Kosova ende në dilemë për kyçjen në gazsjellësin TAP
Kosova, sipas tyre, ka nevojë për rritje të diversitetit të burimeve të energjisë elektrike dhe investimi në infrastrukturën e gazit duhet të fillojë sa më shpejt.
Projekti për zhvillimin e sektorit të gazit natyror po vazhdon të diskutohet mes Qeverisë së Kosovës dhe Korporatës së Sfidës së Mijëvjeçarit të Qeverisë së SHBA-së (MCC).
Opsioni që është më i studiuari për këtë projekt është ndërtimi i infrastrukturës së gazit, që do t’i jepte qasje Kosovës - përmes Maqedonisë së Veriut - në tregun e gazit natyror në Azerbajxhan.
MCC-ja ka alokuar një grant deri në 200 milionë dollarë që do të mund të shfrytëzohej për ndërtimin e kësaj infrastrukture.
Dardan Abazi, hulumtues i lartë në Institutin për Politika Zhvillimore (INDEP), thotë për Radion Evropa e Lirë se Qeveria e Kosovës nuk duhet të humbë mundësinë e këtij projekti dhe të njëjtin të bëjë pjesë të strategjisë me cakun kryesor dekarbonizimin ose largimi nga vartësia prej qymyrit.
“Dy gjëra janë të rëndësishme. E para që përkushtimi i marrë me deklaratën e samitit të Sofjes të përkthehet në strategjinë e energjisë si dhe në planin kombëtar për energji dhe klimë. Ky përkushtim është për dekarbonizimi deri në vitin 2050. Elementi i dytë që duhet bërë është koordinimi i veprimeve tona me partnerët tanë, Shtetet e Bashkuara”, thotë Abazi.
Kosovës, shton Abazi, tani vetëm i duhet një projekt më i detajuar siç është: në cilin vit do të futet gazi dhe në çfarë përqindje do të largohet qymyri si rrjedhojë e kësaj.
Dilemat e qeverisë për linjën e gazit
Përveç konfirmimit që Qeveria e Kosovës e ka bërë për projektin për zhvillimin e sektorit të gazit natyror, për këtë është deklaruar për Zërin e Amerikës edhe një zëdhënës i Ambasadës amerikane në Prishtinë.
Ai ka thënë se ‘diskutimet janë duke vazhduar nëse Qeveria e Kosovës do ta mbështesë këtë propozim’.
Por, pavarësisht diskutimeve që po bëhen, qeveria ka paraqitur dilema rreth projektit.
“Kostoja kapitale e investimit është njëra prej tyre dilemave”, ka thënë javën e kaluar, ministrja e Ekonomisë, Artane Rizvanolli.
Varësisht prej cilit model dhe cilit opsion, ka thënë Rizvanolli, llogaritjet janë që mund të kushtojë deri 600 milionë ose më shumë.
Një analizë preliminare financiare e investimit, në veçanti qartësimi se cila do të ishte kostoja totale, çfarë implikimesh do të kishte prodhimi i energjisë elektrike nga gazi në tarifat që do t’i paguanin qytetarët dhe bizneset, janë detaje që po kërkon qeveria, ka thënë kryeministri i Kosovës, Albin Kurti.
Kryetari i Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës, Ramush Haradinaj ka akuzuar Qeverinë Kurti se po humb afatet për fillimin e projektit të ndërtimit të infrastrukturës së gazit.
“A është kjo mënyrë për të dështuar këtë projekt në shërbim të ndonjë projekti alternativ që e ceki presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, i cili paralajmëroi Autostradën e Paqes dhe gazsjellësin rus për Kosovë?”, ka pyetur Haradinaj gjatë një seance parlamentare.
Shumëfishimi i burimeve të energjisë dalin edhe nga zotimet që Kosova i ka dhënë me nënshkrimin e Marrëveshjes së Uashingtonit në vitin 2020.
Drejtori ekzekutiv i Odës Ekonomike Amerikane në Kosovë, Arian Zeka thotë se çështja e depërtimit të gazit të lëngshëm natyror në shtetet e Ballkanit Perëndimor është një nga interesat strategjike të SHBA-së, por përtej këtyre, Kosova vetë ka nevojë për diversifikimi të burimeve të energjisë.
“Kosova me këtë projekt do të harmonizonte interesat e saj me interesat e partnerëve strategjikë, në këtë rast me SHBA-në”, thotë Zeka.
Zeka thotë për Radion Evropa e Lirë se nuk mund të flitet për zhvillim të qëndrueshëm ekonomike as për fuqizim të kapaciteteve industriale të Kosovës, për aq kohë që burimi gati i vetëm i furnizimit me energji elektrike gjenerohet nga burimet fosile, që po ashtu shkaktojnë ndotje të madhe në mjedis.
Kyçja e Kosovës në projektet rajonale të furnizimit me gaz natyror është paraparë edhe në Strategjinë e Energjisë e Republikë së Kosovës 2017-2026.
Në këtë strategji thuhet se projekti i gypit Trans Adriatik (TAP) i ka krijuar Kosovës mundësi të mëdha për t’u kyçur në rrjetin ndërkombëtar të gazit natyror.
“Në këtë rrafsh, varësisht nga zhvillimet e projekteve rajonale të gazit në Evropën Juglindore, Qeveria e Kosovës mbetet e përkushtuar që të shfrytëzojë të gjitha mundësitë për të qenë e përfshirë në projektet e përbashkëta të Komunitetit të Energjisë për gazin natyror”, thuhet në këtë strategji.
Kosova siguron energji elektrike nga thëngjilli
Sasinë më të madhe të energjisë elektrike, Kosova e prodhon nga djegia e qymyrit në termocentralet e Obiliqit. Rreth 95 për qind e energjisë elektrike në Kosovë prodhohet nga thëngjilli, 2.7 për qind nga hidrocentralet si dhe 2.3 për qind nga era dhe panelet diellore.
Metoda e prodhimit të energjisë elektrike nga thëngjilli konsiderohet e dëmshme për mjedisin si dhe shkakton ndotje të lartë të ajrit.
Vitet e fundit, Kosova ka pasur probleme të vazhdueshme sa i takon ndotjes së mjedisit, nga termocentralet “Kosova A” dhe “Kosova B”, e po ashtu edhe nga djegia e thëngjillit nga bizneset dhe shtëpitë private.
Në vitin 2020, kompania ContourGlobal ishte tërhequr nga planet për ndërtimin e Termocentralit “Kosova e Re”, për arsye se kompania nuk e ka ndërmend të ndërtojë projekte me thëngjill në të ardhmen.
Kosova edhe më tutje vazhdon të përballet me ndërprerje të kohëpaskohshme të energjisë elektrike.