გვსურს ჩამოვაყალიბოთ ისეთი დღის წესრიგი, რომელიც უპასუხებს დღევანდელ უპრეცედენტო გამოწვევებს და შესაძლებლობებს. ამავე დროს ის მომავალზე უნდა იყოს ორიენტირებული. ჩვენი მუშაობის ყურადღების ცენტრში იქნება დემოკრატიის, კარგი მმართველობისა და კანონის უზენაესობის ხელშეწყობა, რასაც გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს ჩვენს თანამშრომლობაში კონკრეტული დადებითი შედეგებისთვის. ეს ეხება ბელარუსსაც, სადაც გვინდა აღმოსავლეთის პარტნიორობის ფარგლებში გავაგრძელოთ ხალხის მხარდაჭერა,“ განაცხადა ჟოზეპ ბორელმა.
კომპლექსური დღის წესრიგი, რომლის ყურადღების ცენტრშია აღდგენა, გამძლეობა და რეფორმა, მოიცავს ათ უმთავრეს მიზანს 2025 წლისთვის და მკაფიო ვალდებულებებს თანამშრომლობის ყველა პრიორიტეტულ საკითხში. ისინი მოიცავს ისეთ სფეროებს, როგორებიცაა 500 ათასამდე მცირე და საშუალო საწარმოს მხარდაჭერა, 3000 კმ საავტომობილო და სარკინიგზო გზების მშენებლობა ან მოდერნიზება ევროკავშირის სტანდარტების მიხედვით, ჰიბრიდულ და კიბერსაფრთხეებთან ბრძოლა, ბრძოლა კორუფციასთან, ენერგიის მოხმარების მინიმუმ 20%-ით შემცირება 250 ათას ოჯახში და სხვ.
ახალი დღის წესრიგი ასევე შეიცავს წინადადებას, გადახედულ იქნეს აღმოსავლეთის პარტნიორობის მრავალმხრივი არქიტექტურა, რათა ის შესაბამისობაში იქნეს მოყვანილი ახალ პრიორიტეტებთან და სრულად შეესაბამებოდეს დასახულ ამოცანებს.
გეგმაში მონიშნულია პრიორიტეტული ინვესტიციები და განსაზღვრულია საფლაგმანო ინიციატივები, რომლებიც აღმოსავლეთის პარტნიორობის ცალკეულ წევრ ქვეყნებთან ერთად არის განსაზღვრული მათი პრიორიტეტების, მოთხოვნებისა და ამბიციების გათვალისწინებით.
საგარეო ურთიერთობებისა და უსაფრთხოების პოლიტიკაში ევროკავშირის უმაღლესი წარმომადგენლის, ჟოზეპ ბორელის ოფისის სამუშაო დოკუმენტში, "აღდგენა, გამძლეობა და რეფორმა: აღმოსავლეთის პარტნიორობის პრიორიტეტები 2020 წლის შემდეგ", რომელიც მოიპოვა რადიო თავისუფლებამ, ნათქვამია, რომ საქართველომ სატრანსპორტო და ციფრული კომუნიკაციები დასახა საკვანძო პრიორიტეტებად (განსაკუთრებული აქცენტით შავ ზღვაზე) და ეს უმაღლეს დონეზე განიხილა ევროკავშირთან ერთად.
საფლაგმანო პრიორიტეტები სრულად არის ასახული 2021-2024 წლის სამთავრობო პროგრამაში.
საფლაგმანო პრიორიტეტი 1: კავშირუნარიანობა შავ ზღვაში - ევროკავშირთან კავშირის გაუმჯობესება მონაცემთა და ენერგიის სფეროში
შავ ზღვაში კავშირუნარიანობას საქართველოსთვის პრიორიტეტული მნიშვნელობა აქვს. დოკუმენტის თანახმად, ეს საფლაგმანო პრიორიტეტი კიდევ უფრო მეტად მოახდენს საქართველოს ბაზრის ევროკავშირის ბაზართან ინტეგრაციას წყალქვეშა ოპტიკურ-ბოჭკოვანი კაბელის განთავსებით. ეს პირდაპირ დააკავშირებს სამხრეთ კავკასიას და სამხრეთ-აღმოსავლეთ ევროპას და ევროპასა და აზიას შორის კავშირების დივერსიფიკაციას მოახდენს.
გეგმა მოიცავს ასევე ენერგოსექტორში ურთიერთკავშირის გაუმჯობესებას. შეისწავლიან საქართველოსა და ევროკავშირს შორის წყალქვეშა საკაბელო ელექტროგადამცემის მშენებლობის რენტაბელურობას. ამან შესაძლოა გაზარდოს ევროკავშირისა და სამხრეთ კავკასიის ქვეყნების ენერგოუსაფრთხოება.
საერთო ჯამში ნავარაუდევია 25 მილიონი ევროს მოცულობის ინვესტიციები.
საფლაგმანო ინიციატივა 2: სატრანსპორტო კავშირუნარიანობა შავ ზღვაში - ევროკავშირთან ფიზიკური კავშირების გაუმჯობესება
როგორც საქართველომ, ისე ევროკავშირმა შავ ზღვაზე სატრანსპორტო კავშირუნარიანობა გამოაცხადეს პრიორიტეტულ მიზნად. ევროკავშირისა და სამხერთ კავკასიის რეგიონის დაახლოებისკენ მიმართული ერთ-ერთი კონკრეტული ნაბიჯია პირდაპირი სატრანსპორტო კავშირი შავი ზღვის გავლით. გეგმა მოიცავს საბორნე კავშირების განვითარებას და პორტების მოდერნიზაციას.
ევროკავშირის წევრ ქვეყნებთან პირდაპირი კავშირების დამყარება და „გაუმჯობესებული კავშირები ხელს შეუწყობს ვაჭრობას და ეკონომიკურ თანამშროლმობას და გააძლიერებს საქართველოს როგორც ევროპასა და აზიას შრის ხიდის როლს“.
საერთო ჯამში ნავარაუდევია 100 მილიონი ევროს მოცულობის ინვესტიციები.
საფლაგმანო პრიორიტეტი 3: მდგრადი ეკონომიკური აღდგენა - 80 ათასი მცირე და საშუალო ბიზნესის დახმარება „ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ შეთანხმების“ შეღავათების სრულად მიღებაში
საქართველოსთვის ერთ-ერთ პრიორიტეტად რჩება მცირე და საშუალო საწარმოების დახმარება. მათ ესაჭიროებათ ფინანსური და ტექნიკური მხარდაჭერა, რათა მოახერხონ საკუთარი პროდუქტის გატანა ევროპულ ბაზარზე, დაიცვან ევროკავშირის სტანდარტები, გააძლიერონ თავიანთი კონკურენტუნარიანობა და მოახდინონ ევროკავშირის ღირებულებათა ჯაჭვში ინტეგრირება. ეს საფლაგმანო პრიორიტეტი დახმარებას გაწევს ევროკავშირისა და საქართველოს შორის ვაჭრობის დივერსიფიკაციის საქმეში. ევროკავშირის დახმარების მნიშვნელოვანი ნაწილი მიმართული იქნება სასოფლო-სამეურნეო და სასურსათო სექტორისკენ.
ევროკომისიის სამუშაო დოკუმენტში ვკითხულობთ, რომ გათვალისწინებულია მცირე მეწარმეებსა და ფერმერებს გაუადვილოს სატესტო-საკვლევ ლაბორატორიებზე წვდომა, რათა მათ დროულად შეძლონ საკუთარი ნაწარმის ხარისხის შემოწმება.
ამ საფლაგმანო პრიორიტეტის ფარგლებში საერთო ჯამში ნავარაუდევია 600 მილიონი ევროს მოცულობის ინვესტიციები.
საფლაგმანო პრიორიტეტი 4: მოქალაქეთა ციფრული კავშირუნარიანობა - მაღალსიჩქარიანი ინფრასტრუქტურა 1000 დასახლებისთვის სოფლად
მაღალსიჩქარიანი საინტერენტო ქსელები საქართველოში ძირითადად ურბანულ რაიონებშია განვითარებული, სოფლის მოსახლეობას კი ინტერნეტზე შეზღუდული წვდომა აქვს. ევროკომისიის დოკუმენტის თანახმად, ეს წარმოქმნის უთანაბრობას და დისბალანსს ქალაქსა და სოფელს შორის. სოფელი რაიონების დიგიტალიზაცია მოსახლეობას ძირითად სერვისებზე წვდომასაც გაუადვილებს.
საამისოდ ევროკავშირს დაგეგმილი აქვს სოფლად ათასამდე დასახლებაში განავითაროს მაღალსიჩქარიანი ინტერნეტი. „ეს ხელს შეუწყობს ეკონომიკურ განვითარებას და აღდგენას, ხელს შეუწყობს ციფრულ ინკლუზიას ეროვნული მაღალსიჩქარიანი ინტერნეტის სტრატეგიის ფარგლებში. ის ასევე გამოხატავს საქართველოს ამბიციას, მოახდინოს საკუთარი თავის პოზიციონირება ციფრული ეკონომიკის ერთ-ერთ ცენტრად,“ ვკითხულობთ დოკუმენტში.
მთლიანობაში ამ სფეროში 350 მილიონი ევროს ინვესტიციებია ნავარაუდევი.
საფლაგმანო პრიორიტეტი 5: ჰაერის ხარისხი - უფრო სუფთა ჰაერი 1 მილიონამდე ადამიანისთვის თბილისში
როგორც ევროკომისია შენიშნავს, ჰაერის ხარისხს საგანგაშო პრობლემად აღიქვამენ არა მხოლოდ თბილისში, არამედ საქართველოს სხვა ურბანულ რეგიონებში. ევროკავშირი იმუშავებს საქართველოში ჰაერის ხარისხის მონიტორინგის გაუმჯობესებაზე. გათვალისწინებულია მონიტორინგისთვის საჭირო ტექნიკისა და ინფრასტრუქტურის მშენებლობა. ევროკომისიის დოკუმენტის თანახმად, „დაბინძურების წყაროების გამოვლენასთან ერთად თბილისში განხორციელდება კონკრეტული ინვესტიციები მწვანე და მდგრად ურბანულ ტრანსპორტში, მათ შორის საბაგირო ტრასპორტის ხაზებში. ეს ინვესტიცია, საბაგირო გზების სადგურების გარშემო გაჩენილ ახალ კომერციულ ცენტრებთან ერთად, მნიშვენლოვნად შეუწყობს ხელს სამანქანო ტრასპორტის შემცირებას, რაც თბილისში ჰაერის დაბინძურების ერთ-ერთი ძირითადი წყაროა.“
ამ სფეროში ნავარაუდევია 100 მილიონი ევროს ინვესტიციები.
აღმოსავლეთის პარტნიორობის პროგრამა 2009 წელს დაიწყო და ის მიზნად ისახავს ევროკავშირსა და აღმოსავლეთ ევროპისა და სამხრეთ კავკასიის ექვს ქვეყანას - აზერბაიჯანს, ბელარუსს, მოლდოვას, საქართველოს, სომხეთსა და უკრაინას შორის პოლიტიკური და ეკონომიკური ურთიერთობების გაღრმავებას.
პარტნიორობა ვითარდებოდა პროგრამის ცალკეული წევრი ქვეყნის ინდივიდუალური თავისებურებებიდან გამომდინარე და იძლეოდა დიფერენციაციის საშუალებას.
2017 წელს შეთანხმდა დღის წესრიგი „20 შედეგი 2020 წლისთვის“. ევროკავშირის თანახმად, ამ გეგმის ფარგლებში აღმოსავლეთის პარტნიორობამ ხელშესახებ შედეგებს მიაღწია და გააუმჯობესა ადამიანების ცხოვრება.
შემდგომ დღის წესრიგზე მუშაობა 2019 წელს დაიწყო ფართო მასშტაბის კონსულტაციების საფუძველზე. პროცესში ყველა მონაწილე მხარე იყო ჩართული.
შედეგად მიღებულ იქნა ახალი დღის წესრიგი და პარტნიორობის ახალი ხედვა, რომელშიც განსაკუთრებული ადგილი უკავია გამძლეობას და მოიცავს ხუთ გრძელვადიან პოლიტიკურ მიზანს. ესენია: ეკონომიკა და ურთიერთკავშირი, კარგი მმართველობა და კანონის უზენაესობა, ეკოლოგიური და კლიმატური გამძლეობა, ციფრული ტრანსფორმაციის მხარდაჭერა და სამართლიანი და ინკლუზიური საზოგადოებები. ეს დღის წესრიგი აღმოსავლეთის პარტნიორობის ლიდერებთან შეხვედრაზე იქნა მოწონებული 2020 წლის ივნისში.
ევროკომისიის წინადადებებს პარტნიორ ქვეყნებთან, ევროკავშირის წევრებთან, სამოქალაქო საზოგადობის წევრებთან და სხვა დაინტერესებულ მხარეებთან ერთად განიხილავენ აღმოსავლეთის პარტნიორობის მე-6 სამიტთან დაკავშირებით, რომელიც 2021 წლის დეკემბერში გაიმართება.